Καθυστερήσεις σε μεγάλα έργα: «Φορτώνουν» τους φορολογούμενους με αποζημιώσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων

Βρέχει... αποζημιώσεις το τελευταίο διάστημα με τις σχετικές αποφάσεις να εγκρίνονται η μία μετά την άλλη από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών για καθυστερήσεις σε μεγάλα δημόσια έργα είτε μέσω διοικητικών αποφάσεων, είτε μέσω διαιτητικών διαδικασιών.

Από τα έργα του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης και του Αυτοκινητόδρομου Κεντρικής Ελλάδας Ε65 μέχρι τα έργα του Μετρό σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη τεχνικές εταιρείες και παραχωρησιούχοι αποζημιώνονται με ποσά εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ για θετικές ζημιές που υπέστησαν λόγω υπερημεριών και διοικητικών αστοχιών που οδήγησαν σε πολύμηνες ή και πολυετείς καθυστερήσεις.

Ο εκτροχιασμός των χρονοδιαγραμμάτων θα στείλει για ακόμα μία φορά τον λογαριασμό στους φορολογούμενους, οι οποίοι όχι μόνο δεν θα δουν κρίσιμες υποδομές να ολοκληρώνονται στην ώρα τους, αλλά θα επιβαρυνθούν πλέον του κόστους των έργων, πληρώνοντάς τα τελικώς «χρυσά» σε αποζημιώσεις, όπως διαχρονικά συμβαίνει με την εκτέλεση μεγάλων έργων στη χώρα.

Καθυστερημένες απαλλοτριώσεις, χρονοβόρες αδειοδοτήσεις, εγκρίσεις που αργούν και θεσμικά εμπόδια που δεν προβλέφθηκαν αποκαλύπτουν τον προβληματικό σχεδιασμό των έργων που εκτοξεύει συστηματικά τα κόστη καθυστερώντας παράλληλα έργα στρατηγικής σημασίας για τη χώρα.

Από τον κανόνα δεν θα μπορούσε να ξεφύγει ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης. Με απόφαση, την οποία υπέγραψε ο υπουργός, Χρίστος Δήμας οριστικοποιήθηκε η καθυστέρηση σχεδόν 1,5 έτους στο τμήμα Χερσόνησος – Νεάπολη. Η μη έγκαιρη παράδοση των χώρων κατασκευής του έργου από το Ελληνικό Δημόσιο οδήγησε στην επίσημη απόφαση για μετάθεση των χρονοδιαγραμμάτων κατά 16 μήνες, αλλά και στην αξίωση της αναδόχου κοινοπραξίας για αποζημίωση ύψους 124,5 εκ. ευρώ, η οποία αν κατακυρωθεί θα αντιστοιχεί σχεδόν στο 1/3 της συνολικής αξίας της σύμβασης των 330 εκ. ευρώ.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση Σύμπραξης που υπεγράφη στις 21 Απριλίου 2023, η παράδοση των χώρων όφειλε να ολοκληρωθεί έως τις 21 Απριλίου 2024. Ωστόσο αυτό έγινε στις 16 Απριλίου και 12 Μαΐου 2025, δηλαδή με καθυστέρηση περίπου ενός έτους. Η παράλειψη αυτή συνιστά, σύμφωνα με την υπογραφείσα σύμβαση, «Γεγονός Αποζημίωσης», ενεργοποιώντας το δικαίωμα του αναδόχου για παράταση χρονοδιαγραμμάτων και αξίωση αποζημίωσης.

Το Υπουργείο Υποδομών παραδεχόμενο την υπαιτιότητά του ενέκρινε την παράταση κατά 16,3 μήνες της Προγραμματισμένης Ημερομηνίας Διαθεσιμότητας Υπηρεσιών, η οποία μετατίθεται από την 21η Απριλίου 2027 στην 11η Ιουλίου 2028, καθώς και της Απώτερης Ημερομηνίας, που μεταφέρεται στην 11η Ιουλίου 2029. Ο Ανεξάρτητος Ελεγκτής του έργου επιβεβαίωσε τη βασιμότητα του αιτήματος, εκτιμώντας ότι δεν υπήρχε υπαιτιότητα του αναδόχου και ότι λήφθηκαν όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα για τον περιορισμό των επιπτώσεων.

Όσον αφορά την αποζημίωση, το αίτημα προσδιορίζει εκτιμώμενη μεταβολή κόστους σύμπραξης ύψους 124.523.000 ευρώ (πλέον ΦΠΑ), ωστόσο το τελικό ποσό θα οριστικοποιηθεί μετά την υποβολή και εξέταση των απαραίτητων δικαιολογητικών.

Οι αποζημιώσεις όμως για τις καθυστερήσεις στον ΒΟΑΚ δεν σταματούν εδώ. Στο έργο που αφορά τη μετατροπή σε αυτοκινητόδρομο του ΒΟΑΚ, στο τμήμα Νεάπολη - Άγιος Νικόλαος» η ανάδοχος εταιρεία κατέθεσε αίτημα αποζημίωσης 31 εκατ. ευρώ για καθυστέρηση 1031 ημερών. Η βασική αιτία ήταν και στην περίπτωση αυτή η μη έγκαιρη απόδοση απαλλοτριωμένων εκτάσεων, που τελικά ολοκληρώθηκε μόλις τον Ιούλιο του 2025, επηρεάζοντας δραματικά το χρονοδιάγραμμα του έργου.

Αν και η εταιρεία επικαλέστηκε επιπλέον καθυστερήσεις λόγω αρχαιολογικών ευρημάτων και μετατοπίσεων δικτύων κοινής ωφελείας, το Δημόσιο έκανε δεκτή μόνο την υπερημερία για τις απαλλοτριώσεις. Μετά από έλεγχο, ενέκρινε τελικά αποζημίωση 20.113.732,33 ευρώ για το διάστημα από 17 Φεβρουαρίου 2023 έως 3 Ιουλίου 2025.

Την ίδια ώρα, με άλλη απόφαση του υπουργείου, ορίζεται ότι αποζημίωση συνολικού ύψους άνω των 161 εκ. ευρώ εντάσσεται στο Πρόγραμμα «ΤΠΑ Υποδομών και Μεταφορών 2021-2025» για το έργο του Αυτοκινητόδρομου Κεντρικής Ελλάδας (Ε65). Η αποζημίωση αφορά:

• Καθυστερήσεις στην κατασκευή του Αναβαλλόμενου Τμήματος Α’ λόγω γεγονότων ανωτέρας βίας και διοικητικών καθυστερήσεων.

• Πρόσθετες δαπάνες από την πρόωρη απόδοση σε κυκλοφορία τμημάτων του έργου (Α/Κ Τρικάλων – Α/Κ Καλαμπάκας και Α/Κ Καλαμπάκας – Α/Κ Εγνατίας).

• Απώλειες εσόδων στο κεντρικό τμήμα του αυτοκινητόδρομου (Ξυνιάδα – Τρίκαλα) εξαιτίας της καθυστερημένης ολοκλήρωσης του τμήματος Β’.

Η συμφωνία για την καταβολή της αποζημίωσης υπεγράφη μεταξύ Δημοσίου και παραχωρησιούχου στο πλαίσιο ειδικών προβλέψεων της σύμβασης παραχώρησης με το τελικό ποσό να συνυπολογίζει και αποζημίωση «ενωρίτερης απόδοσης σε κυκλοφορία του αυτοτελούς τμήματος από τον Α/Κ Τρικάλων έως τον Α/Κ Καλαμπάκας», συμφωνία για την έγκαιρη ολοκλήρωση του τμήματος Καλαμπάκα – Εγνατία, αλλά και αποζημίωση του παραχωρησιούχου για την απώλεια εσόδων από διόδια στο κεντρικό τμήμα του αυτοκινητοδρόμου από Ξυνιάδα έως Τρίκαλα.

Τα αναβαλλόμενα τμήματα οφείλουν τον χαρακτηρισμό τους στο ιστορικό του έργου, το οποίο αν και συμβασιοποιήθηκε το μακρινό 2007 αρχικά ως ενιαίο έργο, ακολούθως «ακρωτηριάστηκε» συνεπεία των προβλημάτων της οικονομικής κρίσης. Ως λύση αποφασίστηκε να προχωρήσει πρώτα το μεσαίο και πιο ώριμο τμήμα (Ξυνιάδα – Τρίκαλα), με αποτέλεσμα να αποτελεί για χρόνια έναν «τυφλό» αυτοκινητόδρομο αφού δεν συνδεόταν με κανέναν κεντρικό οδικό άξονα. Τα άλλα δύο τμήματα (νότιο και βόρειο) ανατέθηκαν αργότερα, το 2019 και 2021. Πλέον η ολοκλήρωση του συνόλου του αυτοκινητοδρόμου των 182 χλμ και η παράδοσή του στην κυκλοφορία τοποθετείται χρονικά το δεύτερο τρίμηνο του 2026.

Αυξάνονται οι αποζημιώσεις και στα έργα μετρό

Αντίστοιχες διεκδικήσεις αποζημιώσεων έχουν αναγνωριστεί και στο έργο της επέκτασης του Μετρό Αθήνας στη Γραμμή 3 και συγκεκριμένα στο τμήμα Χαιδάρι - Πειραιάς. Σύμφωνα με απόφαση που εντάσσεται στον Άξονα Προτεραιότητας «Πολυτροπική και αστική κινητικότητα» του ΤΠΑ Υποδομών και Μεταφορών, εγκρίνεται χρηματοδότηση 24.176.391,88 ευρώ για αποζημιώσεις που βασίζονται σε αποφάσεις διαιτητικών δικαστηρίων.

Η αποζημίωση αφορά την ανάδοχο κοινοπραξία για καθυστερήσεις και εμπλοκές στο έργο, το οποίο αποτέλεσε κρίσιμη συγκοινωνιακή σύνδεση για τον Πειραιά. Οι αποφάσεις των διαιτητικών δικαστηρίων έκριναν ότι οι καθυστερήσεις δεν βαρύνουν την κοινοπραξία, αλλά αποδίδονται σε γεγονότα που εντάσσονται στην ευθύνη του Δημοσίου.

Παράλληλα και ενώ το μετρό της Θεσσαλονίκης πλησιάζει στα πρώτα γενέθλια της λειτουργίας του ύστερα από καθυστερήσεις ετών, «ουρές» αποζημιώσεων ως αποτέλεσμα διαιτητικών δικαστηρίων εξακολουθούν να εγκρίνονται από το υπουργείο. Με πρόσφατη απόφαση που υπογράφεται από τον κ. Δήμα, αυξάνεται κατά 13 εκ. ευρώ η δημόσια δαπάνη που προέκυψε από διαιτητικά δικαστήρια ανεβάζοντας τον λογαριασμός των τελευταίων ενταγμένων διαιτησιών σε ποσό άνω των 110,8 εκ. ευρώ. Η νέα δαπάνη των 13 εκ αναλύεται σε 3,75 εκ για τόκους υπερημερίας προηγούμενων διαιτησιών και 9,3 εκ. ευρώ για νέες διαιτητικές αποφάσεις.