«Ζυμώσεις» για την 5η αξιολόγηση

Κρίσιμες επαφές έχει σήμερα και αύριο στις Βρυξέλλες ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας βολιδοσκοπώντας τις διαθέσεις των Ευρωπαίων πιστωτών ενόψει των συζητήσεων με τους επικεφαλής των θεσμών που θα ακολουθήσουν στις 22 – 24 Ιανουαρίου για την Πέμπτη μεταμνημονιακή αξιολόγηση.

Ο υπουργός αναχώρησε χθες για τις Βρυξέλλες, όπου θα συμμετάσχει στις συνεδριάσεις του Eurogroup και του EcoFin στις 20 και 21 Ιανουαρίου. Κατά την παραμονή του, θα έχει κατ’ ιδίαν συναντήσεις με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων Paolo Gentiloni, με τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Klaus Regling, καθώς και με τον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου Κωνσταντίνο Πετρίδη.

Στόχος του υπουργού Οικονομικών και της κυβέρνησης είναι η πέμπτη αξιολόγηση να εξελιχθεί  αυτή την εβδομάδα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και με «διαβατήριο» μια θετική έκθεση από την Κομισιόν μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου να μπορέσει η Αθήνα να κινηθεί πιο δυναμικά στο Eurogroup της 16ης Μαρτίου για να διερευνηθούν λύσεις σχετικά με το αίτημα της Αθήνας για χαλάρωση των στόχων για τα πλεονάσματα, κατ’ επέκταση της λιτότητας. Επιδίωξη παραμένει μια συνολική πολιτική συμφωνία για πλεονάσματα και φοροελαφρύνσεις μέσα  στους επόμενους μήνες, με το βλέμμα στραμμένο στον προϋπολογισμό του 2021 που πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή στις αρχές Οκτωβρίου ει δυνατόν με νέους στόχους, περισσότερες φοροελαφρύνσεις και νέα δεδομένα.

Προς το παρόν στο επίκεντρο βρίσκεται η 5^η αξιολόγηση που θα εξελιχθεί μεταξύ 22 – 24 Ιανουαρίου στην Αθήνα και «παίζεται» κυρίως σε τρία μέτωπα. Όπως έγραψε η ΗΜΕΡΗΣΙΑ  την Κυριακή, κουβαλώντας στην πλάτη μια δεκαετία κρίσης, τρία μνημόνια, 13 αξιολογήσεις – οι περισσότερες εκ των οποίων ολοκληρώθηκαν σε επεισόδια «τραβώντας» μήνες ολόκληρους, καμιά 35αριά Eurogroup μόνο για την Ελλάδα, η νέα αξιολόγηση της οικονομίας από τους επικεφαλής των θεσμών αυτή την εβδομάδα λίγη εντύπωση θα έκανε σε αρκετούς.

Το ενδιαφέρον στοιχείο όμως στις επικείμενες συζητήσεις με τους επικεφαλής των θεσμών στην Αθήνα τα επόμενα 24ωρα είναι πως πρόκειται για μια, μεταμνημονιακή, αξιολόγηση ιδιαίτερης βαρύτητας αφού το σήμα που θα δοθεί διαμορφώνει κλίμα για τη μεγάλη επιδίωξη της κυβέρνησης, δηλαδή τη χαλάρωση της ασφυκτικής λιτότητας των πολύ υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων τα οποία είναι υποχρεωμένη να εξασφαλίζει η χώρα μεσοπρόθεσμα.

Στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκονται τρία μεγάλα μέτωπα:

1.     Η ρύθμιση – ομπρέλα για το ενιαίο πτωχευτικό σύστημαπου θα αντιμετωπίσει με συνολικό τρόπο το χρέος των ιδιωτών, δίνοντας μια δεύτερη ευκαιρία σε οφειλέτες, διορθώνοντας στρεβλώσεις του παρελθόντος , υιοθετώντας όμως παράλληλα αυστηρότερες ρυθμίσεις, κριτήρια και δυνατότητες αλλά και συντομότερες διαδικασίες. Το μεγάλο στοίχημα – και ερώτημα – είναι το πλαίσιο προστασίας που θα υπάρξει για τα νοικοκυριά που είναι σε πραγματική αδυναμία, καθώς όπως είναι γνωστό λήγει η προστασία της πρώτης κατοικίας στο τέλος Απριλίου αλλά και οι όροι με τους οποίους θα αντιμετωπίζεται μια «πτώχευση» ιδιωτών. Το βέβαιο είναι πως το συγκεκριμένο θέμα βρίσκεται πολύ ψηλά στην ατζέντα των θεσμών και θα είναι πεδίο διαβουλεύσεων των αρμοδίων κυβερνητικών στελεχών με τους επικεφαλής των πιστωτών τις ερχόμενες μέρες. Πρέπει να επισημανθεί πως η κυβέρνηση προχώρησε στην παράταση, κατά 4 μήνες, του καθεστώτος προστασίας της πρώτης κατοικίας στο τέλος του 2019 καθώς έγινε κατανοητό κατανόησαν πως απαιτείται χρόνος για τη διαμόρφωση ενός νέου, ενιαίου πλαισίου με βάση τις ευρωπαϊκές προδιαγραφές προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ιδιαίτερα υψηλό ιδιωτικό χρέος που εντοπίζεται στην Ελλάδα, σε μεγάλο βαθμό ως μια βαριά κληρονομία της κρίσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα, δηλαδή το χρέος των φυσικών και νομικών προσώπων υπερβαίνει τα 235 δισ. ευρώ και περιλαμβάνει, 135 δισ. ευρώ προς δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία, 80 δις. ευρώ προς τράπεζες, 20 δισ. ευρώ προς funds αλλά και άλλες οφειλές μεταξύ ιδιωτών (προμηθευτές, εργαζόμενοι κ.α.). Πολλά από αυτά τα ποσά φυσικά δεν θεωρούνται εισπράξιμα. Στο επίκεντρο των συζητήσεων με τους θεσμούς αναμένεται να βρεθούν συνολικά οι εξελίξεις στο τραπεζικό μέτωπο, σκανάροντας την πρόοδο για την εφαρμογή του σχεδίου Ηρακλής που θεωρείται κομβικό σημείο στην αντιμετώπιση του μεγάλου όγκου των κόκκινων δανείων στην ελληνική αγορά τους επόμενους μήνες και στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. 

2.    Ανάπτυξη: Η επιτάχυνση της ανάπτυξης στο 2,8% φέτος είναι η κορυφαία προτεραιότητα για τους θεσμούς και ακρογωνιαίος λίθος στη συζήτηση για τη χαλάρωση της λιτότητας στη χώρα. Μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις, μεγάλες επενδύσεις αλλά και οι μεταρρυθμίσεις για την περαιτέρω απελευθέρωση αγορών προϊόντων και υπηρεσιών, περιορισμού του γραφειοκρατικού κόστους, των εμποδίων και εξυγίανσης του τρόπου λειτουργίας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης βρίσκονται στο επίκεντρο. Στο πλαίσιο αυτό οι πιστωτές αναμένεται να σταθούν στην πρόοδο που καταγράφεται σε μεγάλα εμβληματικά έργα, με το Ελληνικό να βρίσκεται εκ των πραγμάτων στην πρώτη γραμμή, στις ιδιωτικοποιήσεις που έχουν συμφωνηθεί αλλά και στην πορεία εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου προς ιδιώτες. Ειδικά το τελευταίο αποτελεί ένα πάγιο «αίτημα» των πιστωτών εδώ και χρόνια καθώς το δημόσιο στερεί πολύτιμη ρευστότητα από την πραγματική οικονομία καθυστερώντας τις πληρωμές προς ιδιώτες (οφειλές σε προμηθευτές, επιστροφές ΦΠΑ κ.α.) αλλά και αδυνατώντας να μπλοκάρει, μία και καλή, τη δημιουργία νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών. Η σύσταση ενός τέτοιου μηχανισμού, ο οποίος θα αποτρέπει τη δημιουργία νέων ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου προς ιδιώτες είναι ένα κεντρικό ζητούμενο και για τους πιστωτές.

Στο τραπέζι βρίσκεται φυσικά και το σχέδιο για τηναξιοποίηση των εσόδων από τις επιστροφές κερδών από ομόλογα που έχουν στην κατοχή τους κεντρικές τράπεζες της ευρωζώνης, τα οποία (ποσά) είναι γνωστά ως ANFA&SMPsστο πλαίσιο της ευρύτερης συζήτησης που γίνεται για τη χαλάρωση των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα. Μία πτυχή αυτής της συζήτησης είναι το αίτημα της Ελλάδας να αλλάξει η χρήση των ποσών αυτών για να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων επενδυτικών σχεδίων. Πρακτικά μιλάμε για μια σημαντική ένεση ρευστότητας αφού συνολικά πρόκειται για ποσά της τάξης των 4,5 – 5 δισ. ευρώ μέχρι το 2022. Το Eurogroupέχει ήδη ανοίξει το δρόμο για την αλλαγή χρήσης των εσόδων αυτών προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά πρέπει να εγκριθούν συγκεκριμένα έργα από τους θεσμούς που θα εποπτεύουν συνολικά και την όλη διαδικασία κατά την εφαρμογή της τα επόμενα χρόνια.

3.    Νέες φοροελαφρύνσεις. Ο προϋπολογισμός του 2020 είναι ο πρώτος προϋπολογισμός μετά τα μνημόνια που ενσωματώνει ένα πολύ σημαντικό πακέτο φοροελαφρύνσεων ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Στόχος της κυβέρνησης είναι να γίνουν επιπλέον κινήσεις, και στο τραπέζι βρίσκονται πολλές σκέψεις όπως η μεσοσταθμική μείωση 8% στον ΕΝΦΙΑ, η μείωση της ειδικής εισφοράς αλληλεγγύης 20% - 30% φέτος, μείωση στο συντελεστή φορολογίας επιχειρήσεων αλλά και ταχύτερη μείωση ασφαλιστικών εισφορών. Ο δημοσιονομικός λογαριασμός και η εξεύρεση του δημοσιονομικού χώρου για πρόσθετες ελαφρύνσεις βρίσκεται στο μικροσκόπιο των θεσμών ειδικά στη σκιά των εν εξελίξει δικαστικών διεκδικήσεων για τα αναδρομικά των συνταξιούχων ενώ αξιολογούνται και οι πρωτοβουλίες στο μέτωπο της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης . Πρέπει να επισημανθεί πως η πορεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού φέτος θα βρίσκεται ούτως ή άλλως υπό στενή παρακολούθηση καθώς πρέπει να επιτευχθεί πάση θυσία ο στόχος για πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ, ακόμη και εάν αποδειχθεί η τελευταία χρονιά που επιτυγχάνεται τέτοιος στόχος. Σχετικά με τα περιθώρια  επιπλέον φοροελαφρύνσεων αρκετά θα κριθούν από την Άνοιξη και μετά αφού θα υπάρχουν περαιτέρω στοιχεία για την εξέλιξη των δαπανών και των εσόδων φέτος αλλά και για την πορεία του ελληνικού ΑΕΠ στους πρώτους μήνες του έτους.