Ντρίµπλες για Εκκλησία και προεδρική εκλογή

Το αργότερο έως τις αρχές του 2019 θα «τρέξει» η κυβέρνηση τη διαδικασία της αναθεώρησης του Συντάγµατος, αποτιµώντας την ως «ιστορική ευκαιρία» για την αλλαγή του καταστατικού χάρτη της χώρας από µια κυβέρνηση της Αριστεράς. Κοµβικά σηµεία φαίνεται να είναι αυτά της προεδρικής εκλογής αλλά και το ζήτηµα των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ προχωρά µε δεδοµένη τη µεγάλη δυσκολία να συγκεντρωθεί η απαραίτητη πλειοψηφία των 180 βουλευτών, ώστε να αναθεωρηθούν διατάξεις στην αµέσως επόµενη Βουλή. Αυτό εξαιτίας της θέσης της Ν∆ που έχει θέσει ως αρχή να κηρυχθούν αναθεωρητέα σχεδόν όλα τα άρθρα, ώστε η επόµενη Βουλή να λειτουργήσει «εν λευκώ». Η ουσιαστική αντίθεση εστιάζεται ουσιαστικά σε άρθρα όπως το άρθρο 16 για την ιδιωτικοποίηση της Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης που για τον ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται αδιαπραγµάτευτη. 

Η βασική αρχή

Στο κυβερνητικό στρατόπεδο υπό σκέψη βρίσκεται η υπόθεση της προεδρικής εκλογής, τουλάχιστον σε σχέση µε τα όσα είχαν εξαγγελθεί στην πρώτη παρουσίαση της αναθεωρητικής πρότασης τον Ιούλιο του 2016. Τότε δηλαδή που είχε γίνει σαφής αναφορά σε απευθείας εκλογή του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας από τον λαό, εφόσον δεν επιτευχθεί στο Κοινοβούλιο η ανάλογη συναίνεση. Πλέον η βασική αρχή στην οποία θα βασιστεί η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ είναι η αποσύνδεση της προεδρικής εκλογής από την κυβερνητική θητεία. Ετσι λοιπόν οι προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι έχουν την κοινή βάση της αναζήτησης συναίνεσης από τα 2/3 της Βουλής. Εφόσον δεν προκύψει η απαραίτητη πλειοψηφία, υπάρχει η πρόταση των επαναλήψεων µέχρι να συγκεντρωθούν τα 3/5, δηλαδή 180 βουλευτές, όπως και η πρόταση της παράτασης για έναν χρόνο της προεδρικής θητείας και στη συνέχεια η εκλογή του νέου Προέδρου µε απλή πλειοψηφία του 51% του σώµατος.

Στην εξέλιξη εκτιµάται ότι έχει παίξει κοµβικό ρόλο και η δηµόσια θέση που πήρε ο σηµερινός Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος. Θυµίζουµε ότι πριν από λίγες µέρες σε τοποθέτησή του σε εκδήλωση στην Κύπρο, µε τίτλο «Προεδρική vs Προεδρευοµένη ∆ηµοκρατία», είχε ξεκάθαρα ταχθεί υπέρ του «να µην υιοθετηθεί η ιδέα της απευθείας από τον λαό εκλογής του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, και µάλιστα µε ιδιαιτέρως ενισχυµένες αρµοδιότητες, αφού κάτι τέτοιο θα οδηγούσε ενδεχοµένως σε µια συνταγµατικώς προβληµατική στροφή του πολιτεύµατος προς την κατεύθυνση της Προεδρικής ∆ηµοκρατίας». Επιπροσθέτως ο Πρόεδρος της ∆ηµοκρατίας είχε επισηµάνει πως κάτι τέτοιο «θα κατέληγε, οιονεί νοµοτελειακώς, σε ένα είδος θεσµικής και πολιτικής «διαρχίας» στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας, η οποία έρχεται σε αντίθεση προς την κοινοβουλευτική παράδοση και λειτουργία του ελληνικού πολιτεύµατος».

Αξίζει συνολικά να επισηµανθεί ότι οι εκτιµήσεις του κορυφαίου πολιτειακού παράγοντα της χώρας λαµβάνονται ιδιαίτερα υπόψη στη διαµόρφωση της συνταγµατικής πρότασης της πλειοψηφίας. Αν και ο Προκόπης Παυλόπουλος είναι ιδιαίτερα φειδωλός στις παρεµβάσεις του, εξαιτίας του θεσµικού του ρόλου, οι απόψεις του επί του συνόλου των ζητηµάτων της αναθεώρησης είναι γνωστές και καταγεγραµµένες. Τουλάχιστον για όσους γνωρίζουν ότι υπήρξε ο βασικός εµπνευστής της συνταγµατικής αναθεώρησης που κατέθεσε το 2014 η Νέα ∆ηµοκρατία, όπου θιγόταν µε ρηξικέλευθο τρόπο σειρά ζητηµάτων, όπως η προεδρική εκλογή αλλά και θέµατα δοµών της δηµόσιας διοίκησης και του κράτους. Γινόταν λόγος για την ανάγκη ισχυροποίησης των εγγυήσεων για εξάντληση της διάρκειας της κοινοβουλευτικής περιόδου, όπως και για θεσµοθέτηση δύο µόνιµων υπηρεσιακών υφυπουργών, Εξωτερικών και επί του Προϋπολογισµού, µε šετή θητεία και εκλογή τους από τα 3/5 της Βουλής. Είναι γνωστό, επίσης, ότι τόσο λόγω της επιστηµονικής του ενασχόλησης όσο και της πολυετούς τριβής µε το αντικείµενο ο Πτ∆ έχει σταθερές απόψεις σε αυτά τα ζητήµατα.

Συμβιβασμός

Σε φραστικούς συµβιβασµούς, που να αποτυπώνουν τις σηµερινές σχέσεις Κυβέρνησης – Εκκλησίας, όπως έχουν προκύψει τον τελευταίο χρόνο αλλά και µετά τη συνάντηση του Αρχιεπισκόπου Ιερώνυµου µε τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα στις αρχές του Οκτωβρίου, καταλήγει η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τις σχέσεις Κράτους - Εκκλησίας. Ετσι δεν τίθεται θέµα κατάργησης του προοιµίου του Συντάγµατος που ορίζει την επικρατούσα θρησκεία. Η συνταγµατική «εικόνα», όµως, θα ολοκληρώνεται µε αναφορά στον όρο «ουδετερόθρησκο κράτος» αλλά και την επισήµανση πως η ύπαρξη επικρατούσας θρησκείας δεν σηµαίνει δυσµενή αντιµετώπιση ή επιπτώσεις προς τις άλλες θρησκείες. Επίσης αναµένεται να προταθεί η υποχρεωτικότητα του λεγόµενου «πολιτικού όρκου» για κάθε αιρετό και στέλεχος της ∆ηµόσιας ∆ιοίκησης, ακόµη και για τον Πρόεδρο της ∆ηµοκρατίας.

Πάντως στη συνταγµατική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ αναµένεται να παραµείνουν τα τρία στοιχεία που αποδίδουν σε σηµαντικό βαθµό ιδεολογικό πρόσηµο στη συνταγµατική αναθεώρηση. Το πρώτο αφορά τη συνταγµατική κατοχύρωση του αναλογικού συστήµατος (και όχι της «απλής αναλογικής», όπως είχε αρχικά προταθεί), το δεύτερο την κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγµατεύσεων ως µέσο καθορισµού του µισθού και το τρίτο τη συνταγµατική υποχρέωση του να βρίσκονται υπό δηµόσιο έλεγχο βασικά αγαθά, όπως το νερό και το ηλεκτρικό ρεύµα.

Στην πρόταση θα περιλαµβάνονται επίσης ζητήµατα που αναµένεται να συγκεντρώσουν ευρύτερη αποδοχή, όπως αυτά την αλλαγής του άρθρου 86 που αποτελεί τη βάση για τον υπάρχοντα νόµο περί ευθύνης υπουργών. Στόχος θα είναι η ποινική δίωξη για ανάλογα αδικήµατα να γίνεται χωρίς τη µεσολάβηση κοινοβουλευτικής διαδικασίας, εκτός από ζητήµατα που αφορούν την πολιτική δράση. Σε αντίστοιχο πνεύµα θα διαµορφωθεί και η πρόταση για τον περιορισµό της βουλευτικής ασυλίας σε θέµατα που άπτονται αποκλειστικά της πολιτικής δραστηριότητας των βουλευτών. Επίσης περιορισµοί στη θητεία των βουλευτών σε 8 ή κατά πάσα πιθανότητα σε 12 χρόνια. 

Τέλος, θα προταθεί η θεσµοθέτηση µορφών άµεσης δηµοκρατίας, όπως η δυνατότητα πρότασης νόµου µε 100.000 υπογραφές, η διενέργεια δηµοψηφίσµατος για εθνικό θέµα µε 500.000 και για ψηφισµένο νόµο µε 1 εκατοµµύριο υπογραφές.