Νίκος Παπανδρέου: Διεύρυνση ή εµβάθυνση

Το μεγάλο στρατηγικό δίληµµα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνοψίζεται στην αντίθεση µεταξύ «διεύρυνσης» ή «εµβάθυνσης». Σε ό,τι αφορά τη χώρα µας, αυτό το δίληµµα αποτυπώνεται µε γλαφυρό τρόπο σε αυτή την εξαιρετική, διεθνή και διαχρονική έρευνα που κρατάτε στα χέρια σας.

Υπάρχει η άποψη ότι οι ελλειµµατικοί ευρωπαϊκοί οικονοµικοί θεσµοί αποτέλεσαν εύφορο έδαφος για την οικονοµική κρίση. Ενδεχοµένως αυτό ενέχει µεγάλη αλήθεια, αρκεί βέβαια να θυµόµαστε ότι δεν ήταν το αίτιο της δικής µας χρεοκοπίας. Σε κάθε περίπτωση, οι ευρωπαϊκοί θεσµοί αντέδρασαν αποκλειστικά αργά, διότι προϋπόθεση της ορθής λειτουργίας τους -έστω στο µέλλον- είναι η ευρωπαϊκή εµβάθυνση και ολοκλήρωση. Το λογικό λοιπόν συµπέρασµα θα ήταν να σταµατήσουµε τη διεύρυνση µέχρι να βάλουµε το ευρωπαϊκό οικοδόµηµα σε πιο γερές βάσεις. Αυτό θα άφηνε περισσότερους πόρους για την Ελλάδα και η συµµετοχή της χώρας µας στο κλειστό αυτό κλαµπ θα αποτελούσε και συγκριτικό πλεονέκτηµα. Τα πράγµατα δεν είναι τόσο απλά. Ας πάρουµε ένα συγκεκριµένο αλλά καίριο παράδειγµα.

Στην έρευνα είναι εµφανές ότι η Ελλάδα απολαύει µεγάλης εκτιµήσεως, όντας στους τρεις κορυφαίους στους τοµείς της υγείας, της ανώτατης εκπαίδευσης, του τουρισµού και βέβαια του πολιτισµού – στους δύο τελευταίους είναι µάλιστα πρώτη. Στους άλλους δύο τοµείς µπορεί να βελτιωθεί περισσότερο και µάλιστα γρήγορα. Στην περίπτωση που επεκτεινόταν το δικαίωµα της πλήρους ελεύθερης διακίνησης ανθρώπων και αγαθών απεριόριστα στις γειτονικές χώρες, αυτό θα σήµαινε µια πολύ µεγάλη και εύρωστη αγορά ακριβώς στο κατώφλι µας, πολύτιµων και ακριβών υπηρεσιών, στις οποίες απολαµβάνουµε σχεδόν απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτηµα. Η οικονοµική ανάπτυξη των γειτονικών χωρών θα σήµαινε άµεση οικονοµική ανάπτυξη και για τη χώρα µας.

Προϋπόθεση πάντα για την οικονοµική ανάπτυξη είναι η στοιχειωδώς εύρυθµη λειτουργία του κράτους και η εµπιστοσύνη που έχουν οι πολίτες του σε αυτό. Από την έρευνα προκύπτει ότι σε όλες τις χώρες της περιοχής υπάρχει χαµηλή αποδοχή της κρατικής λειτουργίας, έλλειµµα εµπιστοσύνης και σοβαρές λειτουργικές ελλείψεις. Η ενσωµάτωση της -σχεδόν ξεχασµένης- έννοιας του «ευρωπαϊκού κεκτηµένου», ενός βασικού σώµατος νοµοθεσίας, θα προκαλούσε θετικό µεταρρυθµιστικό ρεύµα στις γείτονες χώρες και θα βελτίωνε την οικονοµική τους επίδοση, δίνοντας ορµή και στις οικονοµικές εισροές που προαναφέραµε. Πάλι λοιπόν βλέπουµε ότι η ευρωπαϊκή προοπτική των Βαλκανίων είναι προς το συµφέρον µας. Οχι ίσως στη λογική των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, αλλά στη λογική της ενίσχυσης των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων µας σε τοµείς που ήδη έχουµε µεγάλο προβάδισµα ή και απόλυτο συγκριτικό πλεονέκτηµα, όπως αυτοί που προαναφέραµε.

Στον επίλογο θα ήθελα να σηµειώσω ένα άλλο εξαιρετικά εντυπωσιακό εύρηµα της έρευνας. Ολες ανεξαιρέτως οι βαλκανικές χώρες εµπιστεύονται το ευρώ σε εξαιρετικά µεγαλύτερο ποσοστό από το δολάριο και σε συντριπτικά µεγαλύτερο ποσοστό από το εθνικό τους νόµισµα. Το εύρηµα αυτό θα έπρεπε να προβληµατίσει κάποιους εκκεντρικούς οικονοµολόγους της «πρώτης φοράς Αριστερά», που έκαναν καριέρα µε την επαµφοτερίζουσα στάση τους για τη συµµετοχή µας στο ευρώ ή µε τη δήθεν αναγκαιότητα επιστροφής στο εθνικό νόµισµα. Βλέπετε, είναι ωραίο να έχεις ριζοσπαστικές απόψεις όταν πληρώνεσαι σε σκληρό νόµισµα και τα λεφτά σου είναι σε ασφαλείς τράπεζες του εξωτερικού. Ακόµη περισσότερο είναι εύκολο να κάνεις ηρωική «διαπραγµάτευση» µε ξένες πλάτες.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο «Έθνος της Κυριακής» (19/5) στο ειδικό ένθετο για τις Ευρωεκλογές και την έρευνα της Κάπα Research