Νομοσχέδιο για επιτελικό κράτος: Το στοίχημα του Κυριάκου Μητσοτάκη

Την Τρίτη 6 Αυγούστου ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα μιλήσει, στις 19:00, στην Ολομέλεια της Βουλής, στη συζήτηση για το σχέδιο νόμου για το επιτελικό κράτος.

Αποτελεσματική λειτουργία του κρατικού μηχανισμού, ανεξαρτήτως πολιτικών εναλλαγών, εχέγγυα διαφάνειας και ακεραιότητας στην κρατική λειτουργία και αποτελεσματικός συντονισμός της κυβερνητικής δράσης, είναι η βασική στόχευση των θεσμικών αλλαγών που εισάγει το νομοσχέδιο για το επιτελικό κράτος, το οποίο, από χθες, Δευτέρα, τέθηκε στην κρίση της Ολομέλειας.

Πρόκειται για το πρώτο νομοσχέδιο που κατέθεσε στη Βουλή η κυβέρνηση Μητσοτάκη και που ένα μεγάλο μέρος του συστηματοποιεί και κωδικοποιεί, σε ένα ενιαίο νομοθέτημα, το σύνολο των διατάξεων οι οποίες διέπουν την οργάνωση, τη λειτουργία και τη διαφάνεια της κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης.

Η σκέψη του συγκεκριμένου νομοθετήματος είναι η δημόσια πολιτική να παράγεται πλέον, κατά ένα μεγάλο μέρος, από πάνω προς τα κάτω. Να υπάρχει δηλαδή, ένα συνεκτικό σχέδιο επιχειρησιακής κυβερνητικής πολιτικής, το οποίο θα υλοποιείται από τα επιμέρους υπουργεία, και γι' αυτό, κατά τα λεγόμενα της κυβέρνησης, το υπουργικό συμβούλιο αποκαθίσταται, σύμφωνα με τη συνταγματική του προοπτική, ως ένα όργανο συλλογικό, διαβουλευόμενο, ένα όργανο από το οποίο θα εκπορεύεται η δημόσια πολιτική.

Επέρχεται επίσης σαφής διαχωρισμός της πολιτικής από την υπηρεσιακή διοίκηση, ώστε οι ρόλοι να είναι ξεκάθαροι και να διασφαλίζεται η συνέχεια του κράτους. Στην οργανική δομή της υπηρεσιακής διοίκησης θα προΐσταται ο Υπηρεσιακός Γενικός Γραμματέας, ένας ανά κάθε υπουργείο, πρόσωπο προερχόμενο από τη δημοσιοϋπαλληλία. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι το 80% της ύλης μεταφέρεται πλέον στο επίπεδο της διοικητικής ιεραρχίας και βεβαίως στην πολιτική ηγεσία παραμένει ο στρατηγικός σχεδιασμός των πολιτικών.

Με το νομοσχέδιο δημιουργείται μια νέα δημόσια αρχή, η Γενική Γραμματεία καλής νομοθέτησης και νομοτεχνικής. Έτσι οι βασικοί άξονες των νομοσχεδίων θα παράγονται από τα υπουργεία, αλλά η κατάρτισή τους θα γίνεται κεντρικά από αυτή την υπηρεσία, ώστε να παράγονται αρτιότεροι νόμοι.

Εισάγεται επίσης σύστημα προγραμματισμού και παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου και σε επίπεδο κεντρικό, αυτό ανατίθεται στην Προεδρία της Κυβέρνησης. Οι υπουργοί και ολόκληρη η πολιτική ιεραρχία εξακολουθούν να έχουν πλήρη αρμοδιότητα, αλλά δημιουργείται ένα κεντρικό ολοκληρωμένο σύστημα προηγμένης τεχνολογίας στο οποίο θα εντάσσονται οι στόχοι, οι δράσεις και τα χρονοδιαγράμματα τους, ώστε ανά πάσα στιγμή ο πρωθυπουργός και οι καθ΄ ύλην αρμόδιοι υπουργοί να μπορούν να δουν πού βρίσκεται κάθε έργο ή ύλη του υπουργείου. Ο πρωθυπουργός θα μπορεί να παρεμβαίνει συντονιστικά όπου υπάρχουν συναρμοδιότητες που οδηγούν σε καθυστερήσεις.

Δημιουργείται, τέλος, μια νέα δομή, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, η οποία θα ενσωματώσει όλα τα ελεγκτικά όργανα και που θα λειτουργεί στο πλαίσιο νέων δομών, κυρίως ηλεκτρονικού ελέγχου, δεν θα υπάγεται λειτουργικά στην πολιτική ηγεσία, θα ελέγχεται από τη Βουλή, θα αναδεικνύεται από αυξημένη πλειοψηφία από κοινοβουλευτική επιτροπή.

Το στοίχημα Μητσοτάκη

Από τα παραπάνω γίνεται προφανές πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης προκρίνει ένα διαφορετικό μοντέλο διακυβέρνησης. Η όλη σκέψη είναι όχι απλώς ο πρωθυπουργός να κάνει πολύ περισσότερες παρεμβάσεις και να έχει έναν αυξημένο ρόλο στη λειτουργία και των υπουργείων, αλλά και, επί της ουσίας, ο κυβερνητικός σχεδιασμός να περνά και από το πρωθυπουργικό γραφείο - με τυπικούς, θεσμικούς όρους.

Αυτό λίγο πολύ αποτυπώνει η προσπάθεια να διαμορφωθεί ένα επιτελικό κέντρο γύρω από το πρωθυπουργικό γραφείο, τους υπουργούς Επικρατείας και τις γραμματείες που αναφέρονται στον πρωθυπουργικό. Με άλλα λόγια, στην περίπτωση κατά την οποία θα θέλαμε να κάναμε μια αντιστοίχιση με τον ιδιωτικό τομέα, στον χώρο των επιχειρήσεων, θα είχαμε ένα πρότυπο «προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου» ο οποίος θα έχει διαρκή και συνεχή παρακολούθηση σε όλους τους τομείς και στις πτυχές μιας επιχείρησης, επιδιώκοντας να αποκτήσει άμεση γνώση των ζητημάτων και των προβλημάτων και να δώσει λύσεις.

Στα μάτια πολλών όλα τα παραπάνω φαντάζουν ως ένας υπέρμετρος συγκεντρωτισμός αρμοδιοτήτων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, όπως άλλωστε σημείωσε και ο Αλέξης Τσίπρας στη Βουλή τη Δευτέρα, κάνοντας λόγο για προσπάθεια δημιουργίας «ελεγχόμενου κομματικού κράτους», ενώ o ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε αίτημα για ονομαστική ψηφοφορία, για μια σειρά σχετικών διατάξεων. Σε κάθε περίπτωση, μένει να δούμε εάν, πρακτικά, αυτό το επίμαχο νομοσχέδιο πλήξει τον δημοκρατικό έλεγχο και τη διάκριση των εξουσιών.