Θεόδωρος Τσακίρης στο Έθνος: «Οι κυπριακές γεωτρήσεις διαψεύδουν τη Γαλάζια Πατρίδα»

Ο Θεόδωρος Τσακίρης, αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής στο Πανεπιστήµιο της Λευκωσίας, µιλά στο «Εθνος της Κυριακής» για όλες τις εξελίξεις στην ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου, από την κυπριακή ΑΟΖ έως και την Κρήτη, αναλύοντας τα δεδοµένα, τις προσδοκίες αλλά και τις προκλήσεις.

Ξεκινώντας από τις πιο πρόσφατες «αποκαλύψεις», θα έπρεπε να µας προβληµατίσουν όσα αναφέρθηκαν περί αλλαγής σχεδίων των Total και ENI στο οικόπεδο 7 της κυπριακής ΑΟΖ;

Το να γίνει µια γεώτρηση προϋποθέτει χρόνια προετοιµασίας και συστηµατική εκτέλεση σεισµογραφικών ερευνών µεγάλης λεπτοµέρειας, ώστε να εντοπιστούν οι γεωτρητικοί στόχοι και να ξεκινήσουν οι πολύµηνες διαδικασίες έκδοσης των σχετικών αδειών. Το τεµάχιο 7 αδειοδοτήθηκε τον Σεπτέµβριο. Τα σεισµικά χρειάζονται δύο µε τρεις µήνες, µαζί µε την ανάλυσή τους τέσσερις, για να γίνουν, συν δύο µε τρεις µήνες για να γίνει η αδειοδότησή τους πριν ξεκινήσουν. Αυτά μονο για τα σεισμικα. Ηταν πρακτικά αδύνατο να γίνει γεώτρηση Ιανουάριο µε Φεβρουάριο. Για αυτό άλλωστε και η πρώτη άδεια εξερεύνησης δίνεται για τρία έτη. Τόσο η Noble όσο και η Exxon, που έκαναν τις επιτυχηµένες γεωτρήσεις στους στόχους «Αφροδίτη» και «Γλαύκο», το επιχείρησαν περίπου 30 µήνες µετά την αρχική αδειοδότηση.

Πώς εξελίσσεται στην πράξη το ενεργειακό πρόγραµµα της Κυπριακής Δηµοκρατίας;

Από άποψη αδειοδοτήσεων είναι πολύ προχωρηµένο. Από τα 13 τεµάχια, τα εννιά (πλην των 1, 4, 5 και 13) έχουν αδειοδοτηθεί. Εχουν γίνει έξι εξερευνητικές γεωτρήσεις από το 2011 που οδήγησαν σε δύο ανακαλύψεις, κάτι που αποτελεί ένα πολύ καλό ποσοστό επιτυχίας. Συνολικά φαίνεται να υπάρχουν 4 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου στην «Αφροδίτη» και 5 τρισ. στον «Γλαύκο», αν και ο «Γλαύκος» είναι ανεπιβεβαίωτος εν τη απουσία της δεύτερης γεώτρησης εκτίµησης – που λογικά θα γίνει το 2020. Λόγω µεγάλων καθυστερήσεων στην ανάπτυξη της «Αφροδίτης», η µόνη διαθέσιµη επιλογή για την εµπορική αξιοποίησή της είναι να πουληθεί ως αέριο προς υγροποίηση στο αιγυπτιακό τερµατικό που βρίσκεται στο Ιντκου. Η τελική επενδυτική απόφαση µαζί µε το συµβόλαιο πώλησης αναµένεται να υπογραφούν το 2022 και η παραγωγή να ξεκινήσει έπειτα από 3,5 µε 4 έτη. Όταν ξεκινήσει η παραγωγή τότε θα ξεκινήσουν τα πρώτα σοβαρά έσοδα.

Το ενεργειακό πρόγραµµα της Κύπρου µήπως τελικά λειτουργεί όχι ως ασπίδα αλλά ως κόκκινο πανί, «ενθαρρύνοντας» τις τουρκικές προκλήσεις;

Τα κοιτάσµατα υδρογονανθράκων ούτε προκαλούν από µόνα τους πόλεµο ούτε παράγουν από µόνα τους ειρήνη, αλλά επιτείνουν την προϋπάρχουσα γεωπολιτική κατάσταση πριν από την ανακάλυψή τους. Η Τουρκία δεν επελαύνει στην κυπριακή ΑΟΖ επειδή έχει το οικονοµικό κίνητρο να βρει αέριο για να µειώσει το οικονοµικό κόστος της εισαγωγικής της εξάρτησης, αλλά γιατί είναι αναθεωρητική δύναµη που ανατρέπει de facto τη Συνθήκη της Λωζάνης σε ξηρά και θάλασσα. Οι κυπριακές γεωτρήσεις διαψεύδουν έµπρακτα τις νεοοθωµανικές ψευδαισθήσεις τύπου «Γαλάζια Πατρίδα» και αυτές επιδιώκει να απονευρώσει η Αγκυρα.

Η Τουρκία υποστηρίζει ότι η μεταφορά της ενέργειας μέσω αγωγών από το δικό της έδαφος είναι η πιο συμφέρουσα «λύση».

Μια τέτοια λύση θα ήταν συμφέρουσα για την Τουρκία και μόνο για την ίδια. Κανείς δεν θέλει να αυξήσει τη διαμετακομιστική του εξάρτηση από την Τουρκία που ήδη διαμετακομίζει ρωσικό, αζερικό και στο μέλλον θα μεταφέρει ιρανικό, κουρδο-ιρακινο και ενδεχομένως τουρκμενικό αέριο. Πέραν αυτού, τον κόστος κατασκευής του δικτύου των τριών αγωγών που θα χρειαστεί για να μεταφέρει μέσω Τουρκίας το αέριο από το Ισραήλ στον τελικό ευρωπαίο καταναλωτή (π.χ. στο Baumgarten) είναι υψηλότερο και ως κόστος κατασκευής και ως κόμιστρο χρήσης συγκριτικά με την ενιαία ταρίφα που θα έχει ο αγωγός East Med.

Υπάρχει κάποιο ενεργειακό «τυράκι» µε το οποίο µπορεί η Λευκωσία να δελεάσει τους Τουρκοκύπριους προς την επίλυση του Κυπριακού;

«Τυράκια» υπό καθεστώς εκβιασµών και απειλών δεν δίνονται. Γιατί, αν δοθούν, ο κατευναζόµενος θα φάει το τυράκι, µετά τη φέτα, στο τέλος όλο το κεφάλι το τυρί, θα φάει και τις αγελάδες, τρώγοντας και τον κατευνάζοντα ως επιδόρπιο. ∆εν υπάρχουν τυράκια όταν ο απαιτών έχει καταλάβει στρατιωτικά το µισό τυροκοµείο. Η Τουρκία έχει ξεκαθαρίσει ότι το µεγαλύτερο µέρος της κυπριακής ΑΟΖ το διεκδικεί για λογαριασµό της και όχι για τους Τουρκοκύπριους, τους οποίους επικαλείται όποτε τη συµφέρει. Τις γεωτρήσεις του «Fatih» στο «Φοινίκη 1-2» όπως και τη γεώτρηση που έµεινε στα µισά στο τεµάχιο 7 η Τουρκία θα τις έκανε και µετά τη λύση του Κυπριακού. Με µια διαφορά: ότι στην περίπτωση που δοθεί µια τουρκική λύση στο Κυπριακό, µια λύση που, π.χ., θα έδινε δικαιώµατα βέτο στους Τουρκοκύπριους σε όλα τα θέµατα (όπως απαιτούν μέσω της λεγόμενης "αποτελεσματικής συμμέτοχης"), τότε η Κυπριακή ∆ηµοκρατία δεν θα είχε κανένα περιθώριο αντίδρασης όταν η Τουρκία θα προχωρούσε σε τέτοιες επεµβάσεις.

«Yavuz», «Fatih»… Εχουν καταφέρει τίποτα «αλωνίζοντας» εντός της κυπριακής ΑΟΖ;

Εχουν καταφέρει να κάνουν γεωτρήσεις σε περιοχές που η Κυπριακή ∆ηµοκρατία δεν θα µπορούσε να κάνει, µεταξύ άλλων και λόγω της απουσίας οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στις εν λόγω θαλάσσιες ζώνες. Η σοβαρότερη κλιµάκωση έρχεται µε τη γεώτρηση στο τεµάχιο 7, που ωστόσο δεν αγγίζει περιοχές στις οποίες οι ανάδοχες εταιρείες ενδιαφέρονται να κάνουν γεωτρήσεις. Η τελική κλιµάκωση θα έρθει εάν επιχειρήσουν οι Τούρκοι γεώτρηση σε περιοχές όπου έχουν επιχειρήσει ή θα επιχειρήσουν οι ανάδοχες εταιρείες, ή εάν προσπαθήσουν να εµποδίσουν στρατιωτικά τις γεωτρήσεις της Total. Εκεί εκτιμώ ότι βρίσκεται η τελική κόκκινη γραμμή.

Με τις κυρώσεις των Ευρωπαίων τι γίνεται;

Η απόφαση για επιβολή περιοριστικών µέτρων και ως προς το είδος των µέτρων (απαγόρευση βίζας, συντηρητική κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων) και ως προς τους στόχους (ΤΡΑΟ, αξιωµατούχοι τουρκικού υπουργείου Ενέργειας, «αξιωµατούχοι» ψευδοκράτους, εταιρείες παροχής υπηρεσιών) πρέπει να εξειδικευθεί το συντοµότερο. Είναι πρωτοφανής η ομόφωνη απόφαση της ΕΕ να επιβάλει κυρώσεις σε ένα υποψηφιο κράτος-μέλος. Δεν πρεπει να υπερτιμαται και δεν πρεπει να υποεκτιμαται. Οι κυρώσεις θέλουν χρόνο για να επιφέρουν κόστος και για να έχουν µελλοντική αποτρεπτική αξία θα πρέπει να διευρυνθούν ώστε να απαγορεύσουν στην κρατική εταιρεία πετρελαίου της Τουρκίας (ΤΡΑΟ) να έχει πρόσβαση σε ευρωπαϊκή τεχνολογία, ευρωπαϊκή χρηµατοδότηση και ευρωπαϊκές υπηρεσίες εκτέλεσης υποθαλάσσιων γεωτρήσεων και ανάπτυξης υποθαλάσσιων κοιτασµάτων.

Ως προς τα κοιτάσµατα στην Κρήτη τι περιµένουµε; Εγινε λόγος για πολλά υποσχόµενες ενδείξεις…

Υποµονή. Οι δυνητικές γεωλογικές δοµές δεν αποτελούν κοίτασµα, γιατί δεν ξέρουµε εάν υπάρχουν µέσα στις δοµές υδρογονάνθρακες. Θα µπορούµε να κάνουµε µια καλύτερη πιθανολόγηση όταν γίνουν τα σεισµικά από την κοινοπραξία που έχει την άδεια να κάνει την εξερευνητική γεώτρηση. Θα ξέρουµε εάν υπάρχει αέριο και πόσο µεγάλο είναι αφότου γίνει αυτή η γεώτρηση, το 2022-2023.