Σκάκι, φιδάκι, σκραμπλ, ζάρια, μονόπολη: 5 επιτραπέζια μέσα από την Ιστορία

Πέντε παιχνίδια με τα οποία έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές, από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα. Πέντε παιχνίδια που διαμόρφωσαν σκέψη και πράξη, προσφέροντας συνάμα ψυχαγωγία, αποκόμιση γνώσεων, νοητική άσκηση. Ο ανταγωνισμός μεταξύ μας, όταν τα παίζουμε, είναι σημαντικός στην εξέλιξή τους, ενώ καταλληλότερος όρος θα ήταν η «ευγενής άμιλλα». Ας δούμε τα δημοφιλέστερα από αυτά μέσα από τη ματιά της Ιστορίας.

Σκάκι, 600 π.Χ. 

Το σκάκι είναι δημοφιλές σε ολόκληρο τον κόσμο και υπάρχουν πολλές διαφορετικές παραλλαγές του. Ωστόσο, ο πρόγονος όλων είναι κοινός: το τσατουράνγκα, ένα παιχνίδι στρατηγικής που αναπτύχθηκε στην αρχαία ινδική αυτοκρατορία των Γκούπτα περί τον 6ο αιώνα.

Το όνομα μεταφράζεται ως «τέσσερις μεραρχίες», δηλαδή πεζικό, ιππικό, ελέφαντες και άρματα, οι τέσσερις μεραρχίες που αντιπροσώπευαν τα πιόνια του παιχνιδιού. Κατόπιν το τσατουράνγκα εξελίχθηκε στο σατράνζ στην Περσία των Σασσανιδών και μεταφέρθηκε στην Ευρώπη προς τα τέλη του Μεσαίωνα, όπου εξελίχθηκε στο σημερινό παιχνίδι.

Φιδάκι, 200 π.Χ

Το φιδάκι κατάγεται από την Ινδία (200 π.Χ.), όπου είναι γνωστό με διάφορα ονόματα. Το επινόησαν για να διδάσκει τα παιδιά ηθική και ο πίνακας συμβόλιζε το ταξίδι της ζωής τους.

Στην πορεία σκαρφάλωναν σκάλες, που αντιπροσώπευαν τις καλές πράξεις, και κατέβαιναν φίδια, που αντιπροσώπευαν τις αμαρτίες. Αρχικά τα φίδια ήταν περισσότερα από τις σκάλες, αλλά όταν στα τέλη του 19ου αιώνα το παιχνίδι έφτασε στην Αγγλία εξισώθηκαν και ο σκοπός του παιχνιδιού έγινε ένας απλός αγώνας μέχρι το τέρμα.

Σκραμπλ, 1938

Αφού έχασε τη δουλειά του κατά τη διάρκεια της Ύφεσης, ο Νεοϋορκέζος αρχιτέκτονας Άλφρεντ Μόσερ Μπατς στράφηκε στα παιχνίδια. Παρατήρησε ότι τα παιχνίδια με αριθμούς (όπως το μπίνγκο), με κινήσεις (όπως το σκάκι) και με λέξεις (όπως το σταυρόλεξο) ήταν πολύ δημοφιλή και αποφάσισε να συνδυάσει και τα τρία σε ένα. Ονόμασε την αρχική του δημιουργία «Διασταυρούμενες Λέξεις» και επινόησε ένα σύστημα βαθμολόγησης, μετρώντας τη χρήση των γραμμάτων στο πρωτοσέλιδο των New York Times. Ο Μπατς προσπάθησε σκληρά για να κατοχυρώσει την πατέντα του παιχνιδιού, μέχρι που με τη βοήθεια του δημοσίου υπαλλήλου Τζέιμς Μπρούνοτ σκέφτηκε ένα νέο όνομα και ίδρυσε το πρώτο εργοστάσιο για Σκραμπλ.

Ζάρια, 3000 π.Χ.

Το παλιότερο ζάρι ανακαλύφθηκε σε έναν τάφο στο Μπασούρ Χογιούκ της νοτιοανατολικής Τουρκίας ανάμεσα σε μια σειρά 49 πιονιών. Πιστεύεται ότι είχε σκαλιστεί σε πέτρα πριν από περίπου 5.000 χρόνια, αλλά είναι άγνωστη η χρήση του. Άλλα παλιά ζάρια ήταν κατασκευασμένα από ξύλο, μπρούντζο, ακόμα και από κότσια αρνιού, αλλά είχαν ακανόνιστο σχήμα.

Πιστεύεται ότι ζάρια σε σχήμα κύβου με σημάνσεις παρόμοιες με αυτές που αναγνωρίζουμε σήμερα εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Αίγυπτο γύρω στο 2000 π.Χ. και χρησιμοποιήθηκαν σε παιχνίδια όπως το Βασιλικό Παιχνίδι της Ουρ.

Μονόπολη, 1903

Πολλοί θεωρούν ότι ο εφευρέτης της Μονόπολης ήταν ο Τσαρλς Ντάροου, που κατοχύρωσε το παιχνίδι το 1935. Ωστόσο, η ιδέα ανήκε στην Αμερικανίδα ηθοποιό Ελίζαμπεθ Μάτζι, η οποία είχε κατοχυρώσει την πατέντα για το Παιχνίδι του Γαιοκτήμονα το 1903. Το είχε σχεδιάσει για να περιγράψει την κοινωνική αδικία περί της εγγείου ιδιοκτησίας εκείνη την εποχή και έγινε δημοφιλές στους αριστερούς διανοούμενους και τους Κουάκερους, που το προσάρμοσαν με ονόματα τοπικών δρόμων. Όταν οι αδελφοί Πάρκερ αγόρασαν τα δικαιώματα έναντι 500 λιρών, η Μάτζι ενθουσιάστηκε, αλλά συνειδητοποίησε ότι το είχαν κάνει μόνο και μόνο για να εξαλείψουν τον ανταγωνισμό απέναντι στη Μονόπολη του Ντάροου, η οποία επίσης τους ανήκε.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό All About History (11/2019), που κυκλοφορεί με το «Εθνος της Κυριακής»