Τι θα είχε συμβεί στην Ευρώπη αν ο Ριχάρδος ο Β' της Αγγλίας είχε κρατήσει τον θρόνο του;

Στις 29 Σεπτεμβρίου 1399 ο 32χρονος βασιλιάς Ριχάρδος Β΄ εκθρονίστηκε – ή, σύμφωνα με την επίσημη αφήγηση, παραιτήθηκε υπέρ του εξαδέλφου του, Ερρίκου Μπόλινγκμπροκ, ο οποίος έγινε ο Ερρίκος Δ΄, ο πρώτος βασιλιάς από το Λάνκασαϊρ. Αυτή ήταν μια διακοπή στη γενεαλογική γραμμή των Πλανταγενετών και καθ’ όλη τη διάρκεια του 15ου αιώνα οδήγησε στις αναστατώσεις που έγιναν γνωστές ως Πόλεμοι των Ρόδων και οδήγησαν στο τέλος της κυριαρχίας των Πλανταγενετών και τη γέννηση της δυναστείας των Τυδώρ.

Ωστόσο, αν ο Ριχάρδος Β΄ είχε διασώσει τον θρόνο του, ο αιώνας μπορεί να ήταν πολύ διαφορετικός. Όταν επιστρέφει από την Ιρλανδία, ο Ριχάρδος διαπιστώνει ότι ο Ερρίκος, ο εξάδελφός του, έχει αποπειραθεί χωρίς αποτέλεσμα να πάρει το στέμμα· αντί όμως να κερδίσει τον θρόνο, συλλαμβάνεται και εκτελείται από τον Χένρι Πέρσι, κόμη του Νορθάμπερλαντ μόλις αποβιβάζεται στο Ράβενσπερ.

Κατόπιν, ο Πέρσι γίνεται δούκας για τις υπηρεσίες και την αφοσίωσή του προς τον βασιλιά Ριχάρδο Β΄. Εξαιτίας αυτής της προδοτικής απόπειρας, η δυσπιστία του βασιλιά απέναντι στους ευγενείς μεγαλώνει διαρκώς κι έτσι βασίζεται όλο και περισσότερο στον στενό κύκλο των ευνοουμένων του, που αμείβονται αδρά αλλά πρέπει να ικανοποιούν τις αχόρταγες ορέξεις του βασιλιά για εξουσία και προσωπικό μεγαλείο. Ο δεύτερος γάμος του Ριχάρδου με την κόρη του βασιλιά Καρόλου ΣΤ΄ Ισαβέλλα διατηρεί την ειρήνη με τη Γαλλία σε όλη τη διάρκεια των κρίσεων του ψυχικά ασθενούς Καρόλου.

Η έλλειψη πολέμων στο εξωτερικό επιτρέπει στον Ριχάρδο να επικεντρωθεί περισσότερο στην εδραίωση της εξουσίας του στην Αγγλία, την Ουαλία και την Ιρλανδία. Ως αντιστάθμισμα στους ευγενείς, τους οποίους ο Ριχάρδος εξακολουθεί να υποπτεύεται, ανακαλούνται οι μισθολογικοί νόμοι που είχαν τεθεί σε εφαρμογή μετά την επιδημία της πανώλης, η οποία είχε οδηγήσει στην Εξέγερση των Αγροτών, και υπό τη βασιλεία του αναπτύσσεται μια υγιής τάξη εμπόρων.

Στην Αγγλία κυριαρχεί η απόλυτη μοναρχία και, καθώς δεν χρειάζονται φόροι για πόλεμο, η οικονομία ανθεί και δεν υπάρχει λόγος σύγκλησης του κοινοβουλίου για το υπόλοιπο της βασιλείας του Ριχάρδου. Ταυτόχρονα, η αύξηση του πλούτου και οι κοινωνικές δραστηριότητες στα κατώτερα στρώματα κρατούν τον πληθυσμό ικανοποιημένο. Μετά από 55 επιτυχημένα χρόνια στον θρόνο, ο Ριχάρδος πεθαίνει το 1432.

Τον διαδέχονται η Ισαβέλλα και ο μεγαλύτερος γιος τους, ο 20χρονος Ριχάρδος Γ΄, ο οποίος υποστηρίζεται από τον 17χρονο αδελφό του Εδουάρδο, που είχε πάρει το όνομά του από τον παππού του, τον «μαύρο πρίγκιπα». Το 1422 ο Κάρολος Ζ΄ διαδέχεται τον πατέρα του στη Γαλλία και η ειρήνη επιτρέπει στη Γαλλία, η οποία ουδέποτε πτοήθηκε από την ήττα στο Αζενκούρ, να εστιάσει την προσοχή της στην Ιταλία.

Έπειτα από σχεδόν 10 χρόνια πολέμου ο Κάρολος Ζ΄ ζητά βοήθεια από τον νεαρό εξάδελφό του, Ριχάρδο Γ΄, αλλά ο νέος βασιλιάς διαπιστώνει ότι είναι δύσκολο να συγκεντρώσει φεουδαρχικές εισφορές έπειτα από δεκαετίες εξασθένησης της τάξης των ευγενών κι έτσι στέλνει μόνο μερικούς μισθοφόρους. Μια πρώιμη Αναγέννηση ακμάζει υπό την πατρωνία του Ριχάρδου Β΄, ο οποίος προστατεύει τις τέχνες και χρηματοδοτεί έργα από το γεμάτο θησαυροφυλάκιο.

Καθώς η Ιταλία σπαράσσεται από τον πόλεμο, η Αγγλία είναι εκείνη που ηγείται των πολιτιστικών εξελίξεων στην Ευρώπη, με τους εμπόρους της να ταξιδεύουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου. Η μεταγενέστερη αποτυχία του Ριχάρδου Γ΄ να συγκεντρώσει αποτελεσματικό στρατό φανερώνει ότι η Αγγλία είναι εύκολος στόχος. Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βλέπει μια ευκαιρία για επέκταση και η Αγγλία αναγκάζεται να συγκαλέσει το κοινοβούλιο για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες. Ψηφίζεται η φορολογία για τη συντήρηση στρατού, αλλά το κοινοβούλιο δεν αποκτά τον ευρύτερο συνταγματικό ρόλο που επιθυμεί, αφήνοντας την Αγγλία ασφαλή καθ’ όλη τη διάρκεια του 15ου αιώνα αλλά ανοιχτή στην εσωτερική επανάσταση.

Του Matt Lewis

To παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αll About History» (11/2019), που κυκλοφορεί μία φορά τον μήνα με το «Εθνος της Κυριακής»