Γιάννης Καλπούζος: Με ανησυχεί η οικονομική κατάσταση της χώρας μετά το lockdown

O Γιάννης Καλπούζος όταν ήταν παιδί δεν σκεφτόταν να ασχοληθεί µε τη συγγραφή. Ηταν κάτι που προέκυψε στην πορεία της ζωής του. Διέθετε, όµως, µια ευχέρεια να γράφει στίχους και να σκαρώνει µικρές ιστορίες. Μάλιστα, ορισµένες φορές αυτοσχεδίαζε και τις διηγούνταν στα παιδιά και στα ανίψια του τα καλοκαίρια στο χωριό. Μέχρι που κάποιοι άνθρωποι τον παρότρυναν να ασχοληθεί πιο σοβαρά και έτσι στα 35 του άρχισε να γράφει στίχους για τραγούδια και στη συνέχεια πέρασε στα 40 του στον πεζό λόγο. Εκτοτε ερωτεύτηκε τη γλώσσα, µαγεύτηκε και αφιερώθηκε στη λογοτεχνία.

Η καθηµερινότητα του Γιάννη Καλπούζου, ακόµα και τώρα µε την καραντίνα, δεν έχει αλλάξει. Ξυπνάει κατά τις τέσσερις µε πέντε το απόγευµα και αµέσως µετά το «πρωινό» ετοιµάζει τον καφέ του και κάθεται στο γραφείο του. Μπροστά του ο υπολογιστής και τριγύρω στοίβες βιβλίων και σηµειώσεων. Βλέπει και απαντά στα µηνύµατά του. Διαβάζει για µισή µε µία ώρα ποίηση ή πεζογραφία, ακούγοντας σιγανά ορχηστρική µουσική, και ύστερα τα 2-3 κεφάλαια που έγραψε τις προηγούµενες ηµέρες για να µπει στην ατµόσφαιρα του κειµένου. Επειτα αρχίζει να γράφει. «Ενθουσιάζοµαι όταν γεννιέται µια δυνατή εικόνα ή µια καινούργια ιδέα. Συµπάσχω µε τους ήρωες, κλαίω, γελάω, θυµώνω, αγανακτώ, χαίροµαι… Απογοητεύοµαι όταν ο νους µου δεν γεννά, βλαστηµάω τον εαυτό µου, όµως επιµένω µε αυτό το ηπειρώτικο πείσµα που µε διακρίνει, µένω εκεί ακόµη και τραβώντας παύλες επί ώρες» οµολογεί ο Γιάννης Καλπούζος στο «Εθνος της Κυριακής». Ισως όλο το βράδυ πιει και ένα ή δύο ποτήρια κόκκινο κρασί, όχι περισσότερο, ενώ υπερίπταται σύννεφο καπνού στο δωµάτιο από τα τσιγάρα. Κάπως έτσι φτάνει έως τις έξι ή επτά το πρωί, µερικές φορές και έντεκα, όπου πλέον καταπονηµένος πάει για ύπνο.

Πριν από λίγες ηµέρες ο Γιάννης Καλπούζος κυκλοφόρησε το νέο του ιστορικό µυθιστόρηµα, µε τίτλο «Ἐρᾶν - Βυζαντινά Αµαρτήµατα», από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι ο µοχθηρός και µνησίκακος Ερµάς, ο προσηλωµένος στον Θεό Υάκινθος, ο θηρευτής των ηδονών και αφιερωµένος στο χρέος Ροδανός και η πολύπαθη Λυγινή. Η µυθοπλασία κινείται κατά το δεύτερο µισό του 8ου αιώνα µε φόντο την Εικονοµαχία και την καθηµερινή ζωή στην Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Θράκη. Μια µοναδική εποχή, άγνωστη και µυθώδης.

Πόσο καιρό κράτησαν η προετοιµασία και η εµπεριστατωµένη έρευνα που κάνατε ώσπου να αρχίσετε να γράφετε τη νέα σας ιστορία;

Εχοντας πλέον την εµπειρία µιας δωδεκαετίας, χρειάστηκα για την έρευνα και τη γραφή δύο χρόνια, µε 12 έως 15 ώρες δουλειάς καθηµερινά. Προηγήθηκε µεγάλο µέρος της έρευνας, όµως και κατά την πορεία της γραφής προέκυπταν συνεχώς θέµατα και κατά συνέπεια νέες, πιο εστιασµένες αναζητήσεις. Η δυσκολία ήταν να αναπλάσω την καθηµερινή ζωή της εποχής εκείνης και δη των λαϊκών στρωµάτων -οι σκοτεινοί αιώνες, όπως λέγονται- γιατί τα στοιχεία είναι δυσεύρετα. Εφτασα, όπως άλλωστε και οι ιστορικοί, να µελετώ ξανά και ξανά τους Βίους των Αγίων, πέρα από τόσα άλλα κείµενα, αγιογραφίες και ζωγραφιές, προκειµένου να αποκοµίσω την ελάχιστη πληροφορία.

Γιατί επιλέξατε τον τίτλο «Ἐρᾶν - Βυζαντινά Αµαρτήµατα» για το νέο σας µυθιστόρηµα;

Ο υπότιτλος σηµατοδοτεί µια σηµαντική εποχή της Ιστορίας µας, η οποία στέλνει πάµπολλα µηνύµατα στο σήµερα και συνάµα έχει να κάνει µε το ράµµα του Ελληνισµού. Ο τίτλος «Ἐρᾶν», δηλαδή το να ερωτεύεσαι το άλλο πρόσωπο, τον Χριστό, την πατρίδα, το χρέος, παραπέµπει στην πεµπτουσία της ζωής. Ο έρωτας, το χρέος να αγαπήσουµε και να αφιερωθούµε σε έναν σκοπό προσδίδουν αξία και νόηµα στην ύπαρξή µας, ενώ µας δίνουν τη δύναµη να συγχωρήσουµε τον εαυτό µας και στη συνέχεια να ζητήσουµε συχώρεση από τους άλλους.

Τα μηνύματα που καλούνται να εισπράξουν οι αναγνώστες είναι πολλά από την καινούργια σας ιστορία. Εσείς τι θέλετε να μείνει στο μυαλό μας, όταν ολοκληρώσουν την ανάγνωση;

Πρώτα απ’ όλα να κερδίσουν τους αναγνώστες η γλώσσα, η μυθοπλασία και οι χαρακτήρες. Αυτό είναι το αρχικό ζητούμενο σε οποιαδήποτε διήγηση από την εποχή του Ομήρου. Να βιώσουν το μαγικό ταξίδι στον κόσμο της λογοτεχνίας. Από εκεί και πέρα κάθε αναγνώστης θα κάνει τη δική του αποτίμηση. Ωστόσο, εκτός από την ευφορία της αναγνωστικής γεύσης και επίγευσης στην οποία προσδοκώ, θα ήθελα να μείνει και η σκέψη: Μήπως μας απασχολεί πολύ περισσότερο από όσο θα έπρεπε η εικόνας μας; Μήπως να στραφούμε στο ἐρᾶν διά του οράν της ψυχής;

Το ερωτικό στοιχείο παίζει σηµαντικό ρόλο στο βιβλίο σας. Μέσα από τον έρωτα ο άνθρωπος αγγίζει τη µέθη της ζωής και την αγιοσύνη;

Το πιστεύω βαθιά ότι µέσα από τον έρωτα ο άνθρωπος αγγίζει τη µέθη της ζωής και την αγιοσύνη. Στον αληθινό έρωτα χάνεται το «εγώ» και µετατρέπεται σε «εµείς». Δίνεις και δίνεσαι, ενώ υπερίπτασαι του καθηµερινού σου και πεζού εαυτού. ∆υστυχώς τον έχουµε υποβαθµίσει, ριχτήκαµε περισσότερο στη σάρκα και αφήσαµε σε δεύτερη µοίρα το συναίσθηµα. Βεβαίως, ο έρωτας είναι και σαρκικό πάθος και κτητικός και όσα αναφέρει ο Πλάτωνας ή άλλοι φιλόσοφοι ανά του αιώνες. Το ζητούµενο είναι να αφήνεσαι στον έρωτα, να οραµατίζεσαι την αγιοσύνη και να πασχίζεις να την κατακτήσεις. Γιατί, όπως γράφω και στο «Ἐρᾶν», η αγάπη δεν µετατρέπεται µε τη µία σε ανθοφόρο δέντρο. ∆εν αρκεί το αρχικό και τρόπον τινά ενστικτώδες συναίσθηµα. Καλλιεργείται, ποτίζεται, ωριµάζει, µεταλαµπαδεύεται, ξανοίγεται σε όσο χώρο τής διαθέτεις, χρωµατίζεται µε καθηµερινές ανάσες.

Πιστεύετε στον Θεό; Κι αν όχι πιστεύετε κάπου;

Πιστεύω στον Θεό, πιστεύω στη ζωή που δεν υποχωρεί κι ας θερίζει διαρκώς ο θάνατος, πιστεύω στην ανθρωπιά, πιστεύω σε ό,τι εξυψώνει την ψυχή µας και µας φέρνει πιο κοντά στο θείο, όπως κι αν το αποκωδικοποιεί κανείς.

Υπάρχει κάτι που σας ανησυχεί σε όλη αυτή την κατάσταση που ζούμε τον τελευταίο καιρό; Πώς βιώνετε τις επιπτώσεις της εξάπλωσης του κορονοϊού;

Ενα από τα πράγµατα που µε ανησυχεί είναι το οικονοµικό σκέλος των επιπτώσεων. Αρκετοί συνάνθρωποί µας έχουν χάσει ήδη την εργασία τους και εκτιµώ ότι σε πολλούς θα επιδεινωθεί δραµατικά το βιοτικό τους επίπεδο στο άµεσο µέλλον. Σε µια προσπάθεια να προσδώσω κάπως ιλαρό κλίµα στη γενικότερη πνιγηρή ατµόσφαιρα, συζητώ µε φίλους τα καλά που προέκυψαν εξαιτίας του κορονοϊού. Το πασιφανές είναι το ησύχασµα της φύσης και των πλασµάτων της. Τα τροχαία δυστυχήµατα µειώθηκαν πάρα πολύ. Ο Ερντογάν ανέβαλε τις επιθετικές ενέργειες που σχεδίαζε εναντίον της χώρας µας. Ενας φίλος µού είπε ότι έπαψε να τον ζηλεύει η σύζυγός του αφού πλέον δεν κυκλοφορεί. Ενας άλλος ότι επιτέλους ξοδεύει λιγότερα λόγω του εγκλεισµού. Ενας τρίτος θεώρησε ευεργέτηµα ότι ελαχιστοποιήθηκαν οι κοµµατικοί διάλογοι στα τηλεοπτικά κανάλια. Ενας τέταρτος ότι άρχισε να µαθαίνει βιολί µε µαθήµατα εξ αποστάσεως. Ενας πέµπτος ότι ξάπλωσε µε τη γυναίκα του ύστερα από ενάµιση χρόνο απραξίας και η συνεύρεση ήταν ιδιαιτέρως παθιασµένη. Βεβαίως, υπάρχουν και εκείνοι, στο ίδιο κλίµα, που στεναχωριούνται γιατί αδυνατούν να συναντηθούν µε την ερωµένη τους. Και τέλος, έβαλα δύο κιλά ύστερα από πολλά χρόνια άκαρπων προσπαθειών, γεγονός που το χάρηκα ιδιαιτέρως, σε αντίθεση µε όλους τους λοιπούς που πλέον δεν τους χωρούν τα ρούχα τους.

Θυμάστε πώς βγάλατε τα πρώτα σας λεφτά και πώς τα ξοδέψατε;

Μαζεύοντας πορτοκάλια στην Άρτα, στα δεκαεπτά μου, προκειμένου να εξασφαλίσω τα εισιτήρια για την Αθήνα. Είχα δουλέψει και νωρίτερα σε κάποιον, φόρτωνα κάρβουνα, αλλά με γέλασε και δε με πλήρωσε. Βεβαίως δούλευα αμισθί και στα λιγοστά χωράφια των γονιών μου στο χωριό από έξι ετών.

Εκτός από μυθιστορήματα, γράφετε και ποιήματα. Προσεγγίζετε διαφορετικά τα πράγματα ως ποιητής από τον συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο;

Διαφέρει κατά πολύ ο τρόπος γραφής. Η ποίηση με θέλει σε συναισθηματική θύελλα, να διακατέχομαι από το θείο πυρ και τη θεία μανία της έμπνευσης, ενώ αλλιώς υφαίνεται ο λόγος, είναι αφαιρετικός και συχνά συμβολικός. Στο μυθιστόρημα κινητοποιείται διαφορετικά η φαντασία και η επινόηση, γίνονται εκτενείς περιγραφές, λειτουργεί η τεχνική στους διαλόγους, απαιτούνται πολλές και συνδυαστικές σκέψεις, όλα πρέπει να παντρεύονται με την έρευνα και να γίνονται πιο σαφή. Επί της ουσίας όμως, αντιμετωπίζω τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο κι ας μην είναι τόσο ευδιάκριτο.

Πώς ορίζεται η ποίηση και τι σημαίνει να είσαι ποιητής σήμερα;

Προσπαθώντας να δώσω έναν ορισμό για την ποίηση έγραψα παλιότερα το εξής: «Όταν το ουράνιο κατέρχεται, το γήινο ανέρχεται και συναντιούνται στο στερέωμα της αγιοσύνης του λόγου». Όσο για τον ποιητή σήμερα, τον αληθινό και όχι όποιος δηλώνει ποιητής, δε διαφέρει για την πλειονότητα των ανθρώπων από άλλες εποχές. Ανήκει σε εκείνο το πεφωτισμένο περιθώριο το οποίο, όπως έχει πει ο Ελύτης, καταγίνεται με το ταίριασμα των λέξεων ώστε να φτάσει στην πιο τέλεια έκφραση. Κι όμως αυτό το περιθώριο καταφέρνει, αν και όχι όσο θα έπρεπε, να υψώνει αναχώματα στον γενικό αισθητικό κατήφορο.

Επειτα από τόσα χρόνια, τι έχει αποκαλύψει η συγγραφή στον διάλογο µε τον εαυτό σας;

Το πολυσχιδές της ψυχής µου και της ανθρώπινης ψυχής γενικότερα. Αντιλήφθηκα τη διαχρονικότητα όσων άπτονται της ψυχής, αποκαλύφτηκαν ικανότητες που δεν ήξερα ότι διαθέτω ή κατέκτησα άλλες, όπως να τιθασεύσω το ανυπόµονο του χαρακτήρα µου, και πολλά άλλα για τα οποία θα απαιτηθεί µια ειδική συνέντευξη για να τα αναλύσουµε. Πάντως θα έλεγα έτσι αόριστα ότι µε βοήθησε να γνωρίσω σε βάθος τον εαυτό µου και συνάµα σε µεγάλο βαθµό τον κόσµο.