Ρομπέρτο Μπολάνιο: Μια τρελή ιστορία στη Ρώµη

Ο τρόπος γραφής του, αν και δεν είναι ούτε µαγικός ρεαλισµός ούτε µπαρόκ, κινείται κάπου ανάµεσα στον σκληρό ρεαλισµό και σε ένα ονειρικό -θα έλεγε κανείς- παράδοξο. Στην ουσία, η λογοτεχνία του γίνεται ένας καθρέφτης της Λατινικής Αµερικής – περισσότερο, όµως, ως µιας κατάστασης του νου και λιγότερο ως κάποιου συγκεκριµένου τόπου.

Άλλωστε, επαναλαµβανόµενα θέµατα στα έργα του είναι οι κάθε λογής αναζητήσεις: η σαγήνη της ποίησης, η σχέση ανάµεσα στην ποίηση και στο έγκληµα, η αναπόφευκτη βία της σύγχρονης καθηµερινότητας, ο έρωτας και, φυσικά, ο θάνατος. Η περίπτωση του Χιλιανού συγγραφέα Ροµπέρτο Μπολάνιο (1953-2003) που έµελλε να αποκτήσει παγκόσµια φήµη ως µυθιστοριογράφος -αν και έγραψε, επίσης, διηγήµατα, ποιήµατα και δοκίµια- είναι µοναδική, αφού µέσα από όλα αυτά κατάφερε και συγχώνευσε τα πάντα, ποιητικές εξάρσεις, µυθοπλασία, αλληγορία, ειρωνικές παραποµπές, αυτοϋπονοµεύσεις, ρητορικά σχήµατα, την ποπ κουλτούρα. Και, πράγµατι, τα έργα του Μπολάνιο είναι λαβύρινθοι µε αµέτρητους διαδρόµους που άλλοτε διασταυρώνονται και άλλοτε αποκλίνουν. Μπορείς έκπληκτος να ακολουθήσεις διαφορετικές διαδροµές, καταλήγοντας είτε στο ίδιο σηµείο είτε κάπου αλλού – χωρίς ποτέ να αισθάνεσαι ότι έχασες το νόηµα της αφήγησης µε την οποία σε έχει, ωστόσο, παγιδεύσει.

Αυτή είναι, εντέλει, η µαγεία της µυθοπλασίας του. Χαρακτηριστικό παράδειγµα, το βιβλίο του «2666», στο οποίο τέσσερις παθιασµένοι καθηγητές της γερµανικής φιλολογίας αναζητούν τα ίχνη του Γερµανού συγγραφέα Μπένο φον Αρτσιµπόλντι. Την τελευταία φορά που έδωσε σηµεία ζωής βρισκόταν σε µια πόλη στα σύνορα Μεξικού και ΗΠΑ, όπου εκατοντάδες γυναίκες είχαν βρεθεί άγρια δολοφονηµένες.

ΠΟΡΤΡΕΤΑ

Ο Μπολάνιο αφηγείται την ιστορία της ζωής του Αρτσιµπόλντι και, ταυτόχρονα, καταγράφει µε την ανατριχιαστική νηφαλιότητα κάποιας αστυνοµικής αναφοράς την αλληλουχία των φόνων. Μέσα από πολυάριθµα γκροτέσκα πορτρέτα και φλερτάροντας µε όλα σχεδόν τα λογοτεχνικά είδη, δηµιουργείται µια εικόνα του εικοστού αιώνα - µε πινελιές από την Αποκάλυψη! Και όλα αυτά, συνδέοντας το γκανγκστερικό µυθιστόρηµα µε την πολεµική µαρτυρία, την επιστηµονική φαντασία µε το ρεπορτάζ, αποθεώνοντας µια λογοτεχνία που µιλάει για τη φρίκη, την απουσία νοήµατος, τον έρωτα, τον θάνατο.

Πάντως, το αριστούργηµά του είναι «Οι άγριοι ντετέκτιβ», µε µια περίπλοκη αφηγηµατική τεχνική που σε µαγνητίζει και από την οποία δεν µπορείς να δραπετεύσεις, κολλάς σε αυτήν, σαν να είναι ένας γιγάντιος ιστός που να µοιάζει ακατανόητο το πώς εξυφάνθηκε! Η ιστορία και οι χαρακτήρες είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακοί, το ενδιαφέρον δεν χάνεται στιγµή, ο αναγνώστης γοητευµένος δεν νοιάζεται που η πλοκή δεν προχωράει γραµµικά, τον αφορά η κάθε µικρή ιστορία ξεχωριστά – πρόκειται για έναν βιβλιοφιλικό θρίαµβο µε µία καταιγιστική παράθεση ονοµάτων συγγραφέων και ποιητών και παράλληλα µια τρελή ιστορία που εκτείνεται από τη δεκαετία του ’20 έως το ’90. Οσο για το «Λούµπεν µυθιστορηµατάκι», είναι το τελευταίο έργο που εξέδωσε ο Μπολάνιο – λίγο πριν πεθάνει. Σε αυτό, µια γυναίκα, η Μπιάνκα, εξιστορεί τη σκληρή ενηλικίωσή της στη Ρώµη. Επειτα από τον θάνατο των γονιών της σε τροχαίο, η νεαρή κοπέλα µένει µόνη µε τον µικρότερο αδελφό της δουλεύοντας σε κοµµωτήριο. Μια µέρα εµφανίζονται στο σπίτι δύο παράξενοι τύποι, ένας Ιταλός και ένας Λίβυος.

Σταδιακά, η Μπιάνκα γίνεται το ερωτικό αντικείµενο του πόθου των δύο χαρακτήρων που σχεδιάζουν ένα έγκληµα, ώστε να αποκτήσουν χρήµατα. Σύµφωνα µε το σχέδιο, θύµα τους πρόκειται να γίνει ένας ηλικιωµένος τυφλός ηθοποιός που κάποτε δοξάστηκε και πλούτισε. Και ο ρόλος της Μπιάνκα είναι να εκµεταλλευτεί την τυφλότητά του και να εντοπίσει στο σπίτι του το χρηµατοκιβώτιο, εκεί που έχει φυλαγµένα χρήµατα και κοσµήµατα.

ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ

Η υπόθεση είναι, προφανώς, υποτυπώδης. Αλλά, ο Ροµπέρτο Μπολάνιο µε αυτό το πυκνό, γεµάτο ακτινωτούς συνειρµούς µυθιστόρηµα, στήνει το σκηνικό ενός πιθανού εγκλήµατος, όπου οι παγίδες της αστυνοµικής πλοκής που συντηρούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη µέχρι τέλους δεν είναι παρά µόνο µία πρόφαση για να αναδειχτούν τα θέµατα της επιθυµίας, του πόθου, της λαγνείας, της ακατάσχετης επιθυµίας, της έλλειψης εµπιστοσύνης, της εγκατάλειψης, της απειλής. Αλληγορικός, σκοτεινός, ειρωνικός, ποιητικός, παιγνιώδης και -σε κάθε περίπτωση- δεινός αφηγητής των πλέον ευφάνταστων ιστοριών, ο Μπολάνιο πραγµατεύεται και ιχνηλατεί ιδιοφυώς και σε αυτό το µυθιστόρηµα -σε όλες τις πιθανές εκφάνσεις του- το ανθρώπινο δράµα. Και το κάνει, για ακόµη µία -τελευταία- φορά, µε τον δικό του αδιαπραγµάτευτο τρόπο: πάντα µε µία συγκινητική ταπεινότητα...

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram