Η Αυτοκρατορία του Φωτός: Μια συγκινητική και προσωπική ταινία, και συγχρόνως µια ωδή στο σινεµά

Ο βραβευµένος µε Όσκαρ, Sam Mendes, (1917, American Beauty) εµπνέεται από την εκρηκτική ατµόσφαιρα του τέλους της δεκαετίας του ‘70 και των αρχών της δεκαετίας του ‘80, µιας περιόδου µε πολιτικές αναταραχές και δηµιουργικής άνθισης της βρετανικής µουσικής και κουλτούρας. «Η Αυτοκρατορία του Φωτός» είναι µια συγκινητική και προσωπική ταινία, και συγχρόνως µια ωδή στο σινεµά.

Ο ίδιος ο Mendes έκανε την επιλογή των τραγουδιών που ακούγονται στην ταινία, όπως το «Too Much Too Young» των The Specials και το «Mirror in the Bathroom» των The Beat, ή το «Love Will Tear Us Apart» των Joy Division και το «Spellbound» των Siouxsie and the Banshees. Στην ταινία, που πραγµατεύεται την ανάγκη των ανθρώπων για σύνδεση, πρωταγωνιστεί η βραβευµένη µε Όσκαρ Olivia Colman (H Ευνοούµενη) δίπλα στον Micheal Ward (Top Boy) και τους Tom Brooke (Preacher), Tanya Moodie (Motherland), Hannah Onslow (Ridley Road), Crystal Clarke (Star Wars: Οι τελευταίοι Τζεντάι), Toby Jones (Κι ο κλήρος έπεσε στον Σµάιλι) και τον Colin Firth (Ο λόγος του βασιλιά).

Ιστορία

Με φόντο µια παραθαλάσσια πόλη της Αγγλίας στις αρχές της δεκαετίας του‘80, η Hilary (Olivia Colman), που εργάζεται σε έναν παλιό κινηµατογράφο και ταλαιπωρείται µε θέµατα ψυχικής υγείας, συναντά τον νεαρό Stephen (Micheal Ward), που έχει µόλις πιάσει δουλειά στο σινεµά. Οι δύο πρωταγωνιστές µοιράζονται την ίδια ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και µέσα από την παράξενη και τρυφερή τους σχέση θα βιώσουν τη θεραπευτική δύναµη της µουσικής, του κινηµατογράφου και της κοινότητας.

«Η Αυτοκρατορία του Φωτός» γεννήθηκε µέσα στην πανδηµία

«Οι περισσότεροι άνθρωποι διαµορφώνονται στην εφηβεία. Για µένα, αυτό συνέβη στο τέλος των ’70s και στις αρχές των ’80s: η µουσική, οι ταινίες, η ποπ κουλτούρα εκείνης της περιόδου γενικά µε διαµόρφωσε. Ήταν µια περίοδος µεγάλης πολιτικής αναταραχής στη Μεγάλη Βρετανία, µε εµπρηστικά φυλετικά θέµατα, αλλά και ταυτόχρονα µια περίοδος µε εκπληκτική µουσική, πολύ δηµιουργική, πολύ πολιτικοποιηµένη, γεµάτη ενέργεια. "Η Αυτοκρατορία του Φωτός" είναι, από την άλλη, µια ταινία που γεννήθηκε µέσα στην πανδηµία. Το λοκντάουν ήταν µια περίοδος προσωπικών αναζητήσεων και περισυλλογής για όλους µας. Και για εµένα σήµαινε την επαφή µε αυτές τις αναµνήσεις που µε ταλαιπωρούν από παιδί. Έτσι πυροδοτήθηκε η γραφή, η εξερεύνηση αυτών των αναµνήσεων και το ξεκλείδωµά τους» λέει ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος.

«Οι ταινίες ασχολούνται µε µυθικά τοπία» συνεχίζει ο Mendes. «Πάντα αναζητάς ένα σηµείο όπου το παρελθόν γίνεται µεγαλύτερο σε µέγεθος και σπουδαιότερο σε θεµατική και πιο θρυλικό από το παρόν. Κοιτώντας πίσω, αυτή η περίοδος της Αγγλίας διασταύρωσε τις φυλετικές διακρίσεις µε τη µουσική και τις ταινίες µε έναν ιδιαίτερο και ασυνήθιστο τρόπο». Ο Mendes δηµιούργησε δύο χαρακτήρες, τη Hilary και τον Stephen, που τους υποδύονται η βραβευµένη µε Όσκαρ Olivia Colman (The Favourite, The Lost Daughter) και ο ανερχόµενος Micheal Ward (Top Boy, Lovers Rock), και τους έπλεξε σε µια ιστορία που εξερευνά τους δεσµούς που µας φέρνουν κοντά, τη µουσική, τις ταινίες και τις αυτοσχέδιες οικογένειες.

Στον πυρήνα της ταινίας βρίσκεται η σχέση τους. Παρόλο που µοιάζουν ολότελα διαφορετικοί µε κάθε τρόπο, κάνουν την υπέρβαση που τους δίνει χαρά και δύναµη. Έχοντας έρθει σε επαφή µε ψυχική νόσο στα πλαίσια της οικογένειάς του, ο Mendes έπλασε έναν χαρακτήρα µε βάση τις αναµνήσεις του. «Η Hilary είναι µια µεσήλικας που ζει µόνη της κοντά στην ακτή και δουλεύει για τον κινηµατογράφο µερικά χρόνια» εξηγεί ο Mendes.

«Το παρελθόν της είναι περίπλοκο και την ταλαιπωρούν ορισµένοι δαίµονές της, αλλά τη στηρίζει αυτή η εκκεντρική οµάδα που δουλεύει στον ίδιο χώρο, όπως συµβαίνει µε τις αυτοσχέδιες οικογένειες, όπου ο ένας στηρίζει τον άλλον. Παλεύει να βρει µια ουσιαστική σχέση στη ζωή της, όταν ο Stephen, ένας ανοιχτόκαρδος και τρυφερός νεαρός άνδρας, έρχεται να δουλέψει εκεί».

Ο Mendes λέει ότι ο ρόλος της Hilary γράφτηκε για την Colman. Όσο έγραφε το σενάριο κατά τη διάρκεια της πανδηµίας, παρακολουθούσε το The Crown. «Η Olivia ήταν καταπληκτική και σκέφτηκα ότι θα έπρεπε να υποδυθεί τη Hilary. ?εν την ήξερα καλά, αλλά άρχισα να γράφω το σενάριο µε εκείνη στο µυαλό µου». Για την Colman, η ιδέα ότι ο Mendes έγραφε έναν ρόλο για εκείνη ήταν σουρεαλιστική. «Σπούδαζα υποκριτική και ήξερα τα πάντα για τον Sam και το American Beauty. Όµως δεν τον ήξερα καθόλου προσωπικά όταν µε κάλεσε ο ατζέντης µου και µου είπε ότι ο Σαµ ήθελε να µιλήσουµε στο Zoom». Παρόλο που η Colman µπορεί να ένιωσε αµηχανία, δεν υπήρχε λόγος γι’ αυτό. «Δεν ήξερα τι περίµενα από τη συνάντηση, αλλά είναι πραγµατικά ένας πολύ ευγενικός και τρυφερός άνθρωπος» λέει η ηθοποιός.

Στο γύρισµα, το είδε ν' αντανακλάται στον τρόπο που σκηνοθετεί. «Κρατάει τα χέρια µας. Ξέρει πώς να µιλήσει στον καθένα ξεχωριστά έτσι ώστε να γίνει κατανοητός. Γίνεται ο ίδιος ο χαρακτήρας, µου µιλούσε όπως θα µιλούσε η Hilary και κινούνταν, όπως θα κινούνταν εκείνη». Ο Mendes σχολιάζει, «Η Olivia είναι πολύ ανοιχτή και την ίδια στιγµή µυστηριώδης. Αυτό την κάνει εξαιρετική, καθώς και το εκπληκτικό της ταλέντο». Ο Micheal Ward λέει ότι όταν διάβασε το σενάριο για πρώτη φορά, πριν ακόµα πάρει τον ρόλο, ο σκηνοθέτης τού ζήτησε τη γνώµη του για τον χαρακτήρα. «Ήταν ένδειξη καλοσύνη από µέρους του. ?εν χρειαζόταν κάτι τέτοιο, είµαι ένας νέος ηθοποιός και δεν έχω δουλέψει πολύ καιρό. Αλλά έδωσε αξία στη γνώµη µου και ήταν συναρπαστικό που ήταν πρόθυµος να ακούσει µια άλλη γνώµη για τον χαρακτήρα. Ο Sam έχει ζήσει εκείνη την περίοδο, αναγνωρίζει όµως ότι δεν είναι ένας µαύρος άντρας και παρόλο που αναγνωρίζει την ένταση των φυλετικών διακρίσεων γύρω του δεν την έχει βιώσει στο πετσί του».

Μουσική

Τα τραγούδια που ακούγονται στην ταινία είναι το soundtrack της ζωής του Mendes και παίζουν καταλυτικό ρόλο στην ταινία. «Η πολιτική κατάσταση εκείνης της περιόδου, ειδικά οι φυλετικές διακρίσεις, το "Δεν υπάρχει κοινωνία παρά µόνο το άτοµo" της Thatcher, ο ρατσισµός του Ίνοχ Πάουελ και το Εθνικό Μέτωπο, η εξέγερση του Μπρίξτον, η ανεργία και ο ακραίος διαχωρισµός, όλα τροφοδότησαν τη µουσική και την κουλτούρα εκείνης της περιόδου» λέει ο Mendes. «Ο Stephen λατρεύει τους The Specials, The Beat και τους The Selecter και όλους εκείνους τους καλλιτέχνες, ειδικά το συναπάντηµα ska και punk, που µεσουρανούσε τότε. Αυτές οι διαφορετικές µεταξύ τους µπάντες έκαναν εκπληκτική µουσική µε πολιτικές αποχρώσεις. Τραγούδια για την ανεργία, για την παρακµή των πόλεων, για νέα παιδιά που δεν είχαν τίποτα να κάνουν πέρα από το να πίνουν, και για τη Thatcher. Ένα τραγούδι όπως το Ghost Town, για παράδειγµα, έφτασε κατευθείαν στο νούµερο ένα. Αυτά τα τραγούδια ήταν µέρος της ποπ κουλτούρας και αυτά τα συγκροτήµατα ήταν ένα χωνευτήρι των λευκών και των µαύρων, όπως δεν το έχουµε ξαναδεί από τότε».

Δημιουργώντας τους χαρακτήρες

Στην αρχή της ιστορίας, η Hilary, που την υποδύεται η Olivia Colman, έχει µόλις συνέλθει από ένα ψυχωσικό επεισόδιο και ακολουθεί φαρµακευτική αγωγή. «Δεν µπορεί να νιώσει τα συναισθήµατά της ξεκάθαρα» λέει η Colman. «Κρατάει τα προσχήµατα στη δουλειά, κρατάει τα προσχήµατα µε τον κύριο Ellis. Ζει µόνη της, δεν µιλάει µε κανέναν, µια πολύ µοναχική ύπαρξη που θέλει κάτι παραπάνω. Θέλει να νιώσει παραπάνω πράγµατα». Τότε είναι που ο Stephen του Micheal Ward µπαίνει στη ζωή της. «Τη συναρπάζει» λέει η ηθοποιός εξηγώντας τη σχέση που αλλάζει τη ζωή της. «Μεταµορφώνεται. Από εκεί που δεν αισθανόταν τίποτα, τώρα νιώθει ανατριχίλες. Σταµατάει την αγωγή και φτάνει σε κατάσταση µανίας. Μου άρεσε να υποδύοµαι τη Hilary γιατί έχει πολλά διαφορετικά συναισθηµατικά στάδια στα οποία τη συναντάµε».

Η Hilary είναι µια γυναίκα που ζει µε ψυχική νόσο και ο Mendes µαζί µε την Colman την απέδωσαν µε ευαισθησία, αποχρώσεις και τρυφερότητα. «Ο Sam έχει µεγάλη συναισθηµατική εµπλοκή» λέει η Colman. «Καταλαβαίνει ότι χρειάζεται σεβασµός. Δεν είναι δικό της σφάλµα αυτό που περνάει και φαίνεται τι είναι αυτό που πυροδοτεί το επόµενο ψυχωσικό επεισόδιο».

Παράλληλα, ο Stephen του Ward πρέπει να επιβιώσει σε έναν ρατσιστικό κόσµο, αλλά συνδέεται παραδόξως µε τη Hilary και το ίδιο το σινεµά. «Τον έχουν απορρίψει από το πανεπιστήµιο και βρίσκεται σε ένα σταυροδρόµι για να βρει τον εαυτό του» λέει ο Ward. «Όταν σου στερούν κάτι, τότε πρέπει να βρεις κάτι άλλο για να σε ολοκληρώσει. Είναι ένας νεαρός µαύρος άντρας γεµάτος ενθουσιασµό για τη ζωή. Αγαπά τους ανθρώπους, τη σύνδεση µε τις ταινίες και τη µουσική και αρνείται να επιτρέψει σε µια καταπιεστική κοινωνία να τον καθορίσει».

Ο Mendes λέει ότι ο Stephen είναι ανυποχώρητα αισιόδοξος, παρά τα εµπόδια -εξαιτίας της πολιτικής της Thatcher που του στερεί ευκαιρίες- και παρά τη βία σε βάρος των µαύρων, που είναι καθηµερινή απειλή. «Βλέπει τα πράγµατα θετικά» λέει ο σκηνοθέτης. «Ο Stephen δεν είναι αφελής, αντιµετωπίζει πραγµατικό ρατσισµό, αλλά δεν αφήνει το τραύµα του να τον καθορίσει».

«Για τον Stephen, η ταινία είναι µια ιστορία ενηλικίωσης, όπου βρίσκει και τον εαυτό του και τη θέση του στον κόσµο» λέει ο Ward. «Αλλά προσωπικά, όταν διάβασα για πρώτη φορά το σενάριο, η αντίδρασή µου επικεντρώθηκε στην επίδραση που θα µπορούσε να έχει ο χαρακτήρας, όχι µόνο µέσα στην ιστορία αλλά και στη ζωή πολλών νεαρών µαύρων. Είναι πολύ σηµαντικό για εκείνους να δουν τον εαυτό τους σε κάτι τέτοιο, γιατί τότε καταλαβαίνουν ότι όλες οι ιστορίες είναι σηµαντικές και αξιόλογες».

Ο Ward λέει ότι η σχέση ανάµεσα στον Stephen και τη Hilary είναι µοναδική γιατί τους βοηθάει να εξελιχθούν. «Ο Stephen προσφέρει στη Hilary αισιοδοξία, πολλή αγάπη, πολύ ενθουσιασµό, την εκθέτει σε µια διαφορετική κουλτούρα και τέχνη, και στις εµπειρίες του» λέει ο Ward. «Εκείνη µοιράζεται µαζί του την οπτική της και την αγάπη της για την ποίηση και τις λέξεις. Τον βλέπει για αυτό που είναι. Είναι και οι δύο εξοστρακισµένοι και αυτό τους φέρνει κοντά, ακόµα κι αν δεν το καταλαβαίνουν. Είναι µια ανταλλαγή ενέργειας και αγάπης. ?ίνει ο ένας στον άλλον πράγµατα που δεν ήξεραν ότι χρειάζονται. Η Hilary δεν έχει ποτέ συναντήσει κάποιον σαν τον Stephen και αυτό της επιτρέπει να καταλάβει ποια είναι η ίδια».

Ο βραβευµένος µε Όσκαρ Colin Firth, αναλαµβάνει τον ρόλο του κυρίου Ellis, του διευθυντή του κινηµατογράφου. Ένας άντρας που εκµεταλλεύεται και κακοµεταχειρίζεται τους ανθρώπους γύρω του, ειδικά την ευαίσθητη Hilary. «Ο Sam και εγώ µιλήσαµε αρκετά για τη σχέση ανάµεσα στον Ellis και τη Hilary, γιατί η πιο απλή απάντηση είναι ότι είναι αρπακτικό» λέει ο Firth. «Απατάει τη γυναίκα του και δεν ενδιαφέρεται για το καλό της Hilary. Της φέρεται οικτρά». Πώς µπορεί κάποιος να υποδυθεί έναν τόσο απαίσιο χαρακτήρα; «Η δουλειά µου ως ηθοποιός είναι να βρω γιατί συµπεριφέρεται έτσι» λέει ο Colin Firth. «Νοµίζω ότι είναι απεγνωσµένος, ονειρευόταν καλύτερα πράγµατα στην καριέρα του. Δεν νοιάζεται για τη σύζυγό του και για τη Hilary». Αλλά αν και ο Ellis είναι εγωιστής, η Hilary, κατά τα άλλα, πλαισιώνεται από ανθρώπους, µια αυτοσχέδια οικογένεια του σινεµά, που την υποστηρίζουν όποτε το χρειάζεται. Συγκεκριµένα οι χαρακτήρες του Norman και του Neil είναι πιστοί φίλοι για τη Hilary και το δείχνουν µε το να την αποδέχονται. «Είναι µια οικογένεια απόκληρων. Δεν ταιριάζουν πουθενά, αλλά µέσα στους τοίχους του κινηµατογράφου γίνονται ένα είδος οικογένειας. Ο Norman και ο Neil αγαπούν τη Hilary και τη φροντίζουν µε τον τρόπο τους, και εκείνη τους φροντίζει επίσης».

Ο Toby Jones αναλαµβάνει τον ρόλο του Norman, του µηχανικού προβολής. «Είναι µηχανικός παλαιάς κοπής, είναι µια πολύ τεχνική δουλειά και την παίρνει πολύ σοβαρά. Επειδή πρέπει να αλλάζει µποµπίνες κάθε 15 λεπτά, ζει µονίµως στο δωµάτιο προβολής και παρακολουθεί όλες τις ταινίες» εξηγεί ο Jones. «Ανακαλύπτουµε ότι, όπως και πολλοί άλλοι χαρακτήρες, έχει βρει καταφύγιο στο σινεµά». Είναι αυτός ο χώρος που τον εµπνέει και του δίνει ενσυναίσθηση για τη διαταραγµένη ψυχική κατάσταση της Hilary. «Αγαπά το σινεµά και είναι ένα αίνιγµα… µέχρι που δεν είναι».

Σήµερα, η τέχνη της κινηµατογραφικής προβολής έχει γίνει πια ψηφιακή, αλλά ο Norman είναι κοµµάτι µιας εποχής που οι ταινίες προβάλλονταν από έναν επαγγελµατία µε ειδικές γνώσεις µε δύο µηχανές, που παρακολουθούσε κρυφά σηµάδια για να δει πότε πρέπει να αλλάξει µποµπίνα. Επειδή ο Norman κάνει προβολές για δεκαετίες, ήταν απαραίτητο για τον Jones να κατακτήσει την τεχνική. «Χρειάζεται καλός συντονισµός, καθώς πρέπει να αλλάζεις προτζέκτορες και θέλει προσεκτικό χειρισµό. ?εν είναι δυνατόν να κατακτήσεις 20 χρόνια εµπειρίας, αλλά έµαθα αρκετά πράγµατα για να φαίνοµαι καλύτερος από αυτό που είµαι».

Οι άνθρωποι ερχόµαστε κοντά για να φροντίσουµε ο ένας τον άλλον

«Η Αυτοκρατορία του Φωτός» είναι µια ερωτική επιστολή µε αποδέκτη όχι µόνο τις ταινίες, αλλά και τις κινηµατογραφικές προβολές. «Ο Stephen λέει στην ταινία ότι αυτή η µικρή ακτίνα φωτός είναι µια απόδραση και είναι ανθρώπινη ανάγκη αυτή η απόδραση, η ανάγκη να αφήσουµε τη φαντασία µας ελεύθερη για να βρει ένα άλλο κοµµάτι του εαυτού µας στα βιβλία, στη µουσική, στο θέατρο και στη δική µας περίπτωση στο σινεµά» εξηγεί ο Mendes. «Η Αυτοκρατορία του Φωτός άντλησε έµπνευση από την ανησυχία ότι οι άνθρωποι δεν θα πηγαίνουν πια σε αυτά τα µέρη. Δηµιουργήσαµε αυτούς τους ναούς για να επισκεπτόµαστε αυτά τα φωτισµένα µέρη, αυτά τα µάγια που µας κάνουν οι σκηνοθέτες. Θα µείνουν άδειες και έρηµες αυτές οι αίθουσες;». Ο Mendes καταλήγει: «Αυτή η οµάδα ανθρώπων στην Αυτοκρατορία του Φωτός βρίσκει τη φιλία και όλοι µαζεύονται σε αυτό το εξαιρετικό κτίριο. Στον πυρήνα της, η ταινία ασχολείται µε τις οικογένειες που δηµιουργούµε γύρω µας, που µας βοηθούν να τα καταφέρουµε στη ζωή, και πώς οι άνθρωποι ερχόµαστε κοντά για να φροντίσουµε ο ένας τον άλλον, επιλέγοντας την ευγένεια, τη συµπόνοια και την ενσυναίσθηση. Είναι κάτι που αξίζει να θυµόµαστε σε αυτόν τον νέο κόσµο που έχουµε βρεθεί».