Μήπως τελικά η Πομπηία δεν «πάγωσε στον χρόνο; Τι δείχνουν νέα ευρήματα

Η Πομπηία η πόλη που θάφτηκε μετά την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ. Χ, ονομάζεται και πόλη «παγωμένη στον χρόνο» από πολλούς. Τα νέα ευρήματα που έρχονται συνεχώς στο φως ,όμως, διαφωνούν, σύμφωνα με την Guardian.

Για όσο καιρό η Πομπηία βρισκόταν κάτω από ηφαιστειακά συντρίμμια - από το 79 μ.Χ. - οι άνθρωποι την έσκαβαν. Κάποιοι από τους πρώτους ήταν κυνηγοί θησαυρών, κάποιοι άλλοι ήταν καταστροφικοί τουρίστες και κάποιοι ήταν πιθανώς οι πρώην κάτοικοι της Πομπηίας που προσπαθούσαν να πάρουν πίσω τα χαμένα τους υπάρχοντα.

Παρόλο που η δημοφιλής εικόνα της Πομπηίας είναι μια πόλη παγωμένη στο χρόνο, η πόλη βρισκόταν πάντοτε σε κατάσταση μεταβολών. Καθώς το ένα τρίτο της πόλης δεν έχει ακόμη ανασκαφεί, η είδηση ότι οι αρχαιολόγοι άρχισαν να σκάβουν μια νέα περιοχή προκάλεσε ενθουσιασμό. Όχι μόνο επειδή τα πρόσφατα ευρήματα στην Περιοχή 5 (μια άλλη πρόσφατα ανασκαμμένη περιοχή) ήταν θαυμάσια: το Σπίτι των Δελφινιών με το πανέμορφο χωλ της εισόδου του ζωγραφισμένο με πουλιά καθώς και με τα δελφίνια που του έδωσαν το όνομά τους- έντονα ζωγραφισμένα πολιτικά γκράφιτι στην πρόσοψη ενός σπιτιού- και χωρίς να παραλείψουμε την τοιχογραφία του Πρίαπου, που ζυγίζει τη γιγαντιαία στύση του σε μια σειρά από ζυγαριές.

Πριν από το 79 μ.Χ, η Πομπηία δεν ήταν ένα ιδιαίτερα γνωστό μέρος. Σπάνια αναφέρεται από ιστορικές πηγές της εποχής της. Μια μικρή πόλη στην Καμπανία που δεν ήταν και πολύ της μόδας για την ελίτ της Ρώμης να παραθερίζει εκεί: αντί γι' αυτό πήγαιναν στις Βάιες, στην άλλη πλευρά του κόλπου της Νάπολης. Και όταν η Πομπηία έπεφτε στην αντίληψη της Ρώμης, σπάνια ήταν για καλό λόγο. Το 59 μ.Χ., διεξήχθησαν αγώνες μονομάχων όπου η βία μεταφέρθηκε από την αρένα στους δρόμους. Άνθρωποι που είχε επισκεφτεί την Πομπηία ξυλοκοπήθηκαν τόσο άσχημα που οι επιζώντες έσυραν τα κακοποιημένα σώματά τους στη Ρώμη για να διαμαρτυρηθούν. Από εκείνο το συμβάν απαγορεύτηκε η διεξαγωγή αγώνων για 10 χρόνια.

Κατά ειρωνεία της τύχης ήταν η εξαφάνιση της πόλης - μαζί με άλλες κοντινές πόλεις - που την έβαλε στον χάρτη. Και τουλάχιστον εν μέρει αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχουμε τη μαρτυρία του Πλίνιου του νεότερου. Αλλά υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε. Ακόμη και η ημερομηνία της μοιραίας έκρηξης αμφισβητείται. Ο Πλίνιος μας λέει ότι το σύννεφο ανέβηκε στον ουρανό την ένατη ημέρα πριν από τις Καλένδες του Σεπτεμβρίου (που θα ήταν η 24η Αυγούστου, όπως τη μετράμε εμείς). Αλλά τα αρχαιολογικά στοιχεία φυτικής ύλης από την περιοχή αμφισβητούν αυτή την ημερομηνία, υπονοώντας ότι έγινε αργότερα το φθινόπωρο. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Πλίνιος δεν μπορούσε να πει ποια εποχή του έτους ήταν, αλλά η επιστολή του έχει αντιγραφεί από γραφείς ανά τους αιώνες και τα λάθη γλιστρούν στα χειρόγραφα με αυτόν τον τρόπο. Όλα αυτά είναι μέρος του γοητευτικού μυστηρίου της Πομπηίας. 

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η Πομπηία χάθηκε κάτω από μια θάλασσα λιωμένης λάβας, αλλά ήταν η ελαφρόπετρα και η στάχτη που κάλυψαν την πόλη: γι' αυτό αν θέλετε να δείτε αρχαία κτίρια με περισσότερους από έναν ορόφους, καλύτερα να επισκεφθείτε το Αρχαίο Ηράκλειο ή αλλιώς Ερκολάνο. Το Ερκολάνο χτυπήθηκε από ένα κύμα καυτών αερίων και τέφρας - που σκότωσε τους κατοίκους του πολύ γρήγορα - αλλά τα κτίριά του υπέστησαν λιγότερες ζημιές από την Πομπηία, όπου τα περισσότερα ανώτερα επίπεδα κατεδαφίστηκαν από τεράστιους ιπτάμενους όγκους βράχων.

Υπό συζήτηση και ο αριθμός των νεκρών

Ο αριθμός των νεκρών είναι επίσης υπό συζήτηση. Μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί περίπου 1.100 πτώματα στην Πομπηία, ενώ έχουν ανασκαφεί περίπου τα δύο τρίτα του χώρου. Έτσι, ίσως 2.000 άνθρωποι μπορεί να έχουν πεθάνει εκεί. Ο υπόλοιπος πληθυσμός - οι εκτιμήσεις κυμαίνονται μεταξύ 7.000 και 30.000 - πρέπει να διέφυγε όταν οι σεισμικές δονήσεις που προηγήθηκαν της έκρηξης (όπως αναφέρει και ο Πλίνιος) αποδείχθηκαν αδύνατο να αγνοηθούν.

Πρωταρχικός σκοπός των νέων ανασκαφών είναι να διατηρηθεί ο χώρος ασφαλής από περαιτέρω ζημιές όχι τόσο να αποκαλυφθούν οι απίστευτες τοιχογραφίες ελληνικών μύθων ή τα πρώτα σνακ μπαρ στην ιστορία. Αν και τα πρόσφατα ευρήματα έχουν προσφέρει και τα δύο αυτά ταυτόχρονα, με την αποκάλυψη το 2020 ενός θερμοπωλείου (κατάστημα που σερβίρει ζεστά σνακ). Ο πάγκος αυτού του ταχυφαγείου ήταν διακοσμημένος με εικόνες ενός κόκορα και παπιών, οι οποίες μπορεί να αντανακλούσαν το είδος του φαγητού που σερβιριζόταν. Υπήρχε όμως και μια πολύ πιο μεγαλοπρεπής τοιχογραφία που απεικόνιζε μια νεραΐδα (θαλάσσια νύμφη) να ιππεύει έναν ιππόκαμπο μέσα σε νερά γεμάτα ψάρια. Ακόμα και αν αυτός ο πάγκος σέρβιρε ψάρια, είναι ήταν μεγαλοπρεπής τρόπος να το δηλώσει.

Η σχέση μας με τα αρχαιολογικά ευρήματα έχει αλλάξει πολύ από τότε που η Πομπηία προσέλκυε τουρίστες. Κάποτε, οι αρχαιολόγοι «έκρυβαν» πρόσφατες ανακαλύψεις κοντά στην επιφάνεια ενός χώρου για να τις βρουν οι αξιωματούχοι που επισκέπτονταν. Αν και θα αποδοκιμάζαμε αυτού του είδους τη συμπεριφορά στις μέρες μας, είναι αδύνατον να είμαστε πολύ επικριτικοί απέναντι σε εκείνους που προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν χρήματα για την ανασκαφή τους από όποιον βασιλικό ή άλλο VIP ερχόταν να τους επισκεφθεί.

Αν και η νέα ανασκαφή αφορά τη συντήρηση και όχι την ανακάλυψη, οι αποκαλύψεις που θα γίνουν θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη κατανόηση της Πομπηίας και της ιστορίας της. Θα βρουν άλλη μια εντυπωσιακή τοιχογραφία με τη Λήδα και τον Δία (μεταμφιεσμένο σε κύκνο) καθώς σκάβουν; Ή περαιτέρω αποδείξεις για την επαφή της μικρής πόλης με άλλους πολιτισμούς; Για παράδειγμα, ένα από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα από την Πομπηία είναι ένα ελεφαντοστέινο αγαλματίδιο της ινδικής θεάς Γιάκσι.

Η ιστορία αυτής της καταστροφής θα ζει για πάντα, λέει στον Τάκιτο ο Πλήνιος: semper victurus. Και καθώς οι αρχαιολόγοι ξεθάβουν λίγο ακόμα από την Πομπηία και ο κόσμος περιμένει και παρακολουθεί, έχει δίκιο.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ

• Ελεύθερος αναμένεται να αφεθεί ο φίλος του 17χρονου συλληφθέντα για την επίθεση στον Γιάνη Βαρουφάκη - Ανθρωποκυνηγητό για ακόμη δύο άτομα
• Ναυάγιο στο Φαρμακονήσι με πέντε νεκρούς μετανάστες - Έρευνες του Λιμενικού για τυχόν αγνοούμενους
• Νέα ανάρτηση Βαρουφάκη: «Αντίθετα με τους 57 νεκρούς, αναρρώνω»
• Ακρίβεια: Σε ανοδική τροχιά ξανά καύσιμα και φυσικό αέριο - Ποια τάση θα επικρατήσει
• Όσκαρ 2023: Οι 8 πιο συγκινητικές ομιλίες στην τελετή απονομής των βραβείων