Το σώμα του εγκλήματος: Ο Ντίκενς συναντά τον Σέρλοκ Χολμς

Είχε περάσει καιρός από την ημέρα που ο Εντγκαρ Αλαν Πόε δημοσίευσε το «Οι φόνοι της οδού Μοργκ» (1841) το οποίο θεωρείται σχεδόν από όλους το πρώτο αστυνομικό διήγημα, αλλά ο ίδιος ουδέποτε συνειδητοποίησε ότι με αυτό καθιέρωσε ένα νέο λογοτεχνικό είδος.

Κάπως έτσι, ο πρωταγωνιστής του, Αύγουστος Ντυπέν, γίνεται εκείνος που θα δημιουργήσει σχολή, λύνοντας το μυστήριο μιας βίαιης δολοφονίας δύο γυναικών, στο Παρίσι της εποχής εκείνης. Και, όμως, υπήρξε ένα προγενέστερο έργο που θα εγκαινίαζε αυτήν τη συναρπαστική εκδοχή της μυθοπλασίας:  «Η Δεσποινίς ντε Σκιντερί» του Ε.Τ.Α. Χόφαμν, αρκετά χρόνια πριν, το 1819, καλείται να διαλευκάνει ένα μυστικό που παραμένει επτασφράγιστο μέχρι η ίδια να αναλάβει δράση.

Αλλά, η ιστορία της λογοτεχνίας θα αναγνώριζε τον Πόε ως θεμελιωτή της αστυνομικής λογοτεχνίας για ένα σημαντικό λόγο: Με εκείνον καθιερώνονται οι κανόνες της εξιχνίασης ενός -εκ πρώτης όψεως- άλυτου μυστηρίου, μέσα από μία διαδικασία αυστηρά διανοητική στην οποία συνδυάζονται -σε μια θαυμαστή αναλογία- η φαντασία με την αυστηρή λογική.

Ο θεωρητικός νους που καλείται να αποκρυπτογραφήσει το αίνιγμα, είναι ένας διεξοδικός και μεθοδικός ερευνητής που λαμβάνει τα πάντα υπ’ όψιν του, με την πλέον απίθανη λύση να αποδεικνύεται σωστή! Αναμφίβολα, με τον Πόε συνέβη το εξής: η αστυνομική αφήγηση απέκτησε ταυτότητα και έγινε, όπως διαβεβαιώνει ο Μπόρχες, «μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες λογοτεχνικές επινοήσεις της εποχής μας».

Σταδιακά, η δημοφιλία της αστυνομικής λογοτεχνίας θα εξαπλωνόταν σε όλον τον κόσμο, κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, χάρη σε συγγραφείς όπως ο Ντίκενς, ο Σεριντάν Λε Φανού, ο Ουίλκι Κόλλινς, ο Εμίλ Γαμποριώ και, φυσικά, ο Αρθουρ Κόναν Ντόυλ, ο οποίος με τη δημιουργία του Σέρλοκ Χολμς, χάρισε την οριστική αναγνώριση στο είδος. Ωστόσο, οι προϋποθέσεις για μία ευμενή κριτική προσέγγιση αυτού του αρχικά λαϊκού αφηγήματος των εφημερίδων, είχαν τεθεί εγκαίρως: Ηδη, από το 1827, ο ιδιοφυής Τόμας ντε Κουίνσι θα έγραφε ένα δοκίμιο με τον εντυπωσιακό τίτλο «Η δολοφονία ως μία εκ των καλών τεχνών».

Εδώ, ο Αγγλος συγγραφέας αναπτύσσει παραστατικά την ιδέα ότι ο φόνος μπορεί να εξεταστεί από την αισθητική άποψη και μάλιστα σύμφωνα με εκείνους τους κανόνες που διέπουν ένα έργο τέχνης! Αλλωστε, η πανουργία και η επιτηδειότητα, ο αφανισμός του άλλου και η ταπείνωση της ήττας, ήταν θελκτικά ήδη από την αρχαιότητα - όπως συνέβαινε στα αμφιθέατρα και τις αρένες. Πόσω μάλλον όταν κάθε φορά η επιτυχία του εγχειρήματος οφείλεται σε ένα προσεκτικά δομημένο σχέδιο δράσης, με τη δολοφονία να έπεται ως συνέπεια λεπτών χειρισμών.

Αυτήν, λοιπόν, την διαχρονική και -εν μέρει- ενοχική γοητεία της εγκληματικής πράξης είναι που δεν θα αργούσε να την αξιοποιήσει και η λογοτεχνία. Το «Σώμα του εγκλήματος - Ανθολογία κλασικών αστυνομικών διηγημάτων» δεν είναι μία ακόμη ανθολογία, αλλά μια εξαιρετική σταχυολόγηση κειμένων που αποτυπώνουν τη εξέλιξη της αστυνομικής λογοτεχνίας, από τις προδρομικές μορφές της μέχρι και την καθιέρωσή της κατά τον 19ο και τις αρχές του εικοστού αιώνα.

Πρώτο έρχεται ένα διήγημα του Χώθορν και η ανθολογία συνεχίζει με ένα ελάχιστα γνωστό διήγημα του Πόε, ενώ ακολουθούν συναφή κείμενα σπουδαίων συγγραφέων που ασχολήθηκαν με αυτήν, όπως ο Ντίκενς, άριστος γνώστης του υποκόσμου, ο Ουίλκι Κόλλινς, ο Τζακ Λόντον, ο Όσκαρ Ουάιλντ και ο Μαρκ Τουέην – με το υποδόριο χιούμορ, να συμπληρώνει ιδανικά το μυστήριο και την αγωνία. Και, βέβαια, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και ένα από τα διηγήματα του Κόναν Ντόυλ με τον αρχετυπικό διώκτη του εγκλήματος Σέρλοκ Χόλμς.

Περιλαμβάνεται, επίσης, μια ιστορία με τον τζέντλεμαν διαρρήκτη Αρσέν Λουπέν, δημιούργημα του Μωρίς Λεμπλάν, με τη συλλογή να κλείνει με ένα από τα διηγήματα του Τσέστερτον στο οποίο θα απολαύσουμε την αναλυτική σκέψη του… δαιμόνιου Πατέρα Μπράουν. Επιπλέον, η έκδοση συνοδεύεται από μια εμπεριστατωμένη μελέτη του Juan Antonio Molina Foix, που αναζητά τις ρίζες της αστυνομικής αφήγησης μέσα σε βιβλικά κείμενα, στον «Οιδίποδα» ή ακόμα και στις «Χίλιες και μία νύχτες», ενώ αναλύει τη διαμόρφωση και την καθιέρωση του είδους.

Αναμφίβολα, η συγκεκριμένη ανθολογία αποτελεί μία ιδανική εισαγωγή στον αινιγματικό και σκοτεινό κόσμο του αστυνομικού μυστηρίου. Παράλληλα, χωρίς να προσπαθεί να αποτελέσει μια εξαντλητική παρουσίαση του είδους στις αναρίθμητες παραλλαγές του, καταφέρνει και δίνει μία άκρως αντιπροσωπευτική -και ποικιλοτρόπως γοητευτική- εικόνα του…

«Σώμα του εγκλήματος - Ανθολογία κλασικών αστυνομικών διηγημάτων»
Ανθολόγηση: J. A. Molina Foix
Μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου
Σελίδες: 376