«Λίφτινγκ» στον Παρθενώνα: Ιστορική αποκατάσταση του μνημείου

Είναι η πρώτη φορά που θα γίνει ανασύσταση όψεων στον Παρθενώνα. Και όταν αυτό το μεγαλεπήβολο και ιδιαίτερα απαιτητικό εγχείρημα ολοκληρωθεί, ο επισκέπτης θα μπορεί πλέον να αποκτήσει την αντίληψη της αρχιτεκτονικής του μνημείου που δεν αποτελείται μόνο από κίονες – με άλλα λόγια, θα φανεί η γεωμετρία του χώρου.

Ολα αυτά θα πραγματοποιηθούν έπειτα από την ιστορικής σημασίας απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να εγκρίνει τη μελέτη αποκατάστασης του Βόρειου Τοίχου του σηκού του Παρθενώνα. Στους αρχαίους ελληνικούς ναούς, σηκός ονομαζόταν ο κύριος εσωτερικός χώρος όπου φυλασσόταν το άγαλμα του θεού ή της θεάς που ήταν αφιερωμένος.

Στην περίπτωση του Παρθενώνα, στο μέρος αυτό φυλασσόταν το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, που φιλοτέχνησε ο Φειδίας. Πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική στιγμή για την αποκατάσταση του παγκόσμιου μνημείου, μία προσπάθεια που κρατάει 3 – 4 δεκαετίες, η οποία ξεκίνησε από τον Χαράλαμπο Μπούρα και τον Μανόλη Κορρέ, νυν πρόεδρο της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (Ε.Σ.Μ.Α.), τον καθηγητή και ακαδημαϊκό που έχει συνδεθεί όσο ελάχιστοι με τα αναστηλωτικά έργα στην Ακρόπολη.

Μάλιστα, αφού πρώτα όλα τα μέρη της μελέτης επανεξετάστηκαν, η εισήγηση που εγκρίθηκε από το ΚΑΣ είναι εκείνη του αείμνηστου Χαράλαμπου Μπούρα, αρχιτέκτονα και πρώην προέδρου της Ε.Σ.Μ.Α., με τεράστιο έργο στην αναστήλωση των μνημείων της Ακρόπολης. Βέβαια, αυτή δεν είναι παρά μόνον η αρχή, αλλά μία σπουδαία αρχή. Στη συνέχεια, θα απαιτηθούν περίπου 15 έτη για την αποκατάσταση των μακρών τειχών του σηκού του Παρθενώνα.

Η μελέτη επιχειρεί την επαναφορά πλήθους λίθων που βρίσκονται κάτω στη γη και αναμένεται ότι η συγκεκριμένη πρόταση θα έχει επίπτωση στην αναστήλωση των μνημείων σε όλη χώρα. Σε κάθε περίπτωση, αποφασίστηκε ότι η αναστήλωση έπρεπε να γίνει με την μέθοδο που είχαν ακολουθήσει όταν κατασκευάστηκε το μνημείο. Ενα τμήμα του αποκαταστημένου τοίχου θα φτάνει λίγο παραπάνω από τα 10 μέτρα και το μικρότερο ύψος θα είναι 4,5 μέτρα.

Σύμφωνα με την πρόταση, οι αρχαίοι λιθόπλινθοι που θα επανατοποθετηθούν είναι 360 και οι νέοι περίπου 90 από μάρμαρο που θα προέλθει από τον Διόνυσο, το οποίο μοιάζει πολύ με το πεντελικό. Σε επόμενη φάση, η αποκατάσταση θα συμπεριλάβει και το τμήμα όπου βρισκόταν η ζωφόρος και το επιστύλιο, τα οποία καταστράφηκαν κατά την αρπαγή του Ελγιν και την πολιορκία του 1822 - φτάνοντας έτσι τα 13 μέτρα ύψος.

Στόχος είναι να αναδειχθεί το όριο διατήρησης του τοίχου όπως διαμορφώθηκε μετά τον βομβαρδισμό του Μοροζίνι το 1687 και πριν από την πολιορκία της Ακρόπολης το 1822, όταν οι Τούρκοι έσπασαν τις αρχαίες πέτρες για να αφαιρέσουν το μολύβι! Η μεγάλη καταστροφή έγινε κατά τη διάρκεια των Βενετοτουρκικών Πολέμων από τον Ιταλό Φραγκίσκο Μοροζίνι, ο οποίος, επιτιθέμενος στον Αλή Αγά τον Σεπτέμβριο του 1687, ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη που εκείνος είχε εγκαταστήσει στο εσωτερικό του Παρθενώνα.

Ηταν μια τυχαία βολή, η οποία όμως ήταν ικανή να μετατρέψει ένα αριστούργημα αιώνων σε ένα ανακάτεμα υπολειμμάτων από τη σκεπή και από κίονες. Το έργο της καταστροφής κορυφώθηκε με τον πλέον απαίσιο τρόπο ανάμεσα στα 1801-1803, όπως είναι γνωστό, από τον Λόρδο Ελγιν και τους συνεργάτες του. Σημαντικές ζημιές υπέστη το μνημείο και κατά την περίοδο της Επανάσταση, το 1822, όταν οι Τούρκοι αφαιρούσαν το μολύβι από τα μάρμαρα για να το κάνουν σφαίρες και να πολεμήσουν τους Ελληνες.

Πάντως, οι πρώτες προσπάθειες για τη συντήρηση και αναστήλωση του Παρθενώνα σημειώθηκαν ήδη από το 1896-1900, ενώ το 1922-1933 πραγματοποιήθηκε το δεύτερο πρόγραμμα αναστήλωσής του. Η τρίτη προσπάθεια, ξεκίνησε πριν από 39 χρόνια και έχει αποφέρει θαυμαστά αποτελέσματα, τόσο στην αναστήλωση του μνημείου, όσο και στη μελέτη της ιστορίας του. Και, τώρα, αυτή η τιτάνια επιχείρηση αποκατάστασης συνεχίζεται – με τις καλύτερες προϋποθέσεις, για αυτό το πολύπαθο παγκόσμιο μνημείο.