Ο Ζακ Κωστόπουλος και η αποκρουστική χίµαιρα της Οµόνοιας

Ήταν περίπου 50 χρόνια πριν, όταν µια ταινία του Τζον Σλέσιντζερ, ο περίφηµος «Καουµπόι του µεσονυκτίου», µε τους Ντάστιν Χόφµαν και Γιον Βόιτ, αποτύπωνε στο φόντο της πλοκής της τον κυνισµό της µεγαλούπολης, την αδιαφορία και τη σκληρότητα, σε αντιδιαστολή µε την αµερικανική επαρχία, η οποία στο πρόσωπο του «Τζο Μπακ» (Γ. Βόιτ) διατηρούσε ακόµη τα αντανακλαστικά µιας ευαίσθητης αφέλειας, την πλήρη αναισθησία απέναντι στον πάσχοντα, τον περιθωριοποιηµένο και τον αδύναµο. 

Ηταν ακριβώς 20 χρόνια πριν, όταν µια άλλη ταινία, το «American History X» του Τόνι Κέι, µε πρωταγωνιστή τον Εντουαρντ Νόρτον, σε µία από τις καλύτερες ερµηνείες της καριέρας του ως νεαρού νεοναζί «Ντέρεκ», σοκάριζε το κοινό µε την πλοκή της, αλλά ιδιαίτερα µε την εξαιρετικά ωµή και ρεαλιστική σκηνή της στυγνής δολοφονίας από τον κεντρικό ήρωα ενός Αφροαµερικανού µε κλωτσιές στο πεζοδρόµιο. Αλλά όλα αυτά δεν ήταν παρά σινεµά για τη νεοελληνική κοινωνία που µπορούσε ακόµη να σοκάρεται από το αµερικανικό «σινεµά», αλλά και να αποστασιοποιείται.

Και ύστερα αυτό έπαψε να είναι σινεµά, γιατί ήρθε ο Σεπτέµβρης του 2018, σε µια Ελλάδα που είχε ζήσει ήδη, Σεπτέµβριο και πάλι, του 2013, τη δολοφονία στο Κερατσίνι του Παύλου Φύσσα από το µέλος της Χρυσής Αυγής, Γιώργο Ρουπακιά.

Η υπόθεση Ζακ Κωστόπουλου είχε κάποιες οµοιότητες (όπως τη δηµόσια εκτέλεση) και κάποιες επιπλέον ιδιότητες: στο κέντρο της Αθήνας, µέρα µεσηµέρι, δύο µαγαζάτορες σκότωσαν στις κλωτσιές έναν µικρόσωµο 33χρονο συµπολίτη µας on camera, αφού, ως γνωστόν, το τραγικό περιστατικό καταγράφηκε από τις κάµερες των κινητών τηλεφώνων ανθρώπων που είχαν την παθολογική «ψυχραιµία» να αντιδράσουν µόνον έτσι. 

Γαϊτανάκι τρόμου

∆εν ήταν οι µόνοι. Στο γαϊτανάκι του τρόµου που εκτυλίχθηκε µέσα σε λίγα λεπτά ένα µπουλούκι παρακολουθούσε την εκτέλεση χαζεύοντας, µόνον ένας-δυο άνθρωποι από αυτό επιχείρησαν να παρέµβουν προτάσσοντας τη λογική εντελώς µάταια όπως αποδείχτηκε, η αστυνοµία που κλήθηκε λειτούργησε επιβαρυντικά, και όχι όπως θα υπαγόρευε η λογική της εικόνας ενός ανθρώπου πεσµένου καταµεσής στον δρόµο. Το ίδιο έκαναν και οι διασώστες του ΕΚΑΒ. Οι µισοί έδερναν και κλωτσούσαν, οι άλλοι µισοί παρακολουθούσαν, µια µικρή µειονότητα αντέδρασε, όπως θα θεωρούσαµε πώς είναι το αυτονόητο και το ανθρώπινο. Και τελικώς ένας άνθρωπος δολοφονήθηκε, όπως αποδείχτηκε από το τελικό ιατροδικαστικό πόρισµα, µπροστά στα µάτια µας. Και αυτό δεν ήταν καν το τελευταίο κεφάλαιο της αποκρουστικής ιστορίας που σηµάδεψε αυτήν τη χρονιά. Γιατί µετά τη δολοφονία ακολούθησε ο κανιβαλισµός που ξεγύµνωσε όλη την παθολογία µιας κοινωνίας η οποία αποδείχτηκε ότι δεν είναι πια ούτε τόσο ευαίσθητη, ούτε αφελής, ούτε ανυποψίαστη.

Η αλυσίδα των γεγονότων τα είχε όλα: την ιδιοτελή, ανθρωποφαγική δηµοσιογραφία που έσπευσε να αναµεταδώσει την είδηση όπως της πλασαρίστηκε (µε τα γνωστά στοιχεία: «ο ληστής», «το πρεζάκι», «ο φορέας του Aids», «..που κρατούσε µαχαίρι» και σε αντιδιαστολή «ο οικογενειάρχης χρυσοχόος» κ.λπ.). Το φαινόµενο των fake news, δηλαδή, σε µια αστραπιαία, αχώνευτη αναπαραγωγή. Το κουτσοµπολιό. Τον συγκαλυµµένο ρατσισµό του «ναι, αλλά» (ήταν «αδελφή», ήταν «χρήστης», «έκανε σόου ως γυναίκα», «ήταν σε αµόκ γιατί ήταν φτιαγµένος» κ.λπ.). 

Την τηλεοπτική αποθέωση της αυτοδικίας σε χυδαία γκάλοπ φτιαγµένα για να εξασφαλίσουν µεγαλύτερη τηλεθέαση, τα οποία έδιναν το δικαίωµα της ετυµηγορίας σε τηλεθεατές «µπουκωµένους» µε ψεύτικες πληροφορίες. Τα ρεπορτάζ που δεν γίνονται. Τη δηµοσιογραφία που δεν είναι ψύχραιµη. Την κοινωνία που δεν είναι λογική. Τη στροφή στον συντηρητισµό και σε µια παθολογική πόλωση που οδηγεί στον αποπροσανατολισµό. 

Κατάργηση της Δεοντολογίας

Την ασυδοσία των social media και του ∆ιαδικτύου. Την κατάργηση κάθε δεοντολογίας. Τη βασιλεία των στερεοτύπων. Τη διάβρωση που έχει επιφέρει στην πραγµατικότητα η σχέση της δηµοσιογραφίας µε τον χρόνο και του ανταγωνισµού για τη µετάδοση της είδησης µε τον γρηγορότερο κι εντυπωσιακότερο τρόπο και όχι µε τον εγκυρότερο. Ελάχιστοι επέµεναν εξαρχής ότι το γεγονός ήταν ένα και µοναδικό, χωρίς «αλλά»: η απώλεια µιας ανθρώπινης ζωής.

Τις ηµέρες που ακολούθησαν ο Ζακ Κωστόπουλος εξευτελίστηκε, κανιβαλίστηκε και δολοφονήθηκε ξανά και κατά συρροή. Η υπόθεση παρέµενε σε µια «γκρίζα» περιοχή, όταν έσκασε και το άλλο τραγικό περιστατικό της Ρόδου. Και παραµένει και σήµερα υπό διερεύνηση.

Αν έχει κάποια αξία να αναδεικνύεται ένα «πρόσωπο της χρονιάς», σε αυτή την περίπτωση παραβλέπουµε τον κανόνα που λέει ότι αυτό οφείλει να είναι ένα ζωντανό, θετικό παράδειγµα. Και επιλέγουµε ως πρόσωπο της χρονιάς τον Ζακ Κωστόπουλο, µήπως και λειτουργήσει η µνήµη ανασταλτικά για όλα αυτά τα άρρωστα φαινόµενα που ξεσκέπασε η εικόνα ενός νέου άντρα, δεµένου πισθάγκωνα, να πεθαίνει αβοήθητος στη ρωµαϊκή αρένα της οδού Γλάδστωνος. Ναι, ο Ζακ Κωστόπουλος είναι για το «Εθνος της Κυριακής» το πρόσωπο του 2018