Εκκληση να μπει τέλος στον αφανισμό της άγριας ζωής με δηλητηριασμένα δολώματα

Να μπει τέλος στον αφανισμό της άγριας ζωής μέσω των δηλητηριασμένων δολωμάτων ζητούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για τοπικές ή και ολικές εξαφανίσεις σπάνιων ειδών.

Αν και ρητά απαγορευμένα από τη νομοθεσία, τα δηλητηριασμένα δολώματα εξακολουθούν να αποτελούν μία από τις βασικές αιτίες θανάτου σπάνιων ειδών στην ελληνική ύπαιθρο, ακόμα και εντός προστατευόμενων περιοχών.

Διαβάστε επίσης: Κλιματική αλλαγή: Πώς επηρεάζει την υγεία - Οι πρώτες επιπτώσεις στην Ελλάδα

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε διάστημα μικρότερο των δύο μηνών συνέβησαν δύο σοβαρότατα περιστατικά δηλητηρίασης με θύματα είδη προστατευόμενα και απειλούμενα με εξαφάνιση στη χώρα μας.

Το πρώτο περιστατικό έλαβε χώρα τέλη Ιανουαρίου 2021 στο Όρος Λαϊλιάς στις Σέρρες, όπου εντοπίστηκαν δηλητηριασμένοι δυο Χρυσαετοί και δύο Λύκοι. Με αφορμή αυτό το περιστατικό, η Ομάδα Εργασίας για την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων κάλεσε με επιστολή της τους αρμόδιους Υφυπουργούς να αναλάβουν δράση ενάντια στη δηλητηρίαση τόσο σε κεντρικό επίπεδο, με την υιοθέτηση Εθνικής Στρατηγικής Ενάντια στη Δηλητηρίαση της Άγριας Ζωής, όσο και σε τοπικό, με την τροποποίηση σε ΚΥΑ, από κοινού με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, της απόφασης του ΥΠΕΝ για τα Τοπικά Σχέδια Δράσης καταπολέμησης της παράνομης δηλητηρίασης, ώστε να έχει ενεργό ρόλο και η Κτηνιατρική Υπηρεσία.

Λίγες μέρες μετά, στην καρδιά του Εθνικού Πάρκου του Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου, βρέθηκαν δηλητηριασμένοι δύο Μαυρόγυπες, ένας Στικταετός και μια Αγριόγατα.

Σημειώνεται ότι ο ένας Χρυσαετός και ο ένας Μαυρόγυπας έφεραν δορυφορικούς πομπούς, γεγονός που επέτρεψε τον άμεσο εντοπισμό των δηλητηριασμένων ζώων, ενώ σε άλλη περίπτωση πιθανότατα τα περιστατικά δεν θα γίνονταν ποτέ γνωστά – όπως συμβαίνει με την πλειοψηφία των δηλητηριάσεων άγριων ζώων στην ελληνική ύπαιθρο. Στο περιστατικό της Δαδιάς, όπως και σε άλλα παρόμοια περιστατικά, καθοριστικό ρόλο έπαιξαν και οι Ομάδες Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων με τους ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους.

«Η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων παραμένει ανεξέλεγκτη στη χώρα μας, οδηγώντας σε εξαφάνιση σπάνια είδη πανίδας», επισημαινουν στην επιστολη τους οι Περιβαλλοντικές Οργανώσεις ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, Καλλιστώ, WWF Ελλάς, ο Σύλλογος Περίθαλψης ΑΝΙΜΑ και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (ΜΦΙΚ) - Πανεπιστήμιο Κρήτης, μέλη της Ομάδας Εργασίας Ενάντια στα Δηλητήρια.

Ο Χρυσαετός και ο Μαυρόγυπας είναι απειλούμενα είδη, που κατατάσσονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας ως «Κινδυνεύοντα». Μάλιστα, ως προς τον Μαυρόγυπα, επειδή δηλητηριάστηκαν ενήλικα πουλιά, εκτιμάται ότι τα 30 -35 ζευγάρια που προσπαθούν να διαιωνίσουν τη μοναδική αναπαραγόμενη αποικία του είδους στα Βαλκάνια δέχθηκαν βαρύτατο πλήγμα. Οι Χρυσαετοί ήταν νεαρά άτομα που σύντομα θα δημιουργούσαν αναπαραγωγικά ζευγάρια, κρίσιμης σημασίας για τον ολοένα μειούμενο αναπαραγωγικό πληθυσμό του εμβληματικού αυτού αετού, αναπληρώνοντας αντίστοιχες απώλειες.

Τα δηλητηριασμένα αυτά ζώα έρχονται να προστεθούν σε μια μακρά λίστα με θύματα τουλάχιστον 100 Όρνια, 12 Μαυρόγυπες, 7 Ασπροπάρηδες και 10 Χρυσαετούς, αλλά και άλλα προστατευόμενα είδη όπως 9 λύκους και 10 αρκούδες, μόνο κατά τα τελευταία 10 χρόνια.

Μέχρι τώρα πολλά είδη πτωματοφάγων αρπακτικών πουλιών έχουν είτε εξαφανιστεί από περιοχές της Ελλάδας είτε οι πληθυσμοί τους έχουν μειωθεί δραματικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αφορούν τον Γυπαετό, ο οποίος δεν απαντάται πλέον στην ηπειρωτική Ελλάδα, τον Μαυρόγυπα, του οποίου η κλίμακα κατανομής έχει συρρικνωθεί στο Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου και στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης, αλλά και το Όρνιο, όπου και εκεί έχει παρατηρηθεί κατάρρευση του πληθυσμού στην ηπειρωτική χώρα με κύρια αιτία επίσης τα δηλητηριασμένα δολώματα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της διάδοσης της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε όλη τη χώρα ήταν το περιστατικό μαζικής δηλητηρίασης αρπακτικών πτηνών τον Φεβρουάριο του 2012 στα Στενά του Νέστου. Όπως διαπιστώθηκε σε συνέχεια του περιστατικού ολόκληρη η αποικία των Όρνιων (περίπου 30 - 40 άτομα) κατέρρευσε, ως αποτέλεσμα της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων οδηγώντας στην εκκίνηση προδικαστικής διαδικασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εναντίον της χώρας μας.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το διάστημα 2012 – 2015 καταγράφηκαν 207 περιστατικά δηλητηριάσεων σε όλη την Ελλάδα. Απ΄αυτά τα 163 περιλαμβάνουν περιπτώσεις δηλητηριασμένων δολωμάτων στο περιβάλλον. Τα περισσότερα (78) εντοπίστηκαν στην Κρήτη και ακολουθούν η Ανατολική Μακεδονία – Θράκη με 32 και η Θεσσαλία με 30.

Η πρακτική των θανατώσεων με δηλητήριο μετρά δεκαετίες πίσω στον προηγούμενο αιώνα. Οπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, το 1931 καταγράφηκε η θανάτωση 75 τσακαλιών στη Σάμο. Από το 1933 έως το 1939 θανατώθηκαν 5.108 λύκοι και τσακάλια, η πλειονότητα των οποίων εκτιμάται ότι δηλητηριάστηκαν, ενώ από το 1971 έως το 1979 σκοτώνονταν περίπου 700 – 800 λύκοι κάθε χρόνο και μεταξύ 1974 1981 περί τις 40.000 έως 74.000 αλεπούδες ετησίως.

Να σημειωθεί ότι ο πραγματικός αριθμός των ζώων και πτηνών που θανατώνονται από πρωτογενή και δευτερογενή δηλητηρίαση παραμένει άγνωστος, καθώς η ανεύρεση ενός πτώματος είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ο αριθμός των περιστατικών δεν μπορεί επομένως σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί αντιπροσωπευτικός, καθώς μόνο ένα μικρό ποσοστό των δηλητηριάσεων, ειδικά της άγριας πανίδας, εντοπίζεται και ακόμα λιγότερα περιστατικά γνωστοποιούνται, όπως αναφέρεται σε έκθεση της Ομάδας Εργασίας για τα Δηλητήρια.

«Η παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων έχει οδηγήσει σε τοπική εξαφάνιση τους μεγάλους αετούς και τους γύπες σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, με τον Ασπροπάρη, τον μόνο γύπα που μεταναστεύει και άρα πιο εκτεθειμένο σε δολώματα, να βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης με μόλις 4 ζευγάρια να απομένουν στη χώρα και όλα να απαντούν στη Θράκη».

Με αφορμή την επιστολή προς τους Υφυπουργούς ΠΕΝ και ΠΑΑΤ, η Συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας Ενάντια στα Δηλητήρια Κωνσταντίνα Ντεμίρη από την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία δήλωσε: «Τα απανωτά περιστατικά δηλητηρίασης απειλούμενων ειδών, και μάλιστα εντός προστατευόμενων περιοχών, επιβάλουν την άμεση επιτέλους ενεργοποίηση της Πολιτείας για τον περιορισμό της νοσηρής αυτής πρακτικής. Σπάνια είδη, όπως ο γύπας Ασπροπάρης, κινδυνεύουν με εξαφάνιση και, με τη μετανάστευσή του να είναι προ των πυλών, μας προκαλεί τρόμο και έντονη ανησυχία για την επιβίωση του είδους στη χώρα μας το γεγονός ότι ακόμα και στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου του Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου συντελούνται τέτοιες εγκληματικές ενέργειες!».

Ερωτήσεις από την αντιπολίτευση

Ερωτήσεις για την παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων υπέβαλαν 31 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ με επικεφαλής τον αρμόδιο τομεάρχη, Σωκράτη Φάμελλο και ο Κρίτων Αρσένης από το Μέρα25.

Στην ερώτησή τους, οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ σημειώνουν ότι, παρά τις προηγούμενες προσπάθειες, γίνεται σαφές πως το περιβαλλοντικό έγκλημα της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων συνεχίζεται, θέτοντας σε κίνδυνο σπάνια και απειλούμενα είδη, καθώς και τη δημόσια υγεία και διασύροντας τη χώρα διεθνώς. Επισημαίνεται ότι η κατάσταση είχε κορυφωθεί το 2012, με το γνωστό περιστατικό μαζικής δηλητηρίασης αρπακτικών πτηνών στα Στενά του Νέστου, το οποίο είχε επίσης ως αποτέλεσμα και την εκκίνηση προδικαστικής διαδικασίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εναντίον της χώρας μας.

Το 2018 θεσμοθετήθηκαν, με Υπουργική Απόφαση, τα Τοπικά Σχέδια Δράσης, όπου καθορίζονται ρητά οι ενέργειες που πρέπει να λαμβάνονται τοπικά, προκειμένου να υπάρχει κατάλληλος συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την πρόληψη, την καταγραφή συμβάντων, τη διερεύνησή τους από τις αρμόδιες αρχές και τη διαχείριση περιστατικών στο πεδίο. Επιπλέον, το 2019, προβλέφθηκε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, 400.000 ευρώ για συγκεκριμένα εργαλεία και διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου καταπολέμησης της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Λόγω των παραπάνω ενεργειών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να κλείσει την προδικαστική διαδικασία, εφόσον υπήρχε πλέον η δέσμευση, εκ μέρους της Πολιτείας, να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το συγκεκριμένο περιβαλλοντικό έγκλημα.

«Ωστόσο, όπως φαίνεται, η εφαρμογή των παραπάνω εργαλείων είναι ελλιπής και καθυστερεί ιδιαίτερα, καθώς το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχώρησε στην προκήρυξη του σχετικού διαγωνισμού με μεγάλη καθυστέρηση», σημειώνουν οι βουλευτές.

Από την πλευρά του ο κ. Αρσένης με δική του ερώτηση προς τον υπουργό Περιβάλλοντος ζητεί να μάθει εάν η Πολιτεία δεσμεύεται να υιοθετήσει τις 7 προτάσεις των φορέων ως προς τα δηλητηρισμένα δολώματα και συγκεκριμένα:

• Τροποποίηση της Υπουργικής Απόφασης των τοπικών σχεδίων δράσης ώστε να εμπλέκονται όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες,
• Διαμόρφωση Εθνικής Στρατηγικής για την καταπολέμηση της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων,
• Θεσμοθέτηση της Ομάδας Εργασίας Ενάντια στα Δηλητήρια, ώστε να συμμετέχουν πέραν των περιβαλλοντικών οργανώσεων και οι αρμόδιες υπηρεσίες,
• Τροφοδότηση της Βάσης Δεδομένων καταχώρισης περιστατικών δηλητηρίασης άγριας ζωής με περιστατικά που θα κοινοποιούνται στο ΥΠΕΝ σε ετήσια βάση από τις κατά τόπο δασικές υπηρεσίες και τις υπαγόμενες σε αυτό υπηρεσίες,
• Σεμινάρια κατάρτισης και επιμόρφωσης των δασικών υπαλλήλων, των κτηνιάτρων και των υπαλλήλων των Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών σχετικά με τη διαχείριση περιστατικών δηλητηρίασης, ειδικά σε περιοχές όπου απαντούν γύπες,
• Ενίσχυση και ενδυνάμωση των δασικών και κτηνιατρικών υπηρεσιών, ειδικά σε περιοχές με παρουσία γυπών,
• Αυστηροποίηση των πλαισίων των διοικητικών προστίμων και των διοικητικών κυρώσεων,
• Ανακήρυξη της 22ας Φεβρουαρίου ως Εθνικής Ημέρας Ενάντια στα Δηλητηριασμένα Δολώματα

Διαβάστε επίσης: Μειωμένο αντάλλαγμα για χρήση αιγιαλού από τουριστικές επιχειρήσεις - Οι διευκολύνσεις