Είναι έγκλημα η διάσωση ανθρώπων που πνίγονται;

Στη δυτική ιστορία η παράβαση του νόμου στο όνομα του Δικαίου, δεν είναι νέα υπόθεση. Στην Αντιγόνη, ο Σοφοκλής θέλει την ηρωίδα του να αψηφά τις εντολές του ηγεμόνα του Θήβας, Κρέοντα, και να θάβει τον αδελφό της, Πολυνείκη, που έπεσε στο πεδίο της μάχης έξω από τα τείχη της πόλης. Η ιστορία της Αντιγόνης αποτελεί το πλαίσιο, στο οποίο διαδραματίστηκε και η ιστορία της Καρόλα Ρακέτε στην Ιταλία. Η Αντιγόνη δεν είναι μία απλή αναφορά στην παγκόσμια ιστορία, είναι σταθμός, πάνω στον οποίο βασίζεται μέχρι σήμερα η ευρωπαϊκή νομική ιστορία.

Στις αρχές του Σεπτέμβρη ψηφίστηκε από τη Βουλή το νομοσχέδιο Μηταράκη, για την «Αναμόρφωση διαδικασιών απελάσεων και επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών, προσέλκυση επενδυτών και ψηφιακών νομάδων, ζητήματα αδειών διαμονής και διαδικασιών χορήγησης διεθνούς προστασίας και άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη». Μετά τη λήξη της περιόδου δημόσιας διαβούλευσης προστέθηκε στο νομοσχέδιο και το άρθρο 40, που ποινικοποιεί τη διάσωση στο Αιγαίο, εισάγοντας περιορισμούς και στοχοποιώντας, ουσιαστικά, οργανώσεις, διασώστες ή πολίτες που επιχειρούν να διασώσουν πρόσφυγες, ή ακόμα και να καταγράψουν τους τρόπους με τους οποίους τούς αντιμετωπίζουν οι άντρες του λιμενικού. Η ψήφιση του νομοσχεδίου απαγορεύει, στην ουσία τη δράση των ΜΚΟ στις επιχειρήσεις θαλάσσιας διάσωσης την ευθύνη για τις οποίες εναποθέτει στο λιμενικό.

Στις 3 Σεπτεμβρίου, η καθ’ ύλην αρμόδια επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Ντούνα Μιγιάτοβιτς, με επιστολή της εξέφρασε την έντονη ανησυχία της για το νομοσχέδιο, και ζήτησε από το ελληνικό κοινοβούλιο «να επανεξετάσει τη νομοθετική η οποία θα παρεμποδίσει σοβαρά το σωστικό έργο που επιτελούν στη θάλασσα οι ΜΚΟ, καθώς και τις ικανότητές τους για την παρακολούθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Αιγαίο». Όπως υποστήριξε η ίδια στη δήλωσή της, το άρθρο 40 θα επισύρει βαριές κυρώσεις και πρόστιμα σε ΜΚΟ οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πραστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων, των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην καταγγελία και τεκμηρίωση περιστατικών push backs και άλλων παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διάταξη, σύμφωνα με την Επίτροπο, μπορεί να θέσει σε περαιτέρω κίνδυνο τις δραστηριότητες των ΜΚΟ και να υπονομεύσει τον έλεγχο των επιχειρήσεων του ελληνικού λιμενικού.

Με άρωμα Σαλβίνι

Το νομοσχέδιο Μηταράκη δεν αποτελεί πρωτοτυπία στην Ευρώπη της προσφυγικής κρίσης. Τον Ιούνιο του 2019, η ιταλική κυβέρνηση με τότε υπουργό εσωτερικών τον Ματέο Σαλβίνι, της ακροδεξιάς Λέγκας του Βορρά, ψήφισε ένα νομοσχέδιο που ενίσχυε τις εξουσίες του υπουργείο εσωτερικών σε θέματα μετανάστευσης και στόχευε να δώσει τέλος στις αποστολές διάσωσης των ΜΚΟ στην Μεσόγειο. Η κυβέρνηση της Ιταλίας είχε επανειλημμένα κηρύξει τα ιταλικά ύδατα κλειστά για διασωστικά σκάφη και, εξαιτίας της σκληρής αυτής προσέγγισης, εκείνη τη χρονιά τουλάχιστον 1150 μετανάστες από τη Λιβύη έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να φτάσουν στην Ευρώπη δια θαλάσσης. Λίγες μέρες μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου στην Ιταλία, η ακτιβίστρια Γερμανίδα καπετάνιος του διασωστικού Sea Watch 3, Καρόλα Ρακέτε, συνελήφθη από τις ιταλικές αρχές, αφού αψήφησε το νόμο, ελλιμενίζοντας το σκάφος της και αποβιβάζοντας από αυτό 42 μετανάστες στο λιμάνι της Λαμπεντούζα. Η Ρακέτε καταδικάστηκε πρωτοβάθμια σε κατ' οίκον περιορισμό ενώ, στη συνέχεια, ένα χρόνο μετά, αθωώθηκε από το ιταλικό δικαστήριο, ενώ η σύλληψη της την κατέστησε και σύμβολο της αλληλεγγύης, κόντρα στο «στο νόμο και την τάξη», μίας Ευρώπης διχασμένης, με αφορμή το προσφυγικό. «Θα το έκανα ξανά και ξανά. Υπάρχει τόσο μεγάλη ανάγκη από πλοία διάσωσης στη Μεσόγειο, που δεν έχω την πολυτέλεια να μην το κάνω», δήλωνε η Ρακέτε στο ethnos.gr τον Οκτώβριο του 2019. 

RSA: Το άρθρο 40 ποινικοποιεί τις διασώσεις

Το ερώτημα που προκύπτει, μετά την έκβαση της υπόθεσης Ρακέτε, είναι κατά πόσο, μετά και την ψήφιση του νομοσχεδίου Μηταράκη είναι πιθανό να δούμε, και στη χώρα μας, αντίστοιχες σκηνές. «Η κυβέρνηση συνεχίζει  την τακτική της αιφνιδιαστικής εισαγωγής νομοθετικών ρυθμίσεων που περιορίζουν τη δράση των οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο προσφυγικό, χωρίς μάλιστα να έχουν τεθεί προηγουμένως σε δημόσια διαβούλευση (βλ. και τα άρθρα 191 του Ν 4662/2020 και 58 του Ν 4686/2020). Παραβλέπει έτσι τις αυστηρές συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη διασφάλιση του ζωτικού χώρου για την κοινωνία των πολιτών», μάς λέει η συντονίστριας της Νομικής Ομάδας της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), Νατάσα Στραχίνη, η οποία επισημαίνει ότι η χώρα μας έχει καταγγελθεί πολλάκις για παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων στο Αιγαίο. «Το άρθρο 40 του Ν 4825/2021 είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις συνεχείς καταγγελίες που δέχεται η χώρα για τις παράνομες επαναπροωθήσεις προσφύγων στο Αιγαίο και παραβιάζει τις επιταγές του Δικαίου της Θάλασσας για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο. Ενώ φαινομενικά θέτει όρους και προϋποθέσεις για την εμπλοκή στις  επιχειρήσεις που διεξάγονται στη θάλασσα και τις ακτές, στην πραγματικότητα ποινικοποιεί την διάσωση στη θάλασσα, την παροχή βοήθειας στις ακτές αλλά ακόμη και την έγκαιρη ειδοποίηση μέσω των γραμμών διάσωσης που λειτουργούν από τις ΜΚΟ. Αυστηροποιεί τις ποινικές διατάξεις δημιουργώντας ένα ασφυκτικό πλέγμα αποκλεισμού όσων καταγγέλουν βάσει στοιχείων παράνομες πρακτικές που αντιτίθενται στο διεθνές δίκαιο με προεξέχουσα την πολιτική των βίαιων επαναπροωθήσεων (push backs). Ταυτόχρονα η ελληνική πολιτεία αρνείται να διεξαγάγει έλεγχο για το βάσιμο των καταγγελιών αυτών και να δημιουργήσει ένα ανεξάρτητο μηχανισμό διερεύνησης των περιστατικών άτυπων αναγκαστικών επιστροφών».

Μηταράκης: Απολύτως σύμφωνο με τις ευρωπαϊκές αξίες το άρθρο 40

Είναι σύμφωνο το άρθρο 40 με τις ευρωπαϊκές αξίες αλλά και τον πάγιο κανόνα που θέλει τους ναυαγούς να διασώζονται; Ο υπουργός μετανάστευσης και ασύλου, Νότης Μηταράκης, μάς είπε ότι «Είναι απολύτως σύμφωνο με τις Ευρωπαϊκές αξίες, όπως απολύτως σύμφωνη είναι και η προστασία των συνόρων μας, όπως και το να γίνεται η διάσωση από το Λιμενικό Σώμα. Και γίνεται με επιτυχία. Θεσπίσαμε έναν κανονισμό που καθορίζει τις προϋποθέσεις για τη δραστηριότητα ελληνικών και διεθνών εθελοντικών οργανώσεων, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) στον τομέα ευθύνης του Λιμενικού Σώματος και της Ελληνικής Ακτοφυλακής. Και το κάνουμε αυτό προκειμένου να διασφαλιστεί τόσο η πρόληψη ατυχημάτων στη θάλασσα όσο και η εξασφάλιση αποτελεσματικότερης προστασίας των συνόρων της χώρας. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί να θέλει να επιχειρήσει μία ΜΚΟ έρευνα και διάσωση στα ελληνικά ύδατα, μακριά από το Λιμενικό Σώμα και την Ελληνική Ακτοφυλακή. Έχει κάτι να κρύψει; Υπάρχει ανάγκη αποφυγής του κινδύνου ορισμένα πλοία να ενεργούν πραγματικά για λογαριασμό λαθρεμπόρων, διευκολύνοντας τις παράνομες εισόδους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ή να σχετίζονται με λαθρεμπόριο ή με περιπτώσεις που άπτονται της εθνικής ασφάλειας. Σε ό,τι αφορά την κ. Μιγιάτοβιτς, σας θυμίζω ότι και στις αρχές του 2020, όταν η Ελλάδα αντιμετώπισε μια αιφνίδια και οργανωμένη προσπάθεια χιλιάδων ατόμων να εισέλθουν παράνομα στην ελληνική και ευρωπαϊκή επικράτεια, αποσοβήσαμε μία εθνική κρίση. Δεχθήκαμε κριτική για αυτό. Μεταξύ άλλων και από την κα. Μιγιάτοβιτς. Η οποία δεν έχει επικοινωνήσει μαζί μας για αυτά τα θέματα. Επειδή αναφερθήκατε σε “καταγραφή σκηνικών βιαίων επαναπροωθήσεων” σας απαντώ ότι πρόκειται για ισχυρισμούς περί επαναπροωθήσεων. Η Ελλάδα έχει απαντήσει και έχει αντικρούσει πλήρως αυτούς τους ισχυρισμούς, ενώ οι καταγγελίες που έχουν ερευνηθεί, υποθέτω ότι το γνωρίζετε, δεν απέδωσαν κατηγορίες ούτε σε εμάς, ούτε στην FRONTEX. Εδώ και χρόνια έχουμε προστατεύσει και προστατεύουμε χιλιάδες ζωές στο Αιγαίο. Έχουμε σώσει και συνεχίζουμε να σώζουμε χιλιάδες ανθρώπους. Χιλιάδες επιχειρήσεις διάσωσης, χωρίς καμία απώλεια ζωής. Βεβαίως, πρέπει δε να δούμε αυτήν την απόφασή μας και υπό το πλέγμα των εξελίξεων στο Αφγανιστάν. Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη συνέντευξη που παραχώρησε στην 85η ΔΕΘ, είπε ότι οφείλουμε να είμαστε αποφασιστικοί και αποτελεσματικοί έναντι των κυκλωμάτων των λαθροδιακινητών. Η Ελλάδα εξακολουθεί να υιοθετεί μια στρατηγική ενεργούς φύλαξης των συνόρων, η οποία παράγει αποτελέσματα. Και εμποδίζει τα σχέδια των κυκλωμάτων των λαθροδιακινητών και όσων τα στηρίζουν. Θα το κάνει πολύ συστηματικά και στο μέλλον. Με πάρα πολύ μεγάλο σεβασμό στις υποχρεώσεις μας για έρευνα και διάσωση και στην προστασία ανθρώπων οι οποίοι, προφανώς, βρίσκονται σε μία πάρα πολύ ευάλωτη κατάσταση. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν τα κυκλώματα των λαθροδιακινητών αυτό που είπε ο Πρωθυπουργός ότι θα ξέρουν οι ενδεχόμενοι πελάτες τους ότι μπορεί να δώσουν 1.000 και 2.000 δολάρια και να μην φτάσουν στην Ελλάδα. Αυτή είναι η υποχρέωσή μας. Τα ελληνικά σύνορα είναι και ευρωπαϊκά, αλλά πάνω από όλα με αυτό τον τρόπο προφυλάσσουμε τη εθνική κυριαρχία».

«Δεν έχει σημασία πώς φτάνεις σε μια κατάσταση κινδύνου. Η πυροσβεστική δεν νοιάζεται, τα νοσοκομεία δεν νοιάζονται, το ναυτικό δίκαιο δεν νοιάζεται. Αν πρέπει να σωθείς, όλοι έχουν καθήκον να σε σώσουν», έλεγε η Ρακέτε πριν μερικούς μήνες στο δικαστήριο, από το οποίο έφυγε, όχι απλώς αθωωμένη πανηγυρικά και με τη σιγουριά και αποφασιστικότητα της Αντιγόνης που, απέναντι στην ύβρη και την αλαζονεία του Κρέοντα, γνωρίζει ότι το Δίκαιο είναι με το μέρος της. 

Όλες οι ειδήσεις

«Λίφτινγκ» στα Κέντρα Υγείας με ιδιώτες – Τι αλλαγές έρχονται

Τα δύσκολα μέτωπα της κυβέρνησης και οι παράγοντες που κρίνουν τον χρόνο των εκλογών

Σταν Γκρίνσμπεργκ: Ο… Ρόμπερτ Ντε Νίρο μετά τους Κλίντον, Μπλερ, Γιάννα Αγγελοπούλου, τώρα παλιός γνώριμος του Μητσοτάκη

ΣΥΡΙΖΑ: Η μεσαία τάξη στο επίκεντρο ενόψει ΔΕΘ

Παγώνη: Απέτυχε το πρόγραμμα εμβολιασμού - Θα γίνουν αρκετές διορθώσεις στα μέτρα

Επίθεση με βιτριόλι: Η Ιωάννα έφτασε με μάσκα στο δικαστήριο