Χαρά Χαραλάμπους: Η πρώτη γυναίκα κοσμητόρισσα «σπάει» στερεότυπα μισού αιώνα στο ΑΠΘ

Μαραθωνοδρόμος στη ζωή αλλά και στο … πανεπιστήμιο μπήκε πρώτη στο Τμήμα Μαθηματικών του ΑΠΘ, αποφοίτησε ακριβώς στα τέσσερα χρόνια με άριστα, έκανε ακαδημαϊκή καριέρα στις ΗΠΑ, και σχεδόν δύο δεκαετίες μετά η Χαρά Χαραλάμπους, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Τμήματος Μαθηματικών από την ίδρυσή του.

Η πρώτη γυναίκα Κοσμητόρισσα στο ΑΠΘ

Εδώ και ένα μήνα η καθηγήτρια Μαθηματικών του ΑΠΘ, Χαρά Χαραλάμπους, σπάζοντας μια παράδοση μισού αιώνα που ήθελε τα ηνία να κρατούν μόνο άνδρες καθηγητές μέχρι σήμερα, είναι η πρώτη γυναίκα Κοσμητόρισσα αναλαμβάνοντας το τιμόνι της Σχολής Θετικών Επιστημών του πανεπιστημίου. Με την νέα της εκλογή άνοιξε νέους δρόμους αλλά και μια καινούργια σελίδα στη Σχολή Θετικών Επιστημών.

Ξεκίνημα μιας πορείας στην οποία το φύλο δεν σε κρατάει πίσω

«Τα πράγματα αλλάζουν. Είμαστε εδώ για να αποδομήσουμε τα στερεότυπα. Θέλουμε ισότητα στη διαφορετικότητα» λέει στο ethnos.gr η κ. Χαραλάμπους από το γραφείο της στον πρώτο όροφο της Κοσμητείας της Σχολής Θετικών Επιστημών και προσθέτει: «Η εκλογή μου συμβολίζει την αλλαγή σε ένα νέο σύστημα. Και ίσως το ξεκίνημα μιας πορείας στην οποία το φύλο δεν σε κρατάει πίσω». Μπαίνοντας στο γραφείο της αντικρύζει κανείς ιστορικές φωτογραφίες από τα εγκαίνια του κτηρίου της Σχολής παρουσία και του Κωνσταντίνου Καραμανλή τη δεκαετία του ‘50. «Μου έγραψε μια συνάδελφος να πολεμήσετε με πάθος όπως κάνατε για το τμήμα. Ελπίζω να τα καταφέρω και στο νέο μου ρόλο» λέει δείχνοντάς μου μία-μία τις φωτογραφίες της εποχής.

Θέλουμε να γυρίσουμε στο πανεπιστήμιο αλλά..

Μετά από μία γρήγορη θερμομέτρηση και κρατώντας αποστάσεις μπήκαμε κατευθείαν στο μενού της συζήτησης. Αυτές τις μέρες η νέα κοσμητόρισσα «τρέχει» με τις προετοιμασίες για το άνοιγμα των πανεπιστημίων. «Είμαστε μπροστά στην πρόκληση του ανοίγματος με όρους οι οποίοι προβληματίζουν. Θέλουμε διακαώς να γυρίσουμε πίσω. Θέλουμε το δια ζώσης όμως πάρα πολλά πράγματα μας προκαλούν προβληματισμό».

Όπως εξηγεί η κ. Χαραλάμπους, η Σχολή έχει κτηριακές υποδομές οι οποίες είναι παλιές, με παλιά συστήματα εξαερισμού, και αμφιθέατρα χωρίς παράθυρα. «Κάνουμε ό,τι καλύτερο για να μπορέσουμε να ανοίξουμε σύμφωνα με τα υγειονομικά πρωτόκολλα που ισχύουν διεθνώς και που ορίζουν πως πρέπει να αερίζονται οι αίθουσες. Δεν είμαστε ακόμη στο σημείο αυτό. Προσωπικά με προβληματίζει η υπουργική απόφαση  για επιστροφή με 100% πληρότητα στα αμφιθέατρα. Θα προτιμούσα να υπήρχαν αποστάσεις στις αίθουσες και ένα σύστημα που θα αξιοποιούσε τα όσα μάθαμε από την εξ  αποστάσεως διδασκαλία, τουλάχιστον για όσους από τους φοιτητές και τις  φοιτήτριες, τους διδάσκοντες και τις διδάσκουσες έχουν ειδικές 
ανάγκες, ενώ υπάρχει και κάποιος προβληματισμός για το πως θα λειτουργεί στην πράξη ο έλεγχος των πιστοποιητικών».

Να κοιτάμε έξω από τα κουτιά

Υπέρμαχος της διαφάνειας και πεισματάρα ξεκαθαρίζει ότι «δεν υπάρχει η δικαιολογία ότι κάτι δεν μπορεί να γίνει. Είναι στα χέρια σου να αλλάξεις το μέλλον. Εσύ είσαι κυρίαρχος/κυρίαρχη του μέλλοντός σου». Όραμά της να κάνει κινήσεις για να βελτιώσει ό,τι έρχεται. «Και για αυτές τις κινήσεις πρέπει να κοιτάξεις έξω από τα κουτιά πολλές φορές. Επιθυμώ να φέρω μια νέα αντίληψη στα πράγματα και ένα πνεύμα νεωτερικότητας».

Να ακούγεται η φωνή όλων

Ευελιξία, ανεκτικότητα, διαφάνεια, εξωστρέφεια, ενδυνάμωση της Σχολής χωρίς αποκλεισμούς, κοινές διαδρομές κυριαρχούν στην ατζέντα της. «Θέλω να συμμετάσχουν όλοι και να ακούγεται η φωνή τους». Στόχος της να ενθαρρύνει τις νέες διαδρομές καθώς κάποια μαθήματα ενδιαφέρουν φοιτητές άλλων τμημάτων, να ενισχύσει τη διεπιστημονικότητα αλλά και να διαδώσει τις καλές πρακτικές. «Για παράδειγμα, πως αντιμετωπίζουμε έναν καθηγητή που έχει κακή αξιολόγηση για μεγάλο διάστημα. Τι κάνουμε, πως μπορούμε να αυξήσουμε τη δραστηριοποίηση των φοιτητών στα ακαδημαϊκά δρώμενα κ.α. Η καμπή αυτή μας θέλει συνοδοιπόρους για ένα Πανεπιστήμιο προσβάσιμο, φιλόξενο και ασφαλές, με ξεκάθαρους, διαφανείς κανόνες και στο οποίο δεν έχει θέση οποιαδήποτε μορφή βίας, διάκρισης και έκνομης πράξης, για ένα Πανεπιστήμιο στο οποίο θα κυριαρχεί ο διάλογος και ο αλληλοσεβασμός».

Λυπηρό να βλέπεις τόσες λίγες γυναίκες στην πρώτη βαθμίδα

Γυρίζοντας τον χρόνο πίσω και κοιτώντας το παρελθόν τονίζει ότι οι συνθήκες ωρίμασαν ΑΠΘ αρκετά το τελευταίο διάστημα. Είναι ενδεικτικό ότι από το 1928 που ξεκίνησε να λειτουργεί το Τμήμα Φυσικής στο ΑΠΘ, το τελευταίο εξέλεξε την πρώτη γυναίκα σε βαθμίδα καθηγήτριας το 1954, μόλις δύο χρόνια από την κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι των γυναικών στην Ελλάδα. Έκτοτε υπάρχει ένα πολύ μεγάλο κενό και επόμενη γυναίκα καθηγήτρια γίνεται το 1974, 20 χρόνια δηλαδή αργότερα. Το Τμήμα Βιολογίας εξέλεξε την πρώτη γυναίκα καθηγήτρια το 1990,το Τμήμα Χημείας το 1993, ενώ η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο Τμήμα Μαθηματικών του ΑΠΘ καθηγήτρια εξελέγη το 1998. Η κ. Χαραλάμπους έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του Τμήματος Μαθηματικών το 2017.

«Είναι λυπηρό να βλέπεις τόσες λίγες γυναίκες στην πρώτη βαθμίδα σε κάποια Τμήματα. Και όχι μόνο εκεί, αλλά και σε θέσεις διοίκησης οι γυναίκες εξελίσσονται με διαφορετικές ταχύτητες από τους άντρες. Είναι αδιανόητο να μην αξιοποιείται όλο το ανθρώπινο δυναμικό, καθώς οι γυναίκες είναι εξίσου ικανές. Η προεδρία μου είναι ένα παράδειγμα κυρίως για τις φοιτήτριες που σπουδάζουν. Ζούμε σε ένα δυναμικό σύστημα στο οποίο έχεις τη δυνατότητα να επηρεάζεις και να αλλάζεις τα πράγματα. Και παρόλο που είμαστε ακόμη πίσω σε σύγκριση με άλλες χώρες, το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει γυναίκα πρόεδρο της Δημοκρατίας δείχνει ότι η χώρα προχωράει σε αυτά τα θέματα.»

Η Γενεύη, το CERN και η Χούντα

Λάτρης των αναρριχήσεων, γεννήθηκε στη Γενεύη όπου ο πατέρας της εργαζόταν ως ερευνητής στο CERN από τη δεκαετία του 60. Η χούντα ακύρωσε την εκλογή του την πρώτη φορά στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ. Η εκλογή επαναλήφθηκε και ο πατέρας της επανεξελέγη στο Τμήμα Φυσικής, οπότε τελικά επέστρεψαν οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη, αν και οι γονείς κατάγονταν από τον Πειραιά.

Το να γίνεις Μαθηματικός σημαίνει ότι είσαι ιδεαλιστής

Έχοντας έφεση στα Μαθηματικά, ποτέ δεν σκέφτηκε να κάνει κάτι άλλο και από πέντε χρονών έλεγε ότι θα γίνει Μαθηματικός. «Αυτό που θυμάμαι είναι ότι ήμασταν τρία κορίτσια και ο μπαμπάς μας έβαζε κάποια προβλήματα χώρου και τόπου για να εξασκήσουμε το μυαλό μας.» Όμως το να γίνεις Μαθηματικός, όπως λέει, από μόνο του σημαίνει ότι είσαι ιδεαλιστής. Ιδιαίτερα αν μπορείς να κάνεις και άλλα πράγματα. Ιδιαίτερα αν είναι επιλογή σου. Πιστεύεις σε κάποιες ιδέες, δεν σε ενδιαφέρουν τόσο κάποια άλλα ζητήματα». Ως φοιτήτρια συμμετείχε από νωρίς στα κινήματα. «Ζητούσαμε να συμμετέχουμε, να έχουμε φωνή. Το πως αυτό χρησιμοποιήθηκε όμως είναι άλλο θέμα, αλλά ζητούσαμε να ακουστούμε. Θέλαμε να μας σέβονται και να μας ακούει το σύστημα γιατί και εμείς είχαμε κάτι να προτείνουμε. Η εποχή ήταν καυτή».

Ερωτεύτηκα την Αφηρημένη Άλγεβρα

Φεύγοντας για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στις ΗΠΑ και στο Πανεπιστήμιο του Illinois έκανε τη μεγάλη στροφή. «Στην αρχή με ενδιέφερε το εφαρμοσμένο κομμάτι, όμως στις ΗΠΑ ερωτεύτηκα την Αφηρημένη Άλγεβρα, τον τρόπο σκέψης της Άλγεβρας, τον τρόπο των αποδείξεων. Τα Μαθηματικά που θα έκανα ήταν κάτι απρόσμενο σε μεγάλο βαθμό».

Αν διαβάσεις απλά για να περάσεις, δεν θα σου προσφέρει πολλά. Το να κατανοήσεις είναι άλλο πράγμα.

Μια ζωή μέσα στις σκέψεις και όχι στους αριθμούς, όπως διευκρινίζει, τα μαθηματικά είναι εκπαίδευση της ορθολογικής σκέψης. «Οι μαθηματικοί ανακαλύπτουμε και παράγουμε θεωρήματα, δίνουμε αποδείξεις. Έχουμε λογικούς κανόνες και βασιζόμαστε πάνω σε αυτούς για να χτίσουμε τα θεωρήματά μας. Είναι πάντα τιμή όταν κάποιος αναφέρει ένα θεώρημα με το όνομά σου και με τιμά να έχω συνεισφέρει στον χώρο». Βλέποντας τα νέα παιδιά σήμερα στα αμφιθέατρα παρατηρεί ότι είναι εύκολο να τελειώσεις κάτι και να πάρεις βαθμούς. «Είναι, όμως, πιο δύσκολο να εντρυφήσεις στις έννοιες και να τις κατανοήσεις βαθιά. Το ξέρω από πρώτο χέρι. Το να διαβάσεις απλά για να περάσεις ένα μάθημα, δεν θα σου προσφέρει πολλά, θα τα ξεχάσεις σε λίγο καιρό. Το να κατανοήσεις είναι άλλο πράγμα».

Στην Ελλάδα η μη τήρηση κανόνων θεωρείται μαγκιά

Επιστρέφοντας από τις ΗΠΑ στην Ελλάδα το 2004 για οικογενειακούς λόγους ήρθε γρήγορα αντιμέτωπη με την ελληνική πραγματικότητα. «Κάποια πράγματα δεν καταλαβαίνεις πόσο διαφορετικά είναι, αν δεν περάσει κάποιος χρόνος. Θυμάμαι τον πρώτο καιρό που επιτηρούσα σε εξετάσεις, ανακοίνωσα δυνατά το αυτονόητο,  ότι απαγορεύεται η αντιγραφή και ότι αν κάποιος αντέγραφε θα έπαιρνα το γραπτό του. Παρά την προειδοποίησή μου κάποιοι μιλούσαν, αντέγραφαν και τους πήρα το γραπτό. Και θυμάμαι χαρακτηριστικά μου ζητούσαν εξηγήσεις γιατί πήρα τις κόλλες του, αν και ήταν μόλις η πρώτη φορά που τους έκανα επίπληξη.»

Έξω υπάρχουν σαφείς κανόνες και το πρώτο μάθημα είναι ότι οι κανόνες τηρούνται και η μη τήρηση έχει συνέπειες. «Έξω έχεις κανόνες. Ξέρεις που πηγαίνεις, πόσο μπορείς να προχωρήσεις, και τι πρέπει να κάνεις. Στην Ελλάδα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Οι κανόνες δεν τηρούνται και αυτό θεωρείται μαγκιά. Και αυτό λειτουργεί ενάντια στην πρόοδο όλων μας.»

Ο Ομπάμα έγινε πρόεδρος της Αμερικής - Αυτό δεν υπάρχει στην Ελλάδα

Μεγάλη όμως είναι και η διαφορά νοοτροπίας. Όπως εξηγεί στην Αμερική υπάρχει η πεποίθηση ότι μπορείς να καταφέρεις τα πάντα αρκεί να προσπαθήσεις. Και πράγματι έχει αρκετές τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων, οι οποίοι ξεκίνησαν από το τίποτα και κατάφεραν το όνειρό τους.

«Ο Ομπάμα έγινε πρόεδρος της Αμερικής. Αυτό το παράδειγμα δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Στη χώρα μας υπάρχει περισσότερο η μοιρολατρία, η αποχή, το παράπονο, η γκρίνια. Δεν υπάρχει η νοοτροπία ότι είναι στα χέρια σου να αλλάξεις το μέλλον, ότι εσύ είσαι κυρίαρχος/ κυρίαρχη του μέλλοντός σου και ότι μπορείς να τα καταφέρεις, αρκεί να δουλέψεις σκληρά». Διαφορά όμως είδε και στην τσέπη της. «Όταν αντιλήφθηκα πλήρως το οικονομικό ποσό που θα αντιστοιχεί στο μισθό θυμάμαι με έπιασαν τα κλάματα. Ήταν τρεις φορές πιο κάτω.»

Έχω δεχτεί μπούλινγκ στο πανεπιστήμιο

Έχοντας πλέον συμπληρώσει σχεδόν δύο δεκαετίες στα ελληνικά αμφιθέατρα, η νέα κοσμητόρισσα της Σχολής Θετικών Επιστημών παραδέχεται ότι έχει δεχτεί μπούλινγκ κατά της διάρκεια της ακαδημαϊκής της πορείας και προσθέτει ότι δεν γνωρίζει γυναίκα που να μην έχει βιώσει αντίστοιχο συναίσθημα. Όπως εξηγεί η ίδια το μπούλινγκ επιχειρείται συνήθως από άνδρες υψώνοντας τον τόνο της φωνής τους με εκφοβιστικό τρόπο, καθώς η ένταση της φωνής τους είναι πολύ ψηλότερη από αυτή των γυναικών.

Είδα συμπεριφορές συναδέλφων όταν ανέλαβαν εξουσία, οι οποίες ξενίζουν

Εκτός όμως από το μπούλινγκ βρέθηκε αρκετές φορές αντιμέτωπη και με σεξιστικές συμπεριφορές. «Όταν αναφέρεσαι στον άνδρα συνάδελφο με το επίθετο (κύριε Παπαδόπουλε) και στη γυναίκα συνάδελφο με το μικρό της όνομα (κυρία Μαρία) στην ίδια συνεδρίαση δείχνεις κάτι. Οι περισσότεροι και οι περισσότερες δείχνουν το χαρακτήρα τους, όταν έχουν αναλάβει θέση διοίκησης και μπορώ να πω ότι είδα συμπεριφορές που ξενίζουν όταν πήραν τέτοιους ρόλους. Όχι βέβαια από όλους.»

Στα σκαριά ερωτηματολόγιο για τη σεξουαλική παρενόχληση στο ΑΠΘ

Σχολιάζοντας τις ενέργειες των πρυτανικών αρχών μετά τις καταγγελίες φοιτητριών σε βάρος καθηγητών για σεξουαλική παρενόχληση τονίζει αυτές αποτελούν βαθύτατο αποτροπιασμό και εκτιμά ότι ο κ. Παπαϊωάννου έχει χειριστεί το θέμα όπως έπρεπε και μένει να προχωρήσει άμεσα η δημιουργία της δομής που θα διαχειρίζεται τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης. «Μένει όμως να δούμε το επόμενο βήμα γιατί είμαστε ακόμη στο πρώτο βήμα.» Το επόμενο διάστημα πρόκειται να γίνει ένα ερωτηματολόγιο σεξουαλικής παρενόχλησης σε όλο το κάμπους και αυτό θα λειτουργήσει θετικά προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η ελάχιστη βάση εισαγωγής δεν είναι το τέλειο σύστημα

Σε ό,τι αφορά στην ελάχιστη βάση εισαγωγής τονίζει ότι είναι ένα καινούργιο σύστημα. «Σίγουρα δεν είναι το τέλειο σύστημα. Είναι στον πρώτο χρόνο εφαρμογής του. Βλέπουμε που δουλεύει και που δεν δουλεύει». Δηλώνει αρνητική στη δημιουργία των νέων Τμημάτων Μαθηματικών χωρίς τις απαραίτητες μελέτες, και προσθέτει ότι οι προτάσεις των Τμημάτων για τον αριθμό των εισακτέων κάθε χρόνο πρέπει να γίνονται σεβαστές από το Υπουργείο Παιδείας. «Στο Τμήμα μας είχαμε ζητήσει 80 θέσεις πρωτοετών φοιτητών και το Υπουργείο όρισε 131 θέσεις. Παρόλο που το Τμήμα έβαλε ψηλά την ΕΒΕ, πριν τις μεταγραφές, έχουν ήδη συμπληρωθεί 102 θέσεις, πάλι πάνω από τις 80 που είχαμε αρχικά προτείνει.

Υπάρχει κενό στη φύλαξη αλλά και πώς θα εφαρμοστεί ο νόμος

Θίγοντας το θέμα της φύλαξης στα πανεπιστήμια η κ. Χαραλάμπους παραδέχεται ότι υπάρχει ένα κενό στη φύλαξη, υπενθυμίζοντας ότι η Σχολή της πέρσι ήταν υπό κατάληψη για περίπου δύο μήνες, εμποδίζοντας το ερευνητικό έργο πολλών ανθρώπων, ενώ κινδύνεψαν δυνητικά πανάκριβα μηχανήματα που διαθέτει η Σχολή. «Δεν υπάρχει ακαδημαϊκή ελευθερία όταν σου εμποδίζεται η είσοδος στη Σχολή. Κάπου εκεί σταματάει η ακαδημαϊκή ελευθερία. Τώρα, αν το κενό στη φύλαξη θα λυθεί με αυτό τον τρόπο, θα το δούμε. Γιατί το πως θα εφαρμοστεί ο νόμος για την Αστυνομία είναι ένα μεγάλο ερωτηματικό. Γρήγορα θα αντιληφθούμε αν θα δώσει περισσότερες λύσεις ή αν θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα δεδομένου ότι τα πράγματα είναι δυναμικά. Ελπίζω ότι οι κανόνες λειτουργίας της υπηρεσίας αυτής θα είναι σαφείς και ότι θα υπάρχει πολύ καλή εκπαίδευση, και θέλω να πιστεύω ότι αυτός ο χρόνος καθυστέρησης εφαρμογής του μέτρου, πραγματικά χρησιμοποιείται προς τη σωστή κατεύθυνση.»

Αναφερόμενη τέλος στο μέλλον των αποφοίτων του Τμήματός της τονίζει ότι «πάντα με εκπλήσσει όταν μπαίνω σε ένα κατάστημα και μου λένε ότι είσαστε η καθηγήτριά μου. Αν και η αποκατάσταση είναι δύσκολη, πάντως υπάρχουν ευκαιρίες και δυνατότητες και το Μαθηματικό είναι ένα δυνατό πρώτο πτυχίο».

Όλες οι ειδήσεις

Τσελέντης για σεισμούς: Ποιες περιοχές ανησυχούν τους σεισμολόγους

Κορονοϊός: Το χάπι της Merck βουλιάζει τις μετοχές Moderna - Pfizer

Επίδομα παιδιού Α21 ΟΠΕΚΑ: Αυξήθηκαν δικαιούχοι και ποσά - Παραδείγματα

ΜΜΜ: Έπιασαν δουλειά οι μυστικοί επιβάτες - «κατάσκοποι» στην Αθήνα

Gordon Ramsey: Τι λέει στο Open η γιαγιά Κατίνα που βρήκε λύσσα το φαγητό του