Revenge porn: Ο ψυχολόγος της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος μιλάει για το προφίλ και τον ψυχισμό των θυμάτων - Πώς θα προστατευθούμε

Οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις σε βάρος του Στάθη Παναγιωτόπουλου που επί σχεδόν μία δεκαετία διατηρούσε κανάλι σε πορνογραφικές ιστοσελίδες στο οποίο ανέβασε υλικό με επίμαχες σκηνές με πρώην σύντροφό του εν αγνοία της έχουν προκαλέσει σάλο. Οι καταγγελίες σε βάρος του έχουν αυξηθεί, ενώ όπως αποκάλυψε η κοπέλα διαπίστωσε ότι ανέβασε υλικό ερωτικού περιεχομένου με πρωταγωνίστρια την ίδια ακόμα και στις δύο εβδομάδες της σχέσης τους, αλλά δεν ήταν το μόνο θύμα του.  

Το ethnos.gr επικοινώνησε με τον Δρ. Γεώργιο Νάκο, ψυχολόγο της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος σε μία προσπάθεια να πραγματοποιήσουμε την ακτινογραφία αυτής της ηλεκτρονικής μορφής κακοποίησης στη χώρα μας. Σύμφωνα με τον κ. Νάκο: «Το “revenge porn” ή αλλιώς “η εκδικητική πορνογραφία” είναι η χρήση και η διαδικτυακή ανάρτηση προσωπικών μας στιγμών, φωτογραφιών ή βίντεο, που περιέχει σεξουαλικό περιεχόμενο το οποίο χωρίς τη συναίνεση και τη συγκατάθεση μας διανέμεται μέσω του Διαδικτύου. Η οποιαδήποτε χρήση των συγκεκριμένων φωτογραφιών, βίντεο ή άλλου σχετικού οπτικοακουστικού υλικού όταν χρησιμοποιείται χωρίς την συναίνεση μας και την συγκατάθεση μας θεωρείται εκδικητική πορνογραφία». 

Είναι εκδικητική πορνογραφία όταν μιλάμε για τον τωρινό μας σύντροφο; Ο ίδιος απαντά: «Αυτό μπορεί να γίνει από τον νυν σύντροφό μας ή από μία προηγούμενη σχέση μας, έναν πρώην. Η κάθε περίπτωση που εξετάζουμε είναι ξεχωριστή. Θα πρέπει να δούμε εάν το συγκεκριμένο οπτικό ακουστικό υλικό έχει χρησιμοποιηθεί για να εκδικηθεί τη σχέση ή έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο για κάποια άλλη χρήση. Κάθε υπόθεση ως Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος την εξετάζουμε ξεχωριστά και μεμονωμένα». 

Η πανδημία έφερε αύξηση περιστατικών

Τα στοιχεία στη χώρα μας για την εκδικητική πορνογραφία δείχνουν αύξηση των περιστατικών εν μέσω της πανδημίας. Σύμφωνα με αστυνομικές πηγές μέσα στο 2020 σχηματίστηκαν συνολικά 13 δικογραφίες στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Από αυτές οι πέντε είχαν θύματα ανηλίκους και οι υπόλοιπες 8 ενηλίκους. Αυξητική τάση αναφορικά με την εκδικητική πορνογραφία καταγράφηκε συνολικά στην Ευρώπη σύμφωνα με το IOCTA (Internet Organized Crime Threat Assessment) της EUROPOL.  

Σύμφωνα με τον Δρ. Νάκο «Η αύξηση που έχει παρατηρηθεί κατά την περίοδο της πανδημίας οφείλεται στο γεγονός ότι λόγω του κορονοϊού περνάμε περισσότερες ώρες μέσα στο σπίτι και συνεπώς και περισσότερες ώρες μέσα στο Διαδίκτυο. Αυτές τις ώρες τις χρησιμοποιούμε κυρίως για επικοινωνία και δυστυχώς και για την ανταλλαγή αυτού του οπτικοακουστικού υλικού. Για τον λόγο αυτό κι εμείς ως Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος τονίζουμε μέσα από τους λογαριασμούς μας στα social media και στις συμβουλές μας προς τους πολίτες, τους γονείς και τα παιδιά, ότι θα πρέπει να επιδεικνύουμε πολύ μεγάλη προσοχή σε οτιδήποτε ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο γιατί φεύγει από τον έλεγχο μας και δε γνωρίζουμε πώς θα χρησιμοποιηθεί  και από ποιον».  

Γιατί, όμως, ο σύντροφος μας να θελήσει να μοιραστεί αυτό το προσωπικό υλικό ενώ είμαστε σε σχέση; Σύμφωνα με τον ψυχολόγο της Διεύθυνσης Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος «ένας σύντροφος, ο όποιος θέλει να εκδικηθεί τη σχέση του το μπορεί να το κάνει γιατί θέλει έχει πληγωθεί, θέλει να εκδικηθεί, να μειώσει να ταπεινώσει τον σύντροφό του, καθώς με αυτό τον τρόπο ο ίδιος αισθάνεται ότι έχει πια τον έλεγχο της σχέσης. Το ίδιο ακριβώς που αισθάνεται όταν μοιράζεται αυτό το υλικό και το κάνει ενώ έχει χωρίσει».  

Όπως εξηγεί: «Αυτή είναι μία χειριστική συμπεριφορά που υποδηλώνει μία συγκεκριμένη τακτική και στρατηγική με σκοπό την αίσθηση της ταπείνωσης, της μείωσης, ακόμα και τον εξευτελισμό. Εάν ο δράστης το έχει κάνει με πολλές σχέσεις αυτό θα πρέπει να το δούμε εξατομικευμένα για το εκάστοτε περιστατικό, αν πρόκειται για μία ψυχική διαταραχή και για τους λόγους για τους οποίους κάποιος το έκανε. Για τον λόγο αυτό και επαναλαμβάνω ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί αναφορικά με το τι υλικό μοιραζόμαστε γιατί εκτός των άλλων πολλές φορές έχουμε και περιστατικά υποκλοπών. Με απλά λόγια το επίμαχο αυτό υλικό να έχει αντληθεί μέσω ηλεκτρονικής παρείσφρησης στον υπολογιστή μας το οποίο γίνεται από τους λογαριασμούς των κοινωνικών δικτύων ή από το κινητό μας τηλέφωνο».  

Ποιο είναι το προφίλ των θυμάτων; Τα στοιχεία είναι συντριπτικά καθώς το 90% των περιστατικών αφορούν σε γυναίκες. «Εννέα στα δέκα περιστατικά που διαχειριζόμαστε είναι γυναίκες. Συνήθως τα άτομα είναι νεαρής ηλικίας, αλλά έχουμε και ενήλικες και ανηλίκους. Πολλές φορές η ανταλλαγή τέτοιων επίμαχων στιγμών γίνεται επάνω σε έναν συναισθηματικό εκβιασμό ο οποίος βασίζεται στα αισθήματα που έχει ο ένας για τον άλλον. Για παράδειγμα ο δράστης λέει “εφόσον είμαστε μαζί και με εμπιστεύεσαι θα μου στείλεις αυτές τις φωτογραφίες ή θα με αφήσεις να τραβήξω αυτό το βίντεο εφόσον θες να είμαστε μαζί, εφόσον με αγαπάς, εφόσον με θέλεις τόσο πολύ”. Επάνω, λοιπόν, σε αυτόν τον συναισθηματικό εκβιασμό το άτομο παρασύρεται και αφήνεται στην εμπιστοσύνη του συντρόφου του», σημειώνει ο κ. Νάκος.  

Έχει ενσωματωθεί στην κουλτούρα των νέων η ανταλλαγή προσωπικών στιγμών; Ο ίδιος απαντά: «Δυστυχώς, ναι.  Αυτό φαίνεται και από καθημερινότητα και από την κουλτούρα των νέων. Θεωρούν ότι δεν είναι κακό να υπάρχουν και να διαμοιράζονται γυμνές μου φωτογραφίες σε κάποια γκρουπάκια μεταξύ φίλων, συμμαθητών η γνωστών. Σύμφωνα και με έρευνες που έχουν γίνει έχει βρεθεί υλικό από ευρωπαϊκές χώρες να χρησιμοποιείται σε άλλα κράτη γιατί διαφημίσεις ακατάλληλων σελίδων. Το παιδί, συνεπώς,  και ο έφηβος και ο ενήλικας δεν μπορεί να καταλάβει ότι η φωτογραφία που στέλνει θα φύγει από τον έλεγχο του και θα βρίσκεται στο Διαδίκτυο. Δεν γνωρίζει ποιος μπορεί να έχει αντίγραφο της φωτογραφίας, γιατί ακόμα και αν την διαγράψει δεν σημαίνει ότι αυτή έχει διαγραφεί. Μπορεί να αποθηκεύτηκε ως στιγμιότυπο οθόνης ή να έγινε αντιγραφή σε ένα στικάκι και αυτή η φωτογραφία θα μας συνοδεύει σε όλη μας τη ζωή. Έχουμε, άλλωστε, και υποθέσεις όπου κάποιες φωτογραφίες που είχαν αντληθεί σε παρελθοντικό χρόνο χρησιμοποιήθηκαν αργότερα ως εκδικητική πορνογραφία».  

Τι συμβαίνει με τον ψυχισμό του θύματος; «Δυστυχώς όταν διαρρέουν αυτές οι φωτογραφίες ο κόσμος του ανθρώπου καταρρέει.  Έχει επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία. Το άτομο αισθάνεται θυμό, άγχος κατάθλιψη και ενοχή. Έχουμε περιστατικά εκδήλωσης τάσεων αυτοκτονίας, αυτοτραυματισμών ακόμα και την επιθυμία να αλλάξει κανείς το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται και δυστυχώς έχουμε και περιπτώσεις όπου άτομα έδωσαν τέλος στη ζωή τους λόγω αυτής της δημοσιοποίησης των προσωπικών  τους στιγμών», σημειώνει ο κ. Νάκος.  

Και καταλήγει: «Δημιουργούνται πια καχυποψίες και φόβοι ότι δεν μπορείς να εμπιστευτείς πια κανέναν άνθρωπο. Γι’ αυτό εμείς τονίζουμε ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με το ποιον μοιραζόμαστε φωτογραφίες και βίντεο τέτοιου περιεχομένου. Και μπορεί όλοι μας πια να έχουμε διαδικτυακή ζωή, αλλά δεν πρέπει να την αφήνουμε να επηρεάζει την κανονική μας ζωή. Βλέπουμε ότι δημιουργείται ένα ψυχικό τραύμα, ένα μετατραυματικό στρες το οποίο χρειάζεται πολύ μεγάλο χρόνο για να ξεπεραστεί από το άτομο που το έχει βιώσει , καθότι η εκδικητική πορνογραφία είναι κι αυτή μορφή κακοποίησης».  

Υπενθυμίζεται ότι οι πολίτες μπορούν να επικοινωνούν, ανώνυμα ή επώνυμα, με τη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, προκειμένου να παρέχουν πληροφορίες ή να καταγγέλλουν παράνομες ή επίμεμπτες πράξεις ή δραστηριότητες που τελούνται μέσω διαδικτύου, στα ακόλουθα στοιχεία επικοινωνίας:

• Τηλεφωνικά: 11188 · Στέλνοντας e-mail στο: ccu@cybercrimeunit.gov.gr
• Μέσω twitter: @CyberAlertGR
• Μέσω της διαδικτυακής πύλης (portal) της Ελληνικής Αστυνομίας (https://portal.astynomia.gr)
• Μέσω της εφαρμογής (application) για έξυπνα τηλέφωνα (smart phones): CYBERΚΙD