Πολεοδομικές παρανομίες με την ανοχή της Πολιτείας

Στρεβλώσεις δεκαετιών, σε συνδυασμό με την πλημμελή εφαρμογή των νόμων αλλά και την έλλειψη οικιστικής κουλτούρας, έχουν μετατρέψει πολλούς οικισμούς στην Ελλάδα, αυθαίρετους ή μη, σε παγίδες θανάτου.

Ο εγκλωβισμός δεκάδων ανθρώπων στην πρόσφατη πυρκαγιά στο Μάτι έφερε ξανά στο προσκήνιο τον τρόπο με τον οποίο έχουν χτιστεί πολλές πόλεις. Σε πολλές περιπτώσεις στηρίχθηκαν στην αυθαίρετη δόμηση, που μπορεί να έλυσε έως έναν βαθμό την ανάγκη στέγασης πληθυσμών (όπως των προσφύγων), αλλά με την πάροδο των χρόνων μετατράπηκε σε άλλοθι για πληθώρα παρανομιών με την ανοχή της Πολιτείας, η οποία επί δεκαετίες καταρτίζει νέους νόμους για την τακτοποίησή τους. Αποτέλεσμα είναι σχεδόν σε κάθε περιοχή της Ελλάδας να έχουν αναπτυχθεί πολλά «Μάτια», δηλαδή οικισμοί που εμφανίζουν τα ίδια ή και άλλα χαρακτηριστικά επικινδυνότητας.

Το «Έθνος της Κυριακής» με τη βοήθεια επιστημόνων χαρτογράφησε τα σημεία στα οποία θα πρέπει να γίνουν άμεσες παρεμβάσεις για να μην επαναληφθεί η πρόσφατη τραγωδία, η οποία κατέδειξε ότι η πολεοδομική ρύθμιση μπορεί να είναι και ζήτημα ζωής ή θανάτου. Στις περιοχές της Ανατολικής Αττικής η πολεοδομική αναρχία είναι εμφανής ακόμα και σε σημεία που έχουν ενταχθεί στο σχέδιο πόλης. Άρτεμιδα (Λούτσα), Σαρωνίδα και Αγία Μαρίνα έχουν σχέδιο στο μεγαλύτερο τμήμα τους, το οποίο όμως δεν έχει υλοποιηθεί. Όπως μάλιστα εξηγεί ο πρόεδρος του Συλλόγου Τοπογράφων Μηχανικών, Μιχάλης Καλογιαννάκης, «οι δήμοι, λόγω έλλειψης κονδυλίων αλλά και να για να μην επιβαρύνουν με πρόσθετα βάρη τους δημότες τους (οι οποίοι θα πρέπει να εισφέρουν σε γη και χρήμα προκειμένου να δημιουργηθούν υποδομές), καθυστερούν».

Περιοχές όπως το Χαλκούτσι και το Δήλεσι δεν έχουν μπει στο σχέδιο πόλης και παραμένουν χωρίς επαρκούς πλάτους δρόμους ή πλατείες. Στην Κινέτα, το τμήμα του οικισμού πάνω από την εθνική οδό δεν έχει σχέδιο, ενώ το κάτω έχει σε ένα τμήμα του και τα υπόλοιπα έχουν δηλωθεί ως οικιστική πύκνωση. Στη Μάνδρα, η οποία θρήνησε 24 νεκρούς στις πλημμύρες του περασμένου Νοεμβρίου, η περιοχή Νέα Ζωή βρίσκεται εκτός σχεδίου, καθώς «οι κάτοικοι έχτισαν αυθαίρετα και εδώ και είκοσι χρόνια συνεχίζεται η διαμάχη για την τακτοποίησή τους», όπως λέει η επίκουρος καθηγήτρια Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΕΜΠ Μαρία Μάρκου. Η ίδια σημειώνει ότι όταν έγινε το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) της Μάνδρας δεν υπήρχε υποχρέωση για χάραξη ρεμάτων. «Έτσι, “εξαφανίστηκαν” πολλά ρέματα αλλά και δίκτυα υψηλής τάσης. Εκείνη την εποχή, που εκπονούσα μελέτη για βιομηχανική περιοχή, δήμαρχος μου ζήτησε να μη φαίνεται η γραμμή υπερυψηλής τάσης. Με βιομηχανική χρήση από πάνω, το ατύχημα θα το είχες σίγουρο» θυμάται η κυρία Μάρκου.

Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, παρατηρείται ακόμη ένα παράδοξο που αφορά σε περιοχές οι οποίες έχουν πολεοδομικό σχέδιο. Η καθυστέρηση ακόμα και για πάνω από 30 χρόνια των πράξεων εφαρμογής έχει οδηγήσει τους ιδιοκτήτες των δεσμευμένων οικοπέδων για δρόμους, πλατείες κ.λπ. να τα επαναδιεκδικούν δικαστικά, εφόσον δεν έχουν αποζημιωθεί, και να τα κερδίζουν. «Κάπως έτσι έχουμε φτάσει να χάνουμε δημόσιους χώρους ακόμα και μέσα στην Αττική (σε περιοχές όπως η Λούτσα αλλά και περισσότερο αστικές), να καταργούνται πλατείες, και δρόμοι να καταλήγουν σε αδιέξοδα ή να κλείνονται από οικόπεδα» τονίζει η κυρία Μάρκου.

Απρόθυμοι οι πολίτες

Τα προβλήματα δεν θα μπορούσαν να λείπουν και από τη βόρεια πλευρά της Αττικής. Στον Άγιο Στέφανο, μια περιοχή εντός ορίων οικισμού προϋφιστάμενου του έτους 1923, τα πραγματικά όρια του οποίου έχουν διαπιστωθεί από το Πολεοδομικό Γραφείο Καπανδριτίου που φιλοξενεί τουλάχιστον 10.000 κατοίκους με νόμιμες κατασκευές και οικοδομικές άδειες, οι δρόμοι παραμένουν με πλάτη που δεν ξεπερνούν τα 3 μέτρα, με αποτέλεσμα να μην προσφέρουν τη δυνατότητα διαφυγής, καθώς οι κάτοικοι δεν πείθονται να παραχωρήσουν τμήμα του οικοπέδου τους για διαπλάτυνση, όπως διαπιστώθηκε κατά την εκπόνηση της μελέτης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990.

«Η ανάγκη ρύθμισης είναι επιβεβλημένη, αλλά προσκρούει στη δασική νομοθεσία. Η Πολιτεία, όμως, θα πρέπει να προβεί στις απαραίτητες ρυθμίσεις, που συνεχίζουν να εκκρεμούν εδώ και 25 χρόνια» επισημαίνει ο αρχιτέκτονας πολεοδόμος Ιωακείμ Σπανούδης.

Και συμπληρώνει αναφερόμενος στην ίδια περιοχή, και ειδικότερα στη θέση «Καπιτένια», η οποία διαθέτει ακόμα αδόμητα τμήματα: «Δεδομένου ότι η περιοχή πληροί τα χαρακτηριστικά της δασοβιοκοινότητας, τα αδόμητα τμήματα θα πρέπει να χαρακτηριστούν άλση μέσα σε όρια οικισμού και να σταματήσει η ανοικοδόμηση». Στενοί είναι και αρκετοί δρόμοι στην Άνοιξη, ενώ και στη δασοσκεπή Ιπποκράτειο Πολιτεία, η οποία είναι εντός σχεδίου, «τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά τμήματος του οδικού δικτύου δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ανάγκη άμεσης εκκένωσης», όπως επισημαίνει ο κ. Σπανούδης.