Το ΑΠΘ τιμά τον Σπύρο Σφέτα-Άγνωστες ιστορίες από τις διαπραγματεύσεις για τα σχολικά βιβλία της Βόρειας Μακεδονίας

«Φέρτε τις πηγές σας! Που είναι οι πηγές σας γι’ αυτά που λέτε. Φέρτε τες για να προχωρήσουμε» έλεγε σε έντονο ύφος, χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι σε μια από τις συναντήσεις στα Σκόπια ο Σπύρος Σφέτας, απευθυνόμενος στα μέλη της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τα σχολικά εγχειρίδια της Βόρειας Μακεδονίας, όταν αυτά διατύπωναν ακραίες θέσεις.

«Δεν έχετε καμία ιστορική πηγή. Εμείς, όμως, έχουμε και προχωράμε με αυτά που λέμε εμείς. Ούτε έχουμε αλυτρωτικά στοιχεία στα βιβλία μας» συνέχισε να επιχειρηματολογεί, υψώνοντας την διαπεραστική φωνή του και αναγκάζοντας τους γείτονες να… μαζευτούν και τελικά να περάσει η ελληνική γραμμή.

Λίγους μήνες αργότερα, κατά τη διάρκεια μίας εκ των τελευταίων συναντήσεων των δύο Επιτροπών-στην οποία συμμετείχε- στην Αθήνα, ο Σπύρος Σφέτας δεν… άντεξε. Και όταν πήρε το λόγο έκανε 20λεπτη διάλεξη για το ιστορικό υπόβαθρο της περιοχής και το πως θα πρέπει να διδάσκονται τα παιδιά την Ιστορία στην Βόρεια Μακεδονία, αναγκάζοντας ένα μέλος από την Επιτροπή της γείτονας χώρας να τον… ευχαριστήσει για την παρέμβασή του. «Δεν ήταν παρέμβαση. Διάλεξη ιστορίας σας έκανα…» απάντησε ο καθηγητής του ΑΠΘ.

Επιστημονικό Συμπόσιο από το ΑΠΘ στην μνήμη του 

Χειμαρρώδης, κορυφαίος Βαλκανιολόγος της εποχής του και ψυχή της Επιτροπής για τα σχολικά βιβλία είδε την Συμφωνία των Πρεσπών ως μια χρυσή ευκαιρία για να μπουν τα ιστορικά πράγματα στη σωστή τους διάσταση αλλά και για να βοηθήσουμε να μάθουν οι γείτονές μας την πραγματική τους ιστορία. Το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ τιμά τον Σπύρο Σφέτα, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από την πρόωρη και αδόκητη απώλειά του, διοργανώνοντας στην μνήμη του Επιστημονικό Συμπόσιο. Το Συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 25 και το Σάββατο 26 Νοεμβρίου 2022, στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Μεγάλου Αλεξάνδρου 31Α), στη Θεσσαλονίκη. Την πρώτη ημέρα του Συμποσίου, θα μιλήσουν για τον ιστορικό, τον επιστήμονα, τον δάσκαλο και τον άνθρωπο οι συνάδελφοι, συνεργάτες και μαθητές του, ενώ τη δεύτερη ημέρα, ειδικοί επιστήμονες θα αναπτύξουν θέματα βαλκανικής ιστορίας, ακολουθώντας ερευνητικούς δρόμους που άνοιξε και διεύρυνε ο Σπύρος Σφέτας.

Βαθύς γνώστης του Μακεδονικού Ζητήματος -όσο λίγοι στην Ελλάδα- παρακολούθησε το ζήτημα για περισσότερο από 30 χρόνια με αστείρευτο πάθος και συνέπεια. Δεν υπάρχει βιβλιοθήκη που να ασχολείται με τα Βαλκάνια που να μην φιλοξενεί το επιστημονικό του έργο. Ξεχώριζε ως ιστορικός  για το εύρος και την γκάμα των πηγών που χρησιμοποιούσε προκειμένου να ερευνήσει ένα ιστορικό γεγονός επιστημονικά. Δεν περιορίζονταν στην γλώσσα της χώρας που ερευνούσε αλλά έβλεπε όλα τα αρχεία που υπήρχαν και στις άλλες γλώσσες, εκμεταλλευόμενος την πολυγλωσσία του.

Αυτή η παθιασμένη αγάπη του για την έρευνα και η επιμονή του να χρησιμοποιεί πρωτογενές υλικό είναι κάτι που τον έκαναν να ξεχωρίζει ως ιστορικό, συμφωνούν οι συνάδελφοί του. Ήταν από τους πρώτους που είχε μελετήσει σε τόσο βάθος, πλήθος σύγχρονων βαλκανικών πηγών και με την αρχειακή του έρευνα άνοιξε την πόρτα και στους επόμενους.

Κομμάτι της κοινωνίας, από μικροαστική οικογένεια που πάλεψε για να σταθεί όρθια, ζυμώθηκε μέσα σε αυτήν, ήξερε τις δυσκολίες και τις κακοτοπιές από πρώτο χέρι, με αποτέλεσμα να γίνεται ένα με τους φοιτητές του. «Ο καθηγητής πρέπει να είναι ηθοποιός. Πρέπει να δίνει παράσταση», συνήθισε να λέει. Sui generis ο ίδιος προσπαθούσε να μεταδώσει την γνώση του, επιστρατεύοντας την παραστατικότητα και την θεατρικότητά του.

Έπιανε τον παλμό των φοιτητών και παρέμενε μέχρι τέλους από τους πιο αγαπητούς δασκάλους της Σχολής. Υπήρξε μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Balkanica της Σερβικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών και Τεχνών, το οποίο είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα επιστημονικά περιοδικά που σχετίζονται με τα Βαλκάνια.

Άφησε πίσω του μια τεράστια εργογραφία και ασχολήθηκε με μια ευρεία γκάμα θεμάτων από το 19ο μέχρι και τον 20ο  αιώνα στο πεδίο της Βαλκανικής, της Διπλωματικής και της Πολιτικής Ιστορίας.

Εδραίωσε και διεύρυνε τη διεθνή παρουσία και απήχηση του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ ως ενός από τα σημαντικότερα διεθνώς κέντρα μελέτης της Ιστορίας των Βαλκανίων και με τον άριστα τεκμηριωμένο επιστημονικό λόγο του συνεισέφερε αποφασιστικά στη συλλογική ιστορική αυτογνωσία

Τα τελευταία χρόνια συνεργάζονταν στενά με την εφημερίδα ΕΘΝΟΣ και το ethnos.gr κάνοντας αναλύσεις σχετικά με την πορεία υλοποίησης της Συμφωνίας.