Νομοσχέδιο για αιγιαλό – παραλίες: Σφοδρές αντιδράσεις, απέναντι ΚΕΔΕ και οργανώσεις

Πολλαπλά μέτωπα δημιούργησε προκαλώντας αντιδράσεις από διαφορετικές πλευρές το νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας για τον αιγιαλό και την παραλία, το οποίο κατατέθηκε στη Βουλή και αυτήν την εβδομάδα ξεκινά να συζητείται στην αρμόδια επιτροπή.

Το ενδιαφέρον φάνηκε από τη μεγάλη συμμετοχή πολιτών και φορέων κατά τη διαδικασία της δημόσιας διαβούλευσης, η οποία συγκέντρωσε περισσότερα από 1.200 σχόλια. Όμως, τόσο οι περιβαλλοντικοί φορείς, όσο και η Κεντρική Ένωσή Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), αλλά και εκπρόσωποι των ενδιαφερομένων επιχειρηματικών κλάδων διαφωνούν με βασικές ρυθμίσεις του σχεδίου νόμου για διαφορετικούς λόγους.

«Αντιμετωπίζει αιγιαλό και όχθες σαν οικόπεδα προς αξιοποίηση»

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις το χαρακτηρίζουν «νομοσχέδιο εξπρές» υπογραμμίζοντας πως επιχειρεί να καταργήσει το, ήδη ανεπαρκές σε καιρό κλιματικής κρίσης, ελάχιστο όριο προστασίας των 30 μέτρων παραλίας, δηλαδή της αδόμητης ζώνης από το όριο του αιγιαλού.

«Επιμένει να αντιμετωπίζει τους αιγιαλούς, τις όχθες ποταμών και λιμνών και τις παραλίες της χώρας σαν οικόπεδα προς "εμπορική αξιοποίηση". Την ίδια στιγμή, σε έναν κόσμο που υφίσταται ολοένα και συχνότερα κλιματικές καταστροφές, οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ισπανία) εύλογα θεσπίζουν αδόμητες παράκτιες ζώνες που ξεκινούν από τα 100 μέτρα και φθάνουν μέχρι και στα 250 μέτρα από τον αιγιαλό, η Ελλάδα μέσω του νομοσχεδίου αυτού, καταργεί και το ελάχιστο των 30 μέτρων, δίνοντας σήμα σε πράξεις οριοθέτησης παραλίας που επιτρέπουν δόμηση κυριολεκτικά πάνω στο κύμα!», αναφέρουν σε ανακοίνωσή τους οι οργανώσεις Εταιρία Προστασίας Πρεσπών, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MEDASSET και WWF Ελλάς.

Κατηγορούν μάλιστα το υπουργείο για συνεχή τροποποίηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου, «με προφανή σκοπό τη διαρκή εξυπηρέτηση διάφορων ιδιωτικών και τοπικών συμφερόντων», αναφέροντας πως μόνο το 2023 , αυτό συνέβη 10 φορές! Οι οργανώσεις χαρακτηρίζουν «απαράδεκτα μικρή τη διάρκεια της διαβουλευσης», κάνοντας λόγο για συνεχή αγνόηση των πολύτιμων προστατευτικών υπηρεσιών που προσφέρει η υγιής και ελεύθερη από σκληρές υποδομές παράκτια ζώνη.

«Εξαφανίζει την απαγόρευση παραχώρησης των μικρών αιγιαλών»

Όπως επισημαίνουν οι οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις στα σχόλια που από κοινού υπέβαλαν στη διαβούλευση, το νομοσχέδιο δεν εισάγει μεταρρύθμιση για την αποτελεσματική προστασία και διαχείριση του παράκτιου χώρου, ενώ απουσιάζουν κρίσιμες προβλέψεις που σχετίζονται με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Τονίζουν ότι η διάβρωση των ελληνικών ακτών αναδεικνύει δύο πολιτικά προβλήματα - τις ασυντόνιστες επεμβάσεις στην ακτή από κάθε είδους λιμενικά έργα, και την κακή διαχείριση των εσωτερικών υδάτων.

Σύμφωνα με το σχόλιό τους στη διαβούλευση, το νομοσχέδιο εξαφανίζει την απαγόρευση παραχώρησης των "μικρών αιγιαλών" (μήκος ή πλάτος μικρότερο των 5 μέτρων, ή έκταση μικρότερη των 150 τετραγωνικών), καθιστώντας ακόμα και αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα διαθέσιμα προς ενδεχόμενη εμπορική εκμετάλλευση. «Ακόμα και αυτές οι μικρές, απομονωμένες παραλίες, τώρα θα μπορούν να παραχωρούνται σε ξενοδοχεία». 

Στα λιγοστά θετικά του νομοσχεδίου περιλαμβάνεται η ανάπτυξη ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής καταγγελιών για αυθαιρεσίες, δίχως όμως καμία διασφάλιση για άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών προς άμεση απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών, τονίζουν οι οργανώσεις. «Περιπτώσεις όπως τα αυθαίρετα ενοικιαζόμενα στο παράκτιο δάσος του Εθνικού Πάρκου Σχοινιά ή οι πολλαπλές και διαπιστωμένες αυθαιρεσίες σε παραλίες της Ίου και σε αμέτρητα άλλα πολύτιμα παράκτια και παρόχθια οικοσυστήματα της χώρας, είναι καταστάσεις που δεν φαίνεται να απασχολούν σοβαρά την κυβέρνηση».

Αναφερόμενες στην υιοθέτηση τεχνικών λύσεων, όπως το QR- code, τονίζουν ότι αυτό δεν συνιστά εκσυγχρονισμό, «αλλά οπισθοδρόμηση με έναν επιφανειακό “τεχνολογικό μανδύα”».

Στο πλαίσιο αυτό, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν, ως κατεπείγουσα εθνική πολιτική κλιματικής ανθεκτικότητας για τη χώρα, τα εξής:

• Άμεση κύρωση από τη χώρα μας του Πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου, το οποίο προτάσσει ως μέτρο θεσμικής θωράκισης των ακτών τον ορισμό 100 μέτρων από την υψηλότερη χειμερινή ίσαλη γραμμή ζώνης στην οποία δεν επιτρέπεται η δόμηση.
• Αφαίρεση κάθε δικαιώματος ένταξης σε καθεστώς στήριξης από τον αναπτυξιακό νόμο και από τον νόμο για τις στρατηγικές επενδύσεις επιχειρηματιών που αυθαιρετούν εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και καταπατούν παράκτια ή παρόχθια οικοσυστήματα.
• Ενίσχυση της ανεξαρτησίας και των διαθέσιμων πόρων του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, ώστε να είναι σε θέση να επεμβαίνει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών και να προβαίνει άμεσα στην απομάκρυνση παράνομων κατασκευών.
• Άμεση ολοκλήρωση της διαδικασίας θέσπισης των μέτρων προστασίας και διαχείρισης για όλες τις περιοχές Natura 2000 της χώρας με την έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και των σχεδίων διαχείρισης, και τη θέσπιση των σχετικών προεδρικών διαταγμάτων.

Οι απάτητες παραλίες

Ημίμετρο χαρακτηρίζουν την επιλεκτική θέσπιση «απάτητων» παραλιών οι οργανώσεις σημειώνοντας πως «μόνο συσκότιση των ευθυνών της Πολιτείας επιτυγχάνουν, με αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη και ντροπιαστική από τη χώρα μας αγνόηση της καταδικαστικής απόφασης του ευρωδικαστηρίου εις βάρος της Ελλάδας για παραβίαση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την προστασία της φύσης».

Υπενθυμίζουν τις μεγάλες καθυστερήσεις που σημειώνονται στις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες και την έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων χαρακτηρισμού και καθορισμού χρήσεων γης και δραστηριοτήτων για τις περιοχές του δικτύου Natura 2000 διευκρινίζοντας ότι το γεγονός αυτό δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση «τη δημιουργία ad hoc αποσπασματικών ρυθμίσεων που κατακερματίζουν στην ουσία το προστατευτικό καθεστώς των περιοχών αυτών».

Πολεοδόμοι: Υποχώρηση από τις ισχύουσες διατάξεις και ασάφεια

Για υποχώρηση από το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο σε σημαντικά θέματα, κάνει λόγος Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), τονίζοντας ότι αν και αφορά στην παράκτια ζώνη δεν ακολουθεί ορισμούς και μεθοδολογία, που προτείνονται από το 7ο πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών της Μεσογείου.

«Το προτεινόμενο νομοσχέδιο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την υποχρέωση σχεδιασμού του παράκτιου χώρου ως πολύτιμο αγαθό και οικοσύστημα. Απουσιάζει η συνολική θεώρηση παράκτιου και θαλάσσιου χώρου γεγονός που επιτείνεται από την απουσία θαλάσσιου σχεδιασμού. Προτεραιότητα και έμφαση δίδονται σε διαχειριστικά ζητήματα και «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας».

Ο ΣΕΠΟΧ υπογραμμίζει ότι νεοεισαγόμενοι ορισμοί, όπως «αιγιαλοί και παραλίες υψηλής προστασίας», χαρακτηρίζονται από ασάφεια, από την οποία επιβαρύνεται η αποτελεσματική προστασία των περιοχών Natura 2000, ενώ παρατηρείται υποχώρηση ως προς τους όρους και περιορισμούς κατά την παραχώρηση απλής χρήσης.

Απέναντι και η ΚΕΔΕ

Την απόλυτη διαφωνία της με τη μεταφορά της αρμοδιότητας για την παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας από τους δήμους στο Ελληνικό Δημόσιο και την ΕΤΑΔ εξέφρασε και η ΚΕΔΕ σε συνεδρίαση του Διοικητικού της Συμβουλίου, όπου και αναλύθηκε από νομικούς ότι η ρύθμιση προσκρούει στο Σύνταγμα.

Οι δήμαρχοι επεσήμαναν ότι το νομοσχέδιο αφαιρεί ουσιαστικές αρμοδιότητες από τους δήμους, χωρίς να έχει προηγηθεί σχετικός διάλογος. Σε ό,τι αφορά στην ηλεκτρονική μίσθωση, η ΚΕΔΕ θεωρεί ότι η διαδικασία πρέπει να πραγματοποιείται από τους οικείους δήμους, μέσω της ιστοσελίδας www.kede.gr, σε συνεργασία με το Gov.gr, με βάση το προηγούμενο της πλατφόρμας διόρθωσης των τ.μ. των κτισμάτων, που υλοποιήθηκε και εφαρμόστηκε από τους Δήμους.

Οι αιρετοί επισημαίνουν ότι η αποστέρηση της εν λόγω αρμοδιότητος από τους Δήμους προσκρούει ουσιωδώς στο άρθρο 102 παρ.1 του Συντάγματος καθώς:

•  η απλή παραχώρηση χρήσης του κοινόχρηστου αιγιαλού και της παραλίας αποτελεί αδιαμφησβήτητη «τοπική υπόθεση» που κατά το Σύνταγμα ανήκει στους Ο.Τ.Α.
• ισχύοντος του ανωτέρω, η διαχείριση (άρα και παραχώρηση χρήσης ως διαχειριστική πράξη) των αιγιαλών, ανήκει κατά «τεκμήριο αρμοδιότητας» στους Ο.Τ.Α.
•  η εν λόγω διάταξη προσκρούει, επιπλέον, και στο άρθρο 101 παρ. 4 του Συντάγματος καθώς συνιστά «κανονιστική δράση» εκ μέρους του κοινού νομοθέτη, που δεν λαμβάνει υπόψη της τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών περιοχών».

Πλατφόρμες για ΑμΕΑ και ναυαγοσώστες

Σύμφωνα με την εισήγησή της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας,  ο δήμος πρέπει να έχει την αρμοδιότητα για την επισήμανση των σημείων για την τοποθέτηση των ειδικών πλατφορμών για την εξυπηρέτηση των ατόμων με αναπηρία (sea tracks), ενώ ο παραχωρησιούχος πρέπει να επιβαρύνεται με τις δαπάνες για την αμοιβή του ναυαγοσώστη και τον εξοπλισμό του και να μην πραγματοποιείται συμψηφισμός με το αντάλλαγμα της παραχώρησης.

Για τις προβλέψεις του νομοσχεδίου σχετικά με τις υποχρεώσεις των δήμων, όπως μεταξύ των άλλων να μεριμνούν για τον καθημερινό καθαρισμό των κοινόχρηστων χώρων, την έγκαιρη πρόσληψη ναυαγοσωστών, πριν από την 31η Μαρτίου εκάστου έτους, τη διάθεση του κατάλληλου εξοπλισμού, την τοποθέτηση κατάλληλων παρατηρητηρίων ναυαγοσωστών και γενικώς για τη λήψη μέτρων προστασίας και ασφάλειας των λουομένων, των εργαζομένων, την εγκατάσταση των ειδικών πλατφορμών πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία (sea tracks), την άσκηση ελέγχων τήρησης των όρων παραχώρησης κ.λπ., η ΚΕΔΕ υπογραμμίζει ότι δεν λαμβάνονται υπόψη ουσιαστικές και άκρως αντικειμενικές δυσχέρειες των δήμων, αναφορικά με την άσκηση των προβλεπομένων αρμοδιοτήτων και συγκεκριμένα:

•  η έλλειψη προσωπικού,
• τα προβλήματα στη διαδικασία πρόσληψης και πληρωμής των ναυαγοσωστών,
• η έλλειψη οργάνων δημοτικής αστυνομίας σε δεκάδες δήμους,
• αδυναμία άσκησης ελεγκτικών αρμοδιοτήτων.

Πάντως και αρκετοί επιχειρηματίες επεσήμαναν ότι η υποτελέχωση της ΕΤΑΔ δεν μπορεί να εγγυηθεί την επιτιχία της διαδικασίας και θα προκαλέσει νέα προβλήματα, ενώ άλλοι ζήτησαν να αφαιρεθεί η πρόβλεψη σφράγισης ενός καταστήματος, η οποία προβλέπεται για τις περιπτώσεις επαναλαμβανόμενης παράβασης.