Πανηγύρια στη δυτική Ευρυτανία: εκεί που ξαναβρίσκεις τη χαμένη ψυχή σου και πιάνεις το χορό μαζί της…

Πανηγύρια στη Ελλάδα, στη δυτική Ευρυτανία. Είναι οι ώρες που ξαναβρίσκεις τη χαμένη ψυχή σου και πιάνεις το χορό μαζί της… Πάνε χιλιάδες χρόνια από τότε που άνθρωποι, από όλα τα μέρη της Ελλάδας, φόρτωναν την πραμάτεια τους και ξεκινούσαν ένα μακρύ κι’ επίπονο ταξίδι για να την πουλήσουν. Που; Στην Κόρινθο! Την πλούσια- την «αφνειό», όπως την έλεγαν, Κόρινθο

Κάθε χρόνο, λοιπόν, στην Κόρινθο, οργανώνονταν δυο μεγάλες εμπορικές συνάξεις- πανηγύρια θα τα λέγαμε σήμερα ή και Εκθέσεις- που βάσταγαν κοντά δυο μήνες. Εκεί «κατέβαιναν» έμποροι και ιδιώτες από πολλά μέρη της Ελλάδας, αλλά και ξένοι-αλλόφυλοι για να πουλήσουν και ν' αγοράσουν. Ο θεσμός συνεχίστηκε, μεταλλασσόμενος, μέχρι τις μέρες μας. Και κάπως έτσι βγήκε κι' η κουβέντα, όταν ρωτούσαν εκείνους που φόρτωναν την πραμάτεια: «για πού;». Για να πάρουν απάντηση: «είμαστε για τα πανηγύρια»! Κι ο χρόνος καλπάζει σαν άλογο αφηνιασμένο...

Πανηγύρι στο Νικλί του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, έτος 1295. Έλληνες και Ενετοί έφαγαν, ήπιαν και γλέντησαν και μετά ήρθαν στα χέρια· έπιασαν τα σπαθιά και τα μαχαίρια, το κακό απλώθηκε σαν πυρκαγιά και ένα χωριό έγινε στάχτη! Τώρα δεν γίνονται τέτοια μακελειά... Καμιά φορά, για μιας γυναίκας τη ματιά και τα ξανθά της τα μαλλιά, όμως... 

Μετά, ήρθαν κι' έμειναν ιστορικά τα πανηγύρια στον Μαραθώνα. Μόλις έχουν φύγει οι Γερμανοί. Το πάλκο- το «πατάρι» όπως το λέγανε οι πανηγυράδες- στρωμένο με κιλίμια και ανθοστολισμένο με βασιλικούς και κατιφέδες· κι’ ένα γύρω σημαιάκια γαλανόλευκα. Σε λίγο θα πατούσαν το «πατάρι» ο Σαλονικιός, ο βιολιτζής ο Σέμσης, η Ρόζα η Σμυρνιά, ο Γιώργος ο Παπασιδέρης! Κι όλα πια θα γίνονταν ένα: βασιλικά, κατιφέδες, δοξαριές και παραγγελιές και θα ταξίδευαν στη σφαίρα του λαϊκού μύθου… «Ήμουν κι εγώ εκεί, τότε» λες και το μόνο θλιβερό που ακούγεται είναι το «τότε»....

Τα πρόσωπα των πανηγυριών

Τα πανηγύρια, πιο παλιά, είχαν τρία διαφορετικά πρόσωπα. Ένα το θρησκευτικό: λειτουργιά στην εκκλησία, περιφορά της εικόνας. Μετά το ψυχαγωγικό: όργανα, μουσική, χορός και τρίτο το εμπορικό- η εμποροπανήγυρη- όταν στήνονταν υπαίθρια παζάρια.
Ό,τι ετικέτα κι αν είχαν τα πανηγύρια προκαλούσαν ιστορικές αλυσιδωτές αντιδράσεις για κάθε τόπο. Αναπαράγονταν και ανανεώνονταν τα κοινά των χωριών ή δημιουργούνταν νέα κοινά εντός και εκτός των γεωγραφικών συνόρων του τόπου. Παράλληλα, κάθε που στήνεται ένα πανηγύρι το «εμείς» γίνεται «όλοι μαζί». Και στο Ιανό πρόσωπο των πανηγυριών αποκαλύπτονται πολλαπλές και αντιφατικές δυνατότητες που χάνονται κάθε φορά στην ομίχλη του χρονοτόπου.

Πανηγύρια δεν είναι μόνο Ικαριά...

Σήμερα, λες: «πανηγύρι στην Ελλάδα» κι ο νους πλέει προς την Ικαρία, όμως… «Πανηγύρια» δεν είναι μόνο ικαριώτικο ξεσήκωμα και γλέντι. Όπου χώμα ελληνικό και πάνω του εκκλησιά και τόπος που τον λιγοπατούν, το πανηγύρι έρχεται σαν ευλογημένη βροχή: αντάμωμα ξομάχων, ξενειτεμένων, ξεχασμένων από τη μοίρα!
«Εις την πανήγυρην», ο ήχος του βιολιού, του κλαρίνου, το συνόδεμα από το λαούτο, το βαρυπάτημα του ποδιού στην πίστα, το σφιχταγκάλιασμα ξανανταμωμένων φίλων, το τσούγκρισμα και το «γειάμας», το «όπα» και το γέλιο, το συναπάντημα της ψυχής, το «ρε η ζωή είναι κοντή» και το μαγεμένο ξημέρωμα που σε βρίσκει στο προσκέφαλο, πλάι με τις αναμνήσεις, ε, αυτό είναι το πανηγύρι σήμερα! Και μην παέι ο νους σας σ' εκείνα τα μολυσμένα «πανηγύρια»- λαϊκές αγορές με κινέζικα πεταλουδάκια με ρόδες και χαλβά Φαρσάλων από το Μενίδι και μαλλί της γριάς και «πάμε να φύγουμε με πιασε το κεφάλι μου από την πολυκοσμία»...  

Της Αγιά Τριάδας ζωντάνεψε η δυτική Ευρυτανία

Δυτική Ευρυτανία, πάνω στη γιορτή της Αγιά Τριάδας- του Αγίου Πνεύματος- και σείστηκαν τα ελάτια από τα πανηγύρια. Στη Δυτική Φραγκίστα Γιορτή Πίτας, στον Τριπόταμο,αντάμωμα, στην Κρέντη στην πλατεία της Αγιά Τριάδας αρνιά και όργανα, στο Παρκιό μάζωξη.
Μη γελιέσαι με τα χρόνια που πέρασαν· τα ίδια πανηγύρια ήταν και παλιά· οι άνθρωποι αλλάζουν, όχι οι συνήθειές τους.
Μπορεί ο Γιάννης ο Τσακανίκας να «έφυγε» νωρίς, αλλά τον βλέπεις παντού να σέρνει ένα βαρύ χορό, να πίνει μια «παγωμένη» με μια ρουφιά, να γελάει πονηρά, να συμβουλεύει· θα τον ανταμώσουμε αργά ή γρήγορα…

 Σε τέτοιες μαζώξεις- πανηγύρια συναντάς παλιούς φίλους που ο χρόνος τους έχει αγγίξει μεν, αλλά δεν τόλμησε (ακόμα) να τους χαλάσει.
- Με θυμάσαι, κυνηγούσαμε μαζί με τον Τάκη τον Ντάλλα;
- … Κάτι μου θυμίζεις…
Ο Λάκης ο Αμερόληπτος πίσω από τον μεγάλο πάγκο μοιράζει τις πίτες. Κάποιοι κόβουν σαλάτες. Ο Κωστάκης ο Μήτσιος έχει κρατήσει το καλύτερο τραπέζι: πάνω στο έμπα της πλατείας. Από εδώ θα περάσουν οι δημοτικοί άρχοντες και θα σφίξουν το χέρι του Αντωνάκη με σεβασμό…
Έξι τα ηχεία, που κόβουν σαν στομωμένο μαχαίρι τη σιωπή των βουνών. «Να ‘σαν τα νιάτα δυο φορές»… Φορέματα πλουμιστά και πατούμενα δίπατα, χαμόγελα παιχνιδιάρικα πλάι σε όψεις σοβαρές, ανέκφραστες σαν των Αγίων στα εικονοστάσια. Ο χορός ξεχύνεται σαν χείμαρρος από σπασμένο φράγμα. Φθάνουν τα σουβλάκια, οι μπίρες. Όλα τα σκεπάζει το κλαρίνο… Οι γυναίκες της Δυτικής Φραγκίστας έφτιασαν τις πίτες· άριστες! Ο χορός ξεσηκώνει. Πώς πέρασε η ώρα... Πώς φύγανε τα χρόνια...

Τα αγριογούρουνα ακούνε από μακριά...

Αντάμωμα στον Τριπόταμο, πάνω από τη λίμνη των Κρεμαστών, ψηλά. Κι εκεί αγκαλιάζεσαι με φίλους παλιούς και θυμάσαι… Τα αγριογούρουνα ακούνε από μακριά και μετρούν τις μέρες πριν ανοίξει το κυνήγι. Για την ώρα οι Νταλλαίοι γλεντούν. Κι εδώ σουβλάκι και αρνιά και μπίρες και κλαρίνο. Και επιστημονικές προσεγγίζεις: ο εφήμερος χρονοτόπος του πανηγυριού γίνεται εργαστήρι μετασχηματισμών: το κρέας, το ψωμί, το πιόμα- αγαθά των νυκοκυραίων- μετασχηματίζονται σε «πολύτιμα αγαθά» που λειτουργούν στο πεδίο της συλλογικότητας. Όλοι γίνονται ένα και χάνονται στο βάθος του «πάντα» και του «παντού»…
Μετά τον Τριπόταμο στον Κρέντη. Εκεί περισσότεροι παλιοί φίλοι· κλείνουν τα μάτια, ταξιδεύουν στο «πριν» και χαμογελούν. Κι έπειτα στο Παρκιό. Κι αν αντέχανε τα λάστιχα του αυτοκινήτου και στον Μάραθο που θα καρτερούσε ο Κατσαντώνης.

Στα Επινιανά, ο Γιώργος ο Γαντζούδης εκεί, ριζωμένος στα πάθια του. Στη νέα Βίνιανη η Χριστίνα και η Αγγελική, κι' αυτές εκεί, με τις ρυτίδες στο πρόσωπο να δείχνουν τον χάρτη των δρόμων που δεν διαβήκαν· εκεί, να ζυγίζουν τους ανθρώπους συλλέγοντας χαμόγελα…
Ο Νίκος ο Μπαλωμένος είχε δικό του πανηγύρι, στη Λάρισα… Ο Στέφανος ο Ντάλλας έπαιρνε ανάσες από τον κάματο στα δέντρα… Κι όλοι, μα όλοι, ταξίδευαν στους δικούς τους τόπους, εκείνους τους μακρινούς, τους χαμένους στην ομίχλη του νου, που ούτε ποτέ τους πάτησαν κι ούτε ποτέ θα τους ανταμώσουν.

Για τα πανηγύρια;

Πανηγύρια στη Δυτική Ευρυτανία και τα χρόνια φύγανε… Δεν είμαστε πια για κείνα τα μακρινά λεβεντοπανηγύρια, με φουστανέλα, με άρματα, με φέρμελη χρυσή. Τώρα… Τώρα το δάχτυλο στο τηλέφωνο, ο νους στα καθημερινά και το κορμί αδειανό να περιμένει…
Κι όταν σε βρίσκει η γλυκιά ανατολή γλυκοξυπνώντας, το «πανηγύρι το πανεύοσμο» του ποιητή έχει πνιγεί από τα σπάρτα των καιρών και της αφροντισιάς. Τα αγκάθια του «βόηθα Παναγιά» στο μέτωπο πονάνε, ο Κόσμος γύρω τρεκλίζει σαν να χορεύει ακόμα κι εμείς φορτώνουμε τη πραμάτεια των αναμνήσεων και φεύγουμε σαν κυνηγημένοι. Κι'αφήνουμε πίσω τους ριζωμένους πλάι στα ελάτια- βράχοι ασήκωτοι· κι εμείς ορκιζόμαστε πως «θα ξανάρθουμε για να μείνουμε πιο πολύ», βέβαιοι κατά βάθος πως μιας βραδιάς πανηγύρι στα ευρυτανικά βουνά μας φθάνει για να γεμίσει ένα στεγνό καλοκαίρι στην πόλη κάτω…