Ο Ελληνας Δον που πάτησε πρώτος στη Φλόριντα

Πριν από λίγα χρόνια, ένα μικρό κλιμάκιο αξιωματούχων της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού βρέθηκε στη Σεβίλλη για να φέρει εις πέρας την αποστολή «βρείτε τα ίχνη του Ελληνα πλοηγού». Στόχος ήταν να εντοπίσουν στοιχεία για τον μυστηριώδη εξερευνητή στα ημερολόγια των πλοίων του στόλου των Ινδιών. Υστερα από «καταβύθιση» στα αρχεία του ισπανικού κράτους, η ελληνική αποστολή, με επικεφαλής τον Δημήτρη Πλευράκη, τα είχε καταφέρει: ο πρώτος Ελληνας της Αμερικής είχε εντοπιστεί. Ο Δον Θεόντορο Γκριέγκο, Θεόδωρος ο Ελληνας, αναφερόταν στα ναυτικά αρχεία του 1500. Σύμφωνα με την έρευνα των αξιωματούχων της Γενικής Γραμματείας, ο Δον Γκριέγκο ήταν Ελληνας θαλασσοπόρος και εξερευνητής της Αμερικής. Θεωρείται ο πρώτος Ελληνας που έφτασε στη βόρεια Αμερική και η μελέτη των αρχείων συνεχίζεται ούτως ώστε να διακριβωθεί εάν ήταν και ο πρώτος λευκός. Συγκεκριμένα, στις 14 Απριλίου 1528 αποβιβάστηκε στη Φλόριντα των ΗΠΑ με την ισπανική αποστολή του Δον Πανφίλο ντε Ναρβάεθ. Ο Καμπέθα ντε Βάκα, συγγραφέας των ημερολογίων του πλοίου, τον αναφέρει δύο φορές, επαινώντας τις γνώσεις του ως πλοηγού.

O Πανφίλο ντε Ναρβάεθ είχε σταλεί από τον βασιλιά της Ισπανίας να κατακτήσει το Μεξικό. Είχε αποπλεύσει στις 17 Ιουνίου 1527 από την πόλη Σανλούκαρ δε Μπαραμέδα της Ανδαλουσίας με πλήρωμα 600 ανδρών. Τελικά, οι ισχυροί άνεμοι σε συνδυασμό με τον κακό καιρό ανάγκασαν τον αποδεκατισμένο στόλο να καταπλεύσει στη Φλόριντα. Μόλις 300 άτομα είχαν επιβιώσει, τα οποία αποβιβάστηκαν στον κόλπο Τάμπα, όπου γρήγορα ήρθαν αντιμέτωπα με εχθρικούς Ινδιάνους. Σύμφωνα με την ελληνική έρευνα, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ο πρώτος που πάτησε πόδι στο αμερικανικό έδαφος ήταν ο Δον Γκριέγκο...

Η ελληνική αποστολή επέστρεψε στη χώρα μας για να βρει τα ίχνη του πλοηγού στην Ελλάδα. Αν και δεν κατέστη δυνατή η διακρίβωση των στοιχείων, διά της ατόπου οι αξιωματούχοι της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν ναυτικός και καταγόταν από νησί του Αιγαίου. Μάλιστα, άγαλμα του Θεόδωρου του Ελληνα υπάρχει στην Τάμπα της Φλόριντα, όπου και πάτησε το πόδι του πριν από 500 χρόνια. Στη βάση του αγάλματος υπάρχει η επιγραφή «Η ιστορία των Ελλήνων στην Αμερική αρχίζει εδώ», καθώς για το ελληνικό κράτος η ιστορία του Ελληνισμού στην Αμερική ξεκινάει με τον πλοηγό από το Αιγαίο. Η προσπάθεια συγκέντρωσης στοιχείων για τον Θεόδωρο και άλλους μεγάλους Ελληνες ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια από το ελληνικό κράτος και μέρος της παρουσιάστηκε πρόσφατα και στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, με στόχο την ανάδειξη των μεγάλων μορφών του Ελληνισμού παγκοσμίως. Σύμφωνα με πληροφορίες, το έργο των αξιωματούχων έχει προχωρήσει αρκετά και έχουν συλλεχθεί σημαντικά στοιχεία. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η αναγνώριση του Ελληνα εξερευνητή και θαλασσοπόρου Ιωάννη Φωκά ή Απόστολου Βαλεριάνου, ο οποίος καταγράφεται επίσης στα αρχεία ως Χουάν ντε Φούκα.

Ο Φωκάς ή Βαλεριάνος γεννήθηκε στο χωριό Βαλεριάνο της Κεφαλονιάς και ήταν γιος του Εμμανουήλ Φωκά ή Βαλεριάνου Φωκά, με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη. Εργάστηκε επί σαράντα χρόνια ως πλοηγός στον στόλο των Δυτικών Ινδιών της Ισπανίας. Εξερευνώντας τις δυτικές ακτές των ΗΠΑ και αναζητώντας το βόρειο πέρασμα από τον Ειρηνικό στον Ατλαντικό, ανακάλυψε τον δίαυλο μεταξύ ΗΠΑ - Καναδά. Το 1787, ο Βρετανός πλοίαρχος Τσαρλς Μπάρκλεϊ ονόμασε προς τιμήν του Ελληνα εξερευνητή το στενό ανάμεσα στο Βανκούβερ και την πολιτεία Ουάσινγκτον των ΗΠΑ «Στενά του Χουάν ντε Φούκα» («Strait of Juan de Fuca»), όνομα που ισχύει ως σήμερα...

«Μιχαήλ Αγγελος του Καπιτώλιου»

Ακόμα μια σημαντική μορφή του παγκόσμιου Ελληνισμού είναι ο Κωνσταντίνος Μπρουμίδης, ο Ελληνας που ζωγράφισε την οροφή στο Καπιτώλιο και έγινε γνωστός ως ο «Μιχαήλ Αγγελος του Καπιτωλίου» και ως «καλλιτέχνης του έθνους». Το έργο του Ελληνα ζωγράφου με τίτλο η «Αποθέωση του Ουάσιγκτον», το οποίο κοσμεί την οροφή του κτιρίου, φιλοτεχνήθηκε αμέσως μετά τον αμερικανικό εμφύλιο. Είναι εμπνευσμένο από την ελληνική μυθολογία και ο Ουάσιγκτον απεικονίζεται στον ουρανό, ντυμένος με μοβ ένδυμα. Δεξιά και αριστερά του στέκονται οι θεές Νίκη και Ελευθερία, ενώ περιτριγυρίζεται από φιγούρες όπως η θεά Αθηνά, που συμβολίζει τη σοφία, και ο θεός Ηφαιστος, που εκπροσωπούσε την ακμάζουσα βιομηχανική παραγωγή. Το Κογκρέσο τον τίμησε με το Χρυσό Μετάλλιο. Ο Μπρουμίδης εργάστηκε για το συγκεκριμένο έργο επί έντεκα μήνες. Ζωγράφισε ακόμη τη μορφή της Ελευθερίας στον Λευκό Οίκο, τον Χριστόφορο Κολόμβο με την Ινδιάνα, το πορτρέτο του Τόμας Τζέφερσον και το δωμάτιο του προέδρου. Ο Μπρουμίδης ήταν γιος του Σταύρου Μπρουμίδη, ενός Ελληνα ο οποίος επαναστάτησε εναντίον των Οθωμανών και κυνηγήθηκε από τους Τούρκους. Μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1870, εργαζόταν στο Καπιτώλιο.

Η περίπτωση του Ηλία Σπαντιδάκη ή Λούη Τίκα μπορεί να είναι γνωστή, όμως έρχεται να προστεθεί στη λίστα των σημαντικών Ελλήνων που πρωταγωνίστησαν στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Ο Τίκας, με καταγωγή από την Κρήτη, αποτέλεσε ηγετική μορφή των εργατών στα ανθρακωρυχεία του Κολοράντο των ΗΠΑ.

«Λίο ο Κρητικός»

Δολοφονήθηκε το 1914 στη λεγόμενη «Σφαγή του Λάντλοου», κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης εργατικής απεργίας στα ορυχεία. Η μνήμη του είναι ακόμα ζωντανή στα αμερικανικά συνδικάτα και παραμένει γνωστός ως ο θρυλικός «Λίο ο Κρητικός» ή «Λούης ο Ελληνας». Με πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ελληνισμού Αμερικής και χορηγίες της ομογένειας, τοποθετήθηκε το 2018 ανδριάντας του στην πόλη Τρίνιντατ του Κολοράντο. Κάθε χρόνο, προς τιμήν του συγκεντρώνονται στο Λάντλοου οι εκπρόσωποι των ανθρακωρύχων από όλες τις ΗΠΑ. Το πρώτο ξύλινο σπίτι-σχολείο σε όλες τις ΗΠΑ, που διασώζεται στην αρχική του μορφή έως σήμερα, είναι το πρώτο σχολείο των Ελληνοαμερικανών. Ο τίτλος ιδιοκτησίας στα αρχεία της πόλης του Αγίου Αυγουστίνου, του 1716, αναφέρει τον Ιωάννη Γιαννόπουλο ως ιδιοκτήτη της γης, που είναι και ο δημιουργός του σχολείου, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως μουσείο, ενώ αναφέρεται στους φορολογικούς καταλόγους του 1716. Ο Ιωάννης Γιαννόπουλος, μαραγκός-ξυλουργός, μαζί με λίγους άλλους Ελληνες πήγε στην Αμερική κατά την πρώτη ισπανική περίοδο της Φλόριντα. Το επάνω πάτωμα χρησίμευε ως σπίτι και το ισόγειο ως σχολείο (νηπιαγωγείο-δημοτικό). Δασκάλα ήταν η κόρη του εγγονού του Ιωάννη Γιαννόπουλου, Μαρία. Με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Ελλήνων Εκπαιδευτικών Αμερικής, σε συνεργασία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία της Φλόριντα, τιμάται κάθε χρόνο από την ομογένεια. Είναι το αρχαιότερο σχολικό κτίριο που σώζεται στις ΗΠΑ.