Μάρμαρα του Παρθενώνα: Επιστροφή μέσω δανεισμού θέλουν δύο Βρετανοί φιλέλληνες

Μιλούν και οι δύο άπταιστα ελληνικά, έχουν επισκεφθεί τις περισσότερες γωνιές της χώρα μας, λατρεύουν τον ελληνικό πολιτισμό και τους έντονους σφυγμούς της ελληνικής κοινωνίας, ενώ έχουν διαδώσει για περισσότερο από μισό αιώνα την ελληνική γλώσσα και κουλτούρα σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου.

Οι ομότιμοι καθηγητές  και λαμπροί ελληνιστές, Ντέιβιντ Χόλτον, και Ρόντρικ Μπίτον, συνεχίζουν να δίνουν μάχες για την προστασία των ελληνικών γραμμάτων και τη διατήρηση των ελληνικών κέντρων διεθνώς, ενώ εκτιμούν, μεταξύ άλλων, ότι τα Μάρμαρα του Παρθενώνα μπορούν να δανειστούν μακροχρόνια στην Ελλάδα αν βρεθεί η κατάλληλη φόρμουλα.

Το ethnos.gr συναντήθηκε μαζί τους, με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Κώστα Γιαβή, «Ιμπέριος και Μαργαρώνα», περπάτησε μαζί τους στην παραλία της Θεσσαλονίκης και συνομίλησε για τη δική τους Ελλάδα.

«Πολλοί Βρετανοί επιχειρηματολογούν ότι, αν έρθουν τα μάρμαρα, δεν υπάρχει τέλος μετά και ότι αναγκαστικά όλα τα αντικείμενα που προέρχονται από άλλη χώρα θα πρέπει να επιστρέψουν. Δεν συμφωνώ με αυτό. Η περίπτωση των Μαρμάρων είναι εντελώς διαφορετική, γιατί ήταν μέρος ενός κτιρίου το οποίο ακόμη υπάρχει. Δεν είναι ένα άγαλμα ή ένας πίνακας ή ένα βάζο ή ένα πιθάρι. Είναι γλυπτά τα οποία ανήκουν σε ένα κτίριο. Και για να φύγουν από την Ελλάδα έπρεπε να καταστραφεί αυτό το κομμάτι του κτιρίου. Τα Μάρμαρα ανήκουν στην Ελλάδα. Ανήκουν σε ένα μνημείο, τον Παρθενώνα, που συνεχίζει να έχει τεράστια σημασία για τον λαό της Ελλάδας. Είναι ένα σύμβολο της παλιάς δόξας του ελληνικού πολιτισμού. Έχουν τεράστια εθνική σημασία» είπε στο ethnos.gr ο εξέχων νεοελληνιστής και ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (Κέμπριτζ), Ντέιβιντ Χόλτον, περπατώντας στην ηλιόλουστη παραλία της Θεσσαλονίκης, λίγες ώρες πριν μιλήσει μαζί με τον Ρόντρικ Μπίτον σε εκδήλωση του ΑΠΘ. 

Σύμφωνα με τον κ. Χόλτον, από τη στιγμή που τα Μάρμαρα βρίσκονται σήμερα εντός βρετανικής επικράτειας, λόγο για τον επαναπατρισμό τους έχει και το βρετανικό κοινοβούλιο, καθιστώντας τις διαδικασίες χρονοβόρες και περίπλοκες.

«Υπάρχουν και άλλες λύσεις. Το Βρετανικό Μουσείο θα μπορούσε να δανείσει τα μάρμαρα στο Μουσείο της Ακρόπολης μακροπρόθεσμα» πρόσθεσε ο 73χρονος ακαδημαϊκός. 

Αν και αποφεύγει διαχρονικά να εκφράσει γνώμη κρατώντας αποστάσεις από το ζήτημα, ο διακεκριμένος καθηγητής Ρόντρικ Μπίτον τονίζει, από την πλευρά του, στο ethnos.gr ότι, «αν είναι εφικτός, ένας μακροχρόνιος δανεισμός θα ήταν μια καλή λύση. Τέτοιου είδους δανεισμοί γίνονται καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Αν μπορούσε να γίνει, ποιος θα είχε αντίρρηση;» αναρωτιέται.

Για ολόκληρες δεκαετίες δίδασκε στους μαθητές του απ’ όλο τον κόσμο στην Έδρα Κοραή στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου τη σπουδαιότητα των Μαρμάρων, αλλά και πως η κάθε πλευρά αντιμετωπίζει το ζήτημα και προσθέτει: «Με ενδιαφέρει πολύ αυτή η πλευρά παρά μια κάποια λύση αν υπάρχει τέτοια. Είναι πολύ σημαντικό ότι ένα συγκεκριμένο κειμήλιο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού έχει αποκτήσει τόσο πολιτισμική όσο και συναισθηματική σημασία 2.500 χρόνια μετά την δημιουργία του ίδιου του μνημείου. Αυτό το γεγονός και μόνο το βρίσκω συναρπαστικό. Το πάθος που δηλώνουν πολλοί για το θέμα του επαναπατρισμού είναι και αυτό κάτι σαν ιστορικό τεκμήριο, κάτι σημαίνει».

Ντέιβιντ Χόλτον: Ο φίλος μου ο Εμμανουήλ Κριαράς

Πρωτοήρθε στη Θεσσαλονίκη το 1971 για μεταδιδακτορική έρευνα στο ΑΠΘ, εγκαταστάθηκε τότε στη φοιτητική συνοικία των 40 Εκκλησιών και έκτοτε επισκέπτεται τακτικά την πόλη. Ένας από τους πιο συχνούς συνομιλητές του από τότε ήταν ο Εμμανουήλ Κριαράς.

«Με φίλεψε πολλές φορές στο σπίτι του μαζί με τη γυναίκα της ζωής του στην οδό Αγγελάκη, δίπλα από τα πανεπιστήμια. Κάναμε ατέλειωτες κουβέντες» θυμάται και συμπληρώνει: «Τεράστια μορφή στα ελληνικά γράμματα για τόσα χρόνια. Και μην ξεχνάτε η δικτατορία τον απέλυσε από το πανεπιστήμιο. Πάνω απ' όλα, όμως, ήταν ένας καλός άνθρωπος». Από το ‘71 και μετά ο Κριαράς του έστελνε τα βιβλία του, μέχρι τον θάνατό του, συνοδεύοντάς τα με μια ξεχωριστή κάθε φορά αφιέρωση. 

Η σχέση του με το ΑΠΘ, όμως, δεν σταματά εδώ. Τέσσερις φοιτητές του από το Κέμπριτζ είναι σήμερα καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Επτά χρόνια, ωστόσο, μετά τη συνταξιοδότησή του έκλεισε και το προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στο Κέμπριτζ.

Σήμερα προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών στην Μεγάλη Βρετανία διδάσκεται μόνο στην Οξφόρδη, σε αντίθεση με το Κέμπριτζ που υπάρχουν δύο ωρομίσθιοι καθηγητές διδάσκοντας την ελληνική γλώσσα μόνο ως μάθημα επιλογής.

«Δυστυχώς, δεν τα κατάφερα αν και προσπάθησα πριν φύγω από το πανεπιστήμιο να βρω ευεργέτες, ιδρύματα και εφοπλιστές για να χρηματοδοτήσουν την έδρα ελληνικών σπουδών» είπε στο ethnos.gr με πικρία. Αναγνωρίζει τον Καβάφη ως ένα από τους σημαντικότερους σύγχρονους ποιητές διεθνώς χαρακτηρίζοντάς τον παγκόσμιο φαινόμενο. Σύμφωνα με τον ίδιο ο Βιτσέντζος Κορνάρος είναι ο καλύτερος ελληνόφωνος ποιητής ενώ χαρακτηρίζει τον Λορέντζο Μαβίλη δεξιοτέχνη της ποίησης που δούλεψε με πολύ μεγάλη μαστοριά το σονέτο. 

Το πανεπιστήμιο του πεζοδρομίου 

Απολαμβάνοντας την ηλιόλουστη παραλία, δηλώνει ενθουσιασμένος από την ελληνική φιλοξενία, την ανοιχτή καρδιά των ανθρώπων, την ξεχωριστή ατμόσφαιρα που εκπέμπει κάθε γωνιά της Ελλάδας ενώ τον εντυπωσιάζει το πανεπιστήμιο του πεζοδρομίου. «Συναντάς σε μια ταβέρνα ενός χωριού έναν απλό άνθρωπο και σου μιλά με ένα πολύ φιλοσοφημένο τρόπο. Αυτό είναι κάτι ιδιαίτερο που δεν το βλέπεις συχνά αλλού».

Τι σημαίνει όμως Έλληνας σήμερα για τον κ. Χόλτον;  «Ο Έλληνας επειδή έχει διδαχτεί πολλά για τον αρχαίο κόσμο νιώθει τον εαυτό του κληρονόμο, διάδοχο του πολιτισμού των Αρχαίων Ελλήνων. Αλλά δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα γιατί έχουν περάσει 2 χιλιετίες και παραπάνω από την κλασική περίοδο». Ο ίδιος παρατηρεί ότι η δύναμη της ελληνικής κοινωνίας εντοπίζεται στην οικογένεια και στο δέσιμο των γονιών με τα παιδιά. «Υπάρχουν στενοί οικογενειακοί δεσμοί ενώ στην δύση ο θεσμός εξαφανίζεται και, τελευταία, ακόμη πιο γρήγορα». 

Οι ντόπιοι στην Μυτιλήνη βοηθούν τους πρόσφυγες

Φτάνοντας η κουβέντα στην ελληνική κρίση και στο προσφυγικό ζήτημα εκτιμά ότι η Ελλάδα άξιζε καλύτερης μεταχείρισης από την Ευρώπη. «Αν έχει ένα νόημα και σκοπό η Ε.Ε. είναι να βοηθά μικρότερες χώρες όταν χρειάζονται αυτήν την βοήθεια. Η έμφαση δεν θα πρέπει να δίνεται κάθε φορά στην Γαλλία και την Γερμανία». Ταξιδεύοντας τακτικά στην Ελλάδα όλα τα προηγούμενα χρόνια είτε για ομιλίες, είτε για διακοπές παρατήρησε ότι η κρίση χτύπησε κυρίως τα αστικά κέντρα και λιγότερα τους τουριστικούς προορισμούς.  Ο Βρετανός Φιλέλληνας αισθάνεται και την δύσκολη θέση της Ελλάδας στο προσφυγικό.

«Κάθε φορά που γυρίζω στην Ελλάδα νιώθω ότι γυρίζω σπίτι μου. Έχω φίλους πολλούς στην Μυτιλήνη. Και μαθαίνω για τις προσπάθειες που κάνουν οι ντόπιοι για να βοηθήσουν όλους αυτούς τους ανθρώπους που περνούν με βάρκες το Αιγαίο και έρχονται χωρίς να το θέλουν εδώ. Αλλά από μόνο του το κράτος δεν μπορεί να το λύσει το ζήτημα. Είναι ένα πανευρωπαϊκό πρόβλημα και η Ευρώπη έπρεπε να βάλει τα δυνατά της για να βρει απαντήσεις καθώς αφορά όλη την Ήπειρο. Οι Βρυξέλλες απέτυχαν  στο πρόβλημα των προσφύγων αλλά και στην διαχείριση της οικονομικής κρίσης».

Μπίτον: Σήμερα υπάρχει Ε.Ε. και Ευρωζώνη χάρη στην αντοχή των Ελλήνων 

Η συνάντηση των δύο κορυφαίων νεοελληνιστών στην ίδια εκδήλωση δεν είναι κάτι σπάνιο. «Προσπαθούμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα όπου και αν είμαστε. Δεν τρωγόμαστε μεταξύ μας…» μου εξηγεί ο διακεκριμένος Βρετανός καθηγητής Νεοελληνικής - Βυζαντινής Ιστορίας και φιλέλληνας Ρόντρικ Μπίτον πριν ξεκινήσουμε την κουβέντα. Ο ίδιος ήρθε ως ένας απλός Σκοτσέζος τουρίστας για διακοπές στην Ελλάδα την δεκαετία του ’70 και έκτοτε ασχολήθηκε με την χώρα μας για την υπόλοιπη ζωή του. Ταξίδεψε τρία χρόνια  σε όλη την Ελλάδα, μελετώντας το δημοτικό τραγούδι, έμαθε να παίζει κρητική λύρα και σήμερα είναι κάτοχος του Παρασήμου του Ταξιάρχη της Ελληνικής Δημοκρατίας, μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και μέλος της Επιτροπής για την επέτειο του 1821.

Γρήγορα η κουβέντα πάει στις τελευταίες εξελίξεις που σημάδεψαν την χώρα που τόσο αγάπησε και αφοσιώθηκε. «Είναι γνωστό ότι έγιναν πολλά λάθη σε βάρος της Ελλάδας αλλά και ο τρόπος με τον οποίο η Ελλάδα υπέφερε και μετά ξεπέρασε την κατάσταση που της επιβλήθηκε, χάραξε ένα δρόμο για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Χωρίς την αντοχή των Ελλήνων και των ελληνικών θεσμών δεν θα υπήρχε Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωζώνη. Η Ευρώπη το χρωστά αυτό στους Έλληνες πολίτες και στους ελληνικούς θεσμούς. Το ότι προσπεράσετε την κρίση οφείλεται και στο γεγονός ότι το δημοκρατικό σύστημα λειτούργησε με έναν τρόπο. Με τις αλλεπάλληλες εκλογές και τα πολύ διαφορετικά αποτελέσματα κάθε φορά το δημοκρατικό σύστημα διέθετε μια βαλβίδα ασφαλείας όπου γινόταν αποσυμπίεση την κατάλληλη στιγμή» είπε στο ethnos.gr ο Ρόντρικ Μπίτον και πρόσθεσε: «Δεν θα έβλαπτε να ζητήσει μια συγνώμη η Ε.Ε. - τουλάχιστον, πάντως, να πει ένα "ευχαριστώ" στην Ελλάδα». 

Έδωσαν άλλο νόημα στην κρίση οι Έλληνες

Εκτός, όμως, από τη δύσκολη κατάσταση που βίωσε η χώρα, ο κ. Μπίτον παρατηρεί ότι οι Έλληνες έδωσαν και ένα άλλο νόημα στην κρίση. Σχολιάζοντας ετυμολογικά την ελληνική κρίση, τονίζει ότι ετυμολογικά αποτυπώνει μια στιγμή αλλαγής, ένα στιγμιότυπο από μια κατάσταση σε μία άλλη. Ωστόσο, η λεγόμενη «ελληνική κρίση» αποτελεί κατάσταση η ίδια. Οι ίδιοι οι Έλληνες δημιούργησαν άλλη μια έννοια και η κρίση, που είναι κάτι αστραπιαίο, μετατράπηκε σε μια κατάσταση.  Οι Έλληνες είχαν ζήσει και επιζήσει από πολύ μεγαλύτερες και χειρότερες κρίσεις από αυτήν της τελευταίας δεκαετίας. Και αυτό γιατί εδώ στην Ελλάδα υπάρχει ένα απόθεμα καρτερίας, μιας θετικής αντιμετώπισης μιας κατάστασης ότι "θα την ξεπεράσουμε και αυτή". Έχετε μάθει τη σημασία της υπόστασης». 

Συμμετέχοντας στην επιτροπή για την Επέτειο του 1821, τονίζει ότι οι Έλληνες πρόκοψαν και είναι στο χέρι τους να προκόψουν και στα επόμενα 200 χρόνια ελεύθερου κράτους. «Δείτε ποιοι ευσταθούν από τότε. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία; Η Αυστροουγγαρία; Η Τσεχοσλοβακία; Η Ελλάδα όμως, αν και μικρό κράτος, υφίσταται. Επέζησε. Πρόκοψε».  Στο πλαίσιο των εορτασμών σχεδιάζει ο ίδιος και την παράλληλη πραγματοποίηση 21 ξεχωριστών εκδηλώσεων στο Λονδίνο. 

Μετά από 30 χρόνια στο τιμόνι της έδρας Κοραή στο King’s College εκτιμά  ότι στο πανεπιστήμιό του υπάρχει μια πολύ δημιουργική συνέχεια. «Πολλοί φοιτητές δεν τελειώνουν με πτυχία Νέων Ελληνικών. Παρακολουθούν όμως μαθήματα ελληνικών στον κύκλο των σπουδών τους. Και νομίζω ότι υπάρχει μια σημαντική διάχυση. Έφθιναν τα πτυχία όχι όμως και τα μαθήματα». Συμφωνεί με τον κ. Χόλτον ότι ο Καβάφης είναι μια ξεχωριστή κατηγορία από μόνος του ενώ εστιάζει αρκετά στο έργο και τον βίο του Σεφέρη.

Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει ξεχωριστό τον ελληνισμό για τον Μπίτον; O Ελληνισμός υπάρχει εδώ και 3.500 χρόνια. Από τις πρώτες εγγραφές της γραμμικής εποχής στη Μυκηναϊκή Κρήτη μέχρι σήμερα. Έχουμε τεκμήριο ότι μιλιέται η ελληνική γλώσσα από το 1.500 π.Χ. μέχρι σήμερα. Και αυτό το γεγονός και μόνο κάνει τον ελληνισμό ξεχωριστό» καταλήγει. 

Η παρουσίαση του βιβλίου του επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Κώστα Γιαβή, από τους δύο διακεκριμένους καθηγητές πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Navarino Network.