Φασισμός, βία και νοθεία: Οι εκλογές που «ψήφισαν ακόμα και τα δέντρα»

Ο «Ψυχρός Πόλεμος», που ξεκίνησε με τη διάλυση της Συμμαχίας που νίκησε τον Άξονα και ολοκληρώθηκε τυπικά με το διαμελισμό της ΕΣΣΔ το 1991, είχε ως γνωστόν πολλές φάσεις έξαρσης, κατά τις οποίες η ανθρωπότητα βίωνε μια «ισορροπία τρόμου». Κυριότερα μέτωπα αυτού ήταν ασφαλώς οι εμφύλιοι σε Κορέα και Βιετνάμ, αλλά αν έπρεπε να αποδώσουμε σε μια χρονιά το «πρόσωπο» του Ψυχρού Πολέμου, αυτή θα ήταν το 1961. Το έτος της εισβολής από τους Αμερικανούς στον κόλπο των Χοίρων και της ανέγερσης του Τείχους του Βερολίνου από τους Σοβιετικούς.

Σε ένα τέτοιο καθεστώς διεθνών συνθηκών διεξήχθησαν στην Ελλάδα οι πιο επεισοδιακές εκλογές στην Ιστορία. Το μεγάλο εκλογικό ποσοστό που απέσπασε η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά) στις εκλογές του 1958 είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία εντός και εκτός συνόρων σε όσους αντιλαμβάνονταν ως απειλή την Αριστερά και «ξόρκιζαν» τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε βιβλίο του αναφέρει ότι το αντι-αριστερό μέτωπο συγκροτούσαν «οι Αμερικανοί, τα Ανάκτορα, η ΚΥΠ, η κυβέρνηση, η στρατιωτική ηγεσία και κυρίως οι παραστρατιωτικές οργανώσεις στις οποίες πρωτοστατούσε ο Γ. Παπαδόπουλος και η ομάδα του». Προσθέτει ότι «αμέσως μετά τις εκλογές του 1958 και την εντυπωσιακή άνοδο της ΕΔΑ, τέθηκε απ’ όλους αυτούς ως κύριος στόχος «η μείωση της επιρροής της Αριστεράς και, αν γίνει δυνατό, η εξουδετέρωσή της, η εξαφάνισή της από το κοινοβούλιο».

Ο ρόλος του Καραμανλή και το σχέδιο «Περικλής»

Βέβαια, αυτός που θα έπρεπε να διαφυλάξει τότε τη νομιμότητα ήταν ο ίδιος ο Καραμανλής, πρωθυπουργός της χώρας μετά τη νίκη της (δικής του) ΕΡΕ στις εκλογές του ’58 με 41,16%. Η ΕΔΑ είχε αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση με ποσοστό 24,42%, περικλείοντας την πλειονότητα των δυνάμεων του (παράνομου τότε) ΚΚΕ. Η στάση του Κ. Καραμανλή στα αιματηρά γεγονότα και το πλαστό αποτέλεσμα των εκλογών του ’61 είναι τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Ο ίδιος είχε υποστηρίξει επανειλημμένα ότι όλα έγιναν εν αγνοία του. Το εύλογο ερώτημα της Αντιπολίτευσης, με κύριο εκφραστή τον Γεώργιο Παπανδρέου, ήταν πώς είναι δυνατόν ο πρωθυπουργός της χώρας να μην έχει τον παραμικρό έλεγχο του παρακρατικού και κυρίως του κρατικού μηχανισμού.

Το άλλοθι του Καραμανλή είναι ότι μετά τη διάλυση της κυβέρνησης του, αυτή που σχηματίστηκε για να οδηγήσει τη χώρα στις εκλογές ήταν κατά παραγγελία του Παλατιού. Η Ένωση Κέντρου, που ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1961 με πρόεδρο τον Γεώργιο Παπανδρέου, δεν αντέδρασε στον διορισμό της βασιλικής κυβέρνησης, όπως δεν αντέδρασε και η ΕΔΑ. Είναι ωστόσο ιστορικά αποδεδειγμένο ότι το περίφημο «Σχέδιο Περικλής», που εκπονήθηκε για να επηρεάσει με κάθε μέσο και κόστος το αποτέλεσμα των εκλογών, είχε εξυφανθεί κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης από την ΕΡΕ (Αύγουστο – Σεπτέμβριο του ’61).

Το παρακράτος της Άκρας Δεξιάς και των ακραιφνών βασιλοφρόνων πίεζε για δυναμική λύση στο πρόβλημα που ενσάρκωνε η Αριστέρα από το τέλος των εκλογών του ’58 κιόλας. Το αποτέλεσμα της δράσης αυτών των μηχανισμών ήταν οι εκλογές «της βίας και νοθείας», όπως έμειναν στην πολιτική Ιστορία.

Το σχέδιο «Περικλής» είχε δύο άξονες: Ο ένας ήταν η εκτεταμένη τρομοκρατία εναντίον των κομμάτων του Κέντρου και της Αριστεράς από τα Σώματα Ασφαλείας, τις Ένοπλες Δυνάμεις και τις παρακρατικές ομάδες. Και ο άλλος η νοθεία του εκλογικού αποτελέσματος, με ψευδείς εγγραφές στους εκλογικούς καταλόγους και διπλοψηφίες. Χαρακτηριστικό είναι ότι βρέθηκαν εγγεγραμμένοι άνθρωποι… ανύπαρκτοι ή αποθανόντες προ ετών, καθώς και 218 χωροφύλακες που δήλωσαν διεύθυνση κατοικίας την ίδια διώροφη μονοκατοικία. Η δήλωση του Γεωργίου Παπανδρέου για αυτές τις μεθοδεύσεις είναι παροιμιώδης: «Στις εκλογές αυτές ψήφισαν ακόμη και τα δέντρα…».

Νοθεία και δολοφονίες

Η προεκλογική περίοδος ήταν χαώδης. Στο πλαίσιο των βίαιων επεισοδίων κατά των οπαδών της ΕΔΑ (η οποία συμμετείχε με την ονομασία «ΠΑΜΕ») υπήρξαν και νεκροί από πυρά του στρατού και της χωροφυλακής. Οι εκλογές διεξήχθησαν στις 29 Οκτωβρίου και όσο πλησίαζε, η μέρα τόσο η κατάσταση ξέφευγε από κάθε έλεγχο.   

Στις 25 Οκτωβρίου, στη συνοικία Επτάλοφος της Θεσσαλονίκης, ο χωροφύλακας Σπυρίδων Φιλίππου δολοφόνησε με περίστροφο τον 24χρονο Στέφανο Βελδεμίρη, που μοίραζε οδικώς προκηρύξεις της Αριστεράς. Την Κυριακή των εκλογών ο επίσης 24χρονος στρατιώτης Διονύσιος Κερπινιώτης, στέλεχος της Ε.Δ.Α., έπεσε νεκρός με τραύμα από σφαίρα στο κεφάλι, στο εκλογικό κέντρο του χωριού Δεμίρι Αρκαδίας, όπου είχε σταλεί ως φρουρός. Η υπηρεσιακή κυβέρνηση χαρακτήρισε τον θάνατό του ως «αυτοκτονία».

Στο οργιώδες αυτό σκηνικό δεν έλειψαν η βιαιοπραγία και οι προσωρινές συλλήψεις ακόμα και υποψηφίων βουλευτών. Στη συγκέντρωση της Αριστεράς στο Αιγάλεω, την 13^η Οκτωβρίου, η επίθεση ακροδεξιών είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό, μεταξύ πολλών άλλων, του 80χρονου υποψήφιου βουλευτή Περικλή Αλ. Αργυρόπουλου, τέως υπουργού Εξωτερικών.

Στην επαρχία, στρατός, χωροφυλακή και παρακρατικοί άσκησαν ψυχολογική πίεση στους πολίτες, απαιτώντας να μη συμμετάσχουν στις προεκλογικές εκδηλώσεις της ΕΔΑ και να απέχουν από την κάλπη. Προεκλογικό υλικό της ΕΔΑ κατασχέθηκε κατ' επανάληψη, ενώ πολλές συγκεντρώσεις της παρεμποδίστηκαν είτε με την επέμβαση του στρατού και της αστυνομίας, είτε με την πρόκληση επεισοδίων από πολίτες που εκτελούσαν διαταγές των τελευταίων.

Επεισόδια βίας ή τρομοκρατίας σημειώθηκαν, σε μικρότερη έκταση, και σε βάρος υποψηφίων της Ένωσης Κέντρου. Στις 19 Οκτωβρίου, μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές, ο Γεώργιος Παπανδρέου κατήγγειλε ότι «τα κρατικά όργανα και οι παρακρατικαί οργανώσεις ασκούν τρομοκρατία εις βάρος οπαδών και στελεχών της Ενώσεως Κέντρου» και κάλεσε τους υποψηφίους του κόμματός του να αμυνθούν εναντίον «πάσης εκδηλώσεως βίας».

Ο «Ανένδοτος αγώνας» και η επέλαση των ακροδεξιών

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής αποποιήθηκε δύο φορές δημοσίως τα επόμενα χρόνια τη (συν)υπεθυνότητά του στα έκτροπα, δηλώνοντας άγνοια. Η μία ήταν το 1969, όταν βρισκόταν πια αυτοεξόριστος στο Παρίσι. «Μετά τις εκλογές του 1958, που έφεραν την ΕΔΑ δεύτερο κόμμα, είχε δημιουργηθεί μια εύλογη ανησυχία στα Ανάκτορα και σε ορισμένους στρατιωτικούς κύκλους. Και είχε γίνει η σκέψις, εν όψει νέων εκλογών, να ασκηθή ψυχολογική πίεσις επί των κομμουνιστών για να συμπτυχθή η δύναμίς των. Τα ανόητα αυτά σχέδια τα κατήρτιζαν μυστικές υπηρεσίες εν αγνοία της κυβερνήσεώς μου».

Στις εκλογές του ’61 η ΕΡΕ έλαβε ποσοστό 50,81% και ανανέωσε την κυβερνητική θητεία της. Η Ένωση Κέντρου ακολούθησε με 33,66% και η ΕΔΑ, ο μεγάλος χαμένος της αναμέτρησης, περιορίστηκε στο 14,63%. Ο Γεώργιος Παπανδρέου αρνήθηκε κατηγορηματικά να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα των εκλογών, καταγγέλλοντάς το ως προϊόν βίας και νοθείας. Την 1η Δεκεμβρίου του '61 κηρύσσει τον «Ανένδοτο Αγώνα», με στόχο «η Δημοκρατία να νικήσει στην Πατρίδα». Επρόκειτο για μια σειρά πολιτικών ενεργειών που καταδείκνυαν μια de facto μη αναγνώριση της κυβέρνησης και κορυφώθηκε με μεγάλες πορείες και διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, έχοντας την υποστήριξη και της ΕΔΑ.  

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κυβέρνησε μόνο δύο χρόνια ακόμα, ενώ ο «Ανένδοτος» του Παπανδρέου κεφαλοποιήθηκε πολιτικά, οδηγώντας τον σε νίκη στις δύο επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Η Δημοκρατία που ευαγγελιζόταν όμως έπνεε ήδη τα λοίσθια. Οι κρατικοί και παρακρατικοί μηχανισμοί πολιτικής βίας και ανεξέλεγκτης μηχανορραφίας θέριεψαν μετά το «θρίαμβο» τους στις εκλογές του 1961. Διαπιστώνοντας ότι μπορούν να νοθεύσουν ένα εκλογικό αποτέλεσμα, μετεξελίχθηκαν «επίσημα» σε κράτος εν κράτει. Ο προστατευόμενος από αρχηγούς και κυβερνήσεις Γεώργιος Παπαδόπουλος και η υπό την επιρροή του στρατιωτική ηγεσία θα υπονομεύσουν τελικά και τον Κ. Καραμανλή, προετοιμάζοντας το μεγάλο «χτύπημα». Η αρχή του κακού για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος είχε τις ρίζες του έξι χρόνια πριν. Το αυγό του φιδιού είχε επωαστεί με... βία και νοθεία.

* Με πληροφορίες από τη Wikipedia