«Όταν χτίζαμε Παρθενώνες, εσείς τρώγατε βελανίδια»: Ποιος και γιατί είπε τη φράση – σημαία του Νεοέλληνα

Το πρωινό της 11^ης Αυγούστου του 1990 ο χώρος έξω από το Μέγαρο του Αρείου Πάγου ήταν γεμάτος από οπαδούς του ΠΑΣΟΚ. Κάποια στιγμή το αγανακτισμένο πλήθος άρχιζε να φωνάζει ρυθμικά την ιαχή «αίσχος – αίσχος», για να ακολουθήσει το «ποτέ θα κάνει ξαστεριά» και ως αποκορύφωμα ο… εθνικός ύμνος.

Κατά την αντίληψη των «πελατών» του συστήματος, το κίνητρο πίσω από την καταδίκη σε φυλάκιση του πρώην υπουργού του ΠΑΣΟΚ, Νίκου Αθανασόπουλου, ήταν οι ρεβανσιστικές τάσεις της Δεξιάς. Τέσσερις μήνες πριν, η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη είχε διαδεχθεί την οικουμενική υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα και είχε αυτή τα ηνία της χώρας όταν ξεκίνησε η δίκη για το περίφημο «σκάνδαλο του καλαμποκιού».   

Η μπίζνα και η ατάκα που άφησε εποχή

Ο προερχόμενος από το πολυάριθμο «αρκαδικό λόμπι» του ΠΑΣΟΚ και τον εισαγγελικό κλάδο, Νίκος Αθανασόπουλος, ανέλαβε χρέη αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών στη δεύτερη κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. Κατείχε αυτή τη θέση όταν το Μάιο του 1986 το φορτηγό πλοίο «Αλφονσίνα» κατέπλευσε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης φορτωμένο με 9.000 τόνους καλαμποκιού. Όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, τα πλαστά έγγραφα με τα οποία εφοδιάστηκε το πλοίο έδειχναν ότι το καλαμπόκι φορτώθηκε στην Καβάλα και όχι στο Κόπερ της Γιουγκοσλαβίας, όπως πραγματικά είχε συμβεί.

«Βαφτίζοντας» το καλαμπόκι ελληνικό, οι εμπλεκόμενοι στη συναλλαγή επιχείρησαν να αποφύγουν την εισφορά ύψους 182 εκατ. δραχμών προς την ΕΟΚ και παράλληλα να επωφεληθούν από την υψηλή τιμή της πώλησης και την καταβολή κοινοτικών επιδοτήσεων.

Το φορτίο ανήκε στην κρατική εμπορική εταιρεία ITCO, η οποία είχε ιδρυθεί επί ΠΑΣΟΚ, με σκοπό να διαμορφώνονται οι τιμές στην αγορά. Επικεφαλής της ήταν ο εκ των ιδρυτικών μελών του ΠΑΣΟΚ (πρόεδρος της ΕΡΤ την τριετία 1982-85), Σούλης Αποστολόπουλος. Λίγες ημέρες αργότερα η ITCO πούλησε το επίμαχο φορτίο στην ελβετική εταιρεία Granomar, συμφερόντων του Θεόδωρου Μαργέλλου, ενός επιχειρηματία με διασυνδέσεις στο ΠΑΣΟΚ. Η πορεία του φορτίου ολοκληρώθηκε με την πώληση του υπό την ταμπέλα «ελληνικό» από την Granomar σε μια βελγική εταιρία.

Η μπίζνα ωστόσο δεν είχε στηθεί καλά. Φαίνεται ότι δεν είχε ισχυρά στεγανά καθότι έμπαζε γραφειοκρατικά. Κάπως έτσι το νέο μαθεύτηκε γρήγορα στις Βρυξέλλες, πιθανότατα ύστερα από καταγγελία. Στις 17 Αυγούστου του 1986 κλιμάκιο της ΕΟΚ έσπευσε στην Ελλάδα για να ελέγξει το ορθόν της συναλλαγής. Οι ελληνικές αρχές διαβεβαίωσαν τους κοινοτικούς ελεγκτές ότι το καλαμπόκι ήταν ελληνικό, πλαστογραφώντας μία σειρά από έγγραφα για να τους παραπλανήσουν.

Ήταν τότε που ο Νίκος Αθανασόπουλος ξεστόμισε μια ατάκα που θα εξελισσόταν σε σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής, επικαλούμενος το κοντράστ των «κουτόφραγκων» με τους υπέρτερους διανοητικά Έλληνες. «Όταν εμείς οι Έλληνες χτίζαμε Παρθενώνες, εσείς οι βάρβαροι τρώγατε βελανίδια», είπε με περισσή περιφρόνηση στον Βέλγο Εμίλ Μένενς, προϊστάμενο του Τμήματος Καταπολέμησης της Απάτης (σημερινό OLAF) της τότε ΕΟΚ.

Φυσικά δεν μπορούσε να φανταστεί τότε τι απήχηση θα είχε στη λαϊκή κουλτούρα και τις μελλοντικές γενιές. Η φράση χρησιμοποιείται έως και σήμερα συχνά – πυκνά δίκην αστεϊσμού, ο λόγος όμως για τον οποίο ειπώθηκε πρώτη φορά ήταν… θλιβερός.

Όλες οι ενέργειες συγκάλυψης του σκανδάλου ήταν εν πλήρη γνώσει του Αθανασόπουλου, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ενώπιον της Βουλής το 1989.

Παραπομπή και φυλάκιση

Η προηγούμενη κυβέρνηση είχε αρνηθεί - δια στόματος του τότε Υπουργού Εξωτερικών Κάρολου Παπούλια – το σκάνδαλο, αψηφώντας την πίεση των Βρυξελλών για περαιτέρω εξηγήσεις. Το αποτέλεσμα ήταν να προσφύγει η Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον της Ελλάδας. Στη δική που έγινε στις 9 Μαΐου 1989 στη Χάγη, 40 ημέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές, η Ελλάδα δικάστηκε και καταδικάστηκε ερήμην, βγαίνοντας ζημιωμένη κατά 600 εκατ. δραχμές!

Μόλις λίγες ημέρες μετά το σχηματισμό της κυβέρνησης Τζαννετάκη, οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας δρομολόγησαν την αποκάλυψη του σκανδάλου του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού. Κατέθεσαν πρόταση για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής κατά του Νίκου Αθανασόπουλου για τη ζημιά που προκάλεσε η υπόθεση στο ελληνικό Δημόσιο. Η πρόταση υπερψηφίστηκε, με απουσία του ΠΑΣΟΚ από την ψηφοφορία.

Το πόρισμα της προανακριτικής επιτροπής τέθηκε προς ψήφιση στην ολομέλεια της Βουλής στις 23 Αυγούστου 1989. Με ψήφους 170 (ΝΔ – Συνασπισμός) προς 118 (ΠΑΣΟΚ) ο Αθανασόπουλος παραπέμφθηκε ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου (Υπουργοδικείο), με τις κατηγορίες της ηθικής αυτουργίας σε έκδοση ψευδών βεβαιώσεων, πλαστογραφίας και συνέργειας σε πλαστογραφία. Αποφασίστηκε επίσης η συνεκδίκαση της υπόθεσης για τους συμμετόχους μη πολιτικούς.

Στην απολογία του ο Αθανασόπουλος επικαλέστηκε λόγους… εθνικού συμφέροντος προκειμένου να μην κατονομάσει τους συνενόχους του στο κουκούλωμα του σκανδάλου. Ο πρώην υφυπουργός Οικονομικών προφυλακίστηκε στις 19 Φεβρουαρίου του 1990, περίπου 40 ημέρες μετά τον πρόεδρο της ITCO, Σούλη Αποστολόπουλο.  

Η δίκη ξεκίνησε το Μάιο του ίδιου έτους με 7 κατηγορούμενους. Επρόκειτο για τους δύο προφυλακισθέντες, δύο πρώην διευθυντές του Τελωνείου Καβάλας, τον πρώην προϊστάμενο του Τελωνείου Θεσσαλονίκης, τον πρώην διευθυντή πωλήσεω της ITCO, Δημοσθένη Δελχανίδη, και τον πρώην διευθυντή του Υπουργείου Οικονομικών, Θεόδωρο Αναγνωστόπουλο.

Κατά τη διάρκεια της δίκης ο Νίκος Αθανασόπουλος υπέδειξε ως λόγους της παραπομπής του την εμπάθεια της Νέας Δημοκρατίας προς το πρόσωπό του, λόγω του πλήγματος που επέφερε στο παρελθόν στην κυβέρνηση Καραμανλή η συμμετοχή του ως εισαγγελικού, στην αποκάλυψη του ακροδεξιού παρακράτους, μετά τη δολοφονία Λαμπράκη.

Δυόμισι μήνες και 54 συνεδριάσεις αργότερα, το Ειδικό Δικαστήριο εξέδωσε μια απόφαση, που θα μπορούσε να εξελιχθεί κομβική για τη μετέπειτα πορεία της ελληνικής οικονομίας. Επέβαλε φυλάκιση 3 ετών και 6 μηνών στον Νίκο Αθανασόπουλο και 3 ετών και 8 μηνών στο Σούλη Αποστολόπουλο. Αυτός ήταν ο λόγος που οι οπαδοί έξω από τον Άρειο Πάγο έφτασαν να τραγουδούν ακόμα και το εθνικό ύμνο…

Ο Αθανασόπουλος έγινε το μοναδικό κυβερνητικό στέλεχος της περιόδου 1981-89 που καταδικάστηκε και φυλακίστηκε. Ο Μένιος Κουτσόγιωργας είχε προφυλακιστεί αλλά πέθανε από εγκεφαλικό πριν βγει απόφαση, ο Δημήτρης Τσοβόλας καταδικάστηκε σε εξαγοράσιμη ποινή και Γιώργος Πέτσος με αναστολή.

Αποφυλάκιση με τιμές «ήρωα»

Αντίθετα βέβαια με ό,τι θα συνέβαινε σε μία κανονική «χώρα», η καταδίκη του όχι μόνο δεν έπληξε την υστεροφημία του, αλλά εκτίναξε τη δημοφιλία του. Για τον μέσο οπαδό του ΠΑΣΟΚ ήταν ένας ήρωας που διώχθηκε από τη Δεξιά προκειμένου να τρωθεί το κύρος του κινήματος.

Τον Σεπτέμβριο του 1990, αν και εξέτιε την ποινή φυλάκισής του, εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή, στο 2ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ. Στις εκλογές του 1993, με τις οποίες επανήλθε το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, εξελέγη πανηγυρικά βουλευτής της Β’ Αθηνών με 116.474 σταυρούς!

Τελικά ο Νίκος Αθανασόπουλος έμεινε στις φυλακές Κορυδαλλού μόνο για 19 μήνες. Στις 19 Ιανουαρίου του 1994 το όνομα του αποκαταστάθηκε και με τη βούλα. Έχοντας φυσικά πράσινη πλειοψηφία, η Βουλή υπερψήφισε την απονομή χάριτος υπέρ του για το σκάνδαλο του καλαμποκιού.

Η «νομιμοποίηση» του σκανδάλου εκ μέρους τη κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ δεν θα μπορούσε να μην εκληφθεί ως ένα… χαρμόσυνο μήνυμα από τους επίδοξους μιμητές του Αθανασόπουλου. Η διασπάθιση του δημόσιου χρήματος είχε συνδεθεί με την ατιμωρησία και την κομματική «ηρωοποίηση» ενός πολιτικού.

Οι Φράγκοι θα συνέχιζαν να το παίζουν… κουτοί για λίγο καιρό ακόμα, προτού στείλουν με τόκο τη λυπητερή.