Η διαπόμπευση στα βάθη της Ιστορίας: Ευτυχώς δεν έκοψαν τη μύτη στον πρύτανη της ΑΣΟΕΕ

Και εν μέσω κορονοϊών χτυπημάτων, υπό το φάσμα του γενικού κλειδώματος της ελληνικής κοινωνίας σε κατ’ οίκον περιορισμό το είδαμε κι αυτό: τον πρύτανη της ΑΣΟΕ αιχμάλωτο μιας δράκας αντιεξουσιαστών τρομαγμένο και πελιδνό με μια πινακίδα στο λαιμό που έγραφε: «Αλληλεγγύη στις καταλήψεις». Κι αν η πράξη αυτή δεν παραπέμπει στον Μεσαίωνα, τότε τι συμβολίζει; Μεσαίωνας στην Παιδεία, που πελαγοδρομεί σε βορβορώδη νερά την εποχή που περισσότερο από κάθε άλλη φορά είναι απαραίτητος για την κοινωνία μας ο καθαρός λόγος των νέων και η έμπρακτη απόδειξη της παιδείας και της καλλιέργειάς τους. Είναι κάτι περισσότερο από βέβαιο, ότι πολλοί από αυτούς που διενέργησαν μια τέτοια βάρβαρη και απεχθή πράξη δεν γνωρίζουν την ιστορία της, που χάνεται στην ομίχλη των λερών και δυσοίωνων, για τον άνθρωπο και τα ανθρωπιστικά ιδεώδη, χρόνων. Ας τους τη θυμίσουμε.

Η πομπή, ή διαπόμπευση είναι η πρόσθετη ποινή, η μη συμπεριλαμβανομένη στους νόμους, που επιβαλλόταν στους κατάδικους κυρίως από τον όχλο. Η ποινή αυτή είχε να κάνει με το κούρεμα των μαλλιών, το μουτζούρωμα του προσώπου με μπογιές (από εκεί και η μούντζα) και την περιφορά του διαπομπευόμενου καθισμένου ανάποδα  πάνω σε γαϊδούρι στους δρόμους της πόλης, ενώ το πλήθος ακολουθούσε και αποδοκίμαζε, πετώντας σάπια φρούτα και λαχανικά και ό,τι άλλο βρώμικο βάζει ο νους του ανθρώπου… Στο λαιμό του κατάδικου, συνήθως, κρεμόταν πινακίδα που αναγραφόταν το αδίκημα για το οποίο είχε καταδικαστεί. Σε πολλούς διαπομπευόμενους ο όχλος έκοβε τη μύτη ή τους μαστίγωνε, κυρίως αν αυτό προβλεπόταν από την επιβληθείσα ποινή από το δικαστήριο.

Οι πομπές δεν ήταν άγνωστες στους αρχαίους Έλληνες, στους λαούς της Ασίας, αλλά και στους Ευρωπαίους μέχρι και μετά τον Μεσαίωνα. Στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η δημόσια διαπόμπευση ήταν συνήθης. Κλασσικό παράδειγμα διαπόμπευσης ήταν εκείνη που υπέστη ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Κομνηνός μετά την εκθρόνισή του. Η πομπή διατηρήθηκε και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Ενετοκρατίας (στην Κρήτη) και αφορούσε συνήθως μικροαπατεώνες και κλέφτες, στους οποίους κρεμούσαν στο λαιμό (και) τα κλοπιμαία. Πολλές φορές διαπομπεύονταν και μοιχαλίδες. Από τις πομπές έχουν τη ρίζα τους πολλές λέξεις με υβριστική σημασία σήμερα: μουτζωμένος, μουτζώνω και φράσεις όπως: του κρέμασαν κουδούνια, για το γάιδαρο καβάλα κλπ.

Οι Γάλλοι πιάνουν το ψαλίδι

Το φαινόμενο της δημόσιας διαπόμπευσης παρατηρήθηκε μετά την απελευθέρωση της κατεχόμενης Ευρώπης από τους Γερμανούς Ναζί, κυρίως σε πόλεις της Γαλλίας και της Ιταλίας. Οι σκληρές εικόνες από τη δημόσια διαπόμπευση γυναικών με ξυρισμένα μαλλιά (femmes tondues) που κατηγορήθηκαν για σχέσεις με Γερμανούς, αποκαλύπτουν την οργή που κυριάρχησε στη γαλλική κοινωνία σχετικά με τους δωσίλογους.

Εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες γυναίκες κατηγορήθηκαν ότι είχαν συνάψει σχέσεις, ή είχαν έστω συνευρεθεί σεξουαλικά με Γερμανούς στρατιώτες κατά την περίοδο της κατοχής, και τιμωρήθηκαν. Οι γυναίκες αυτές πλήρωσαν το αμάρτημά τους με δημόσιους ξυλοδαρμούς και κούρεμα με την ψιλή, ενώ επιπλέον κάποιες τις μουτζούρωναν το πρόσωπο, τις έσκιζαν τα ρούχα και τις εξευτέλιζαν δημόσια. Στην Ελλάδα πάλι την ίδια εποχή, πολλοί συνεργάτες των Γερμανών αναλάμβαναν κυβερνητικά αξιώματα…

Στην Κίνα, μέχρι το 2010, οι εγκληματίες συχνά διαπομπεύονταν στους δρόμους, όπου αντιμετωπίζουν τη χλεύη του κόσμου. Τα τελευταία χρόνια και μετά τις αντιδράσεις της παγκόσμιας κοινότητας το φαινόμενο έχει περιοριστεί, αν όχι εκλείψει. Δεν λείπουν όμως και οι μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως αυτή που διαβάζουμε στο ethnos.gr στις 27 Φεβρουαρίου του 2019: Στην πόλη Χουσιούι της Κίνας μια γυναίκα ανακάλυψε ότι ο σύζυγός της την απατούσε. Άγνωστο πώς, ο άντρας και η ερωμένη του βρέθηκαν γυμνοί και δεμένοι σε δέντρο, με πολίτες γύρω τους να τους κοιτούν. Στο σημείο έφτασε και η αστυνομία για να προλάβει την οποιαδήποτε συνέχεια στο θέμα. Το βίντεο με το δεμένο ζευγάρι αναρτήθηκε στην πλατφόρμα κινεζικής δικτύωσης «WeChat» και έγινε viral. 

Ο περιβόητος «Νόμος 4000»

Όμως η Ελλάδα θα θυμηθεί τη δημόσια διαπόμπευση το 1858, όταν θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά ένας νόμος που τάραξε την ελληνική κοινωνία επί πολλά χρόνια. Η κυβέρνηση Καραμανλή θα ψηφίσει τον περίφημο «Νόμο 4.000», περί τεντυμποϊσμού. Σύμφωνα με αυτόν οι νεαροί ταραχοποιοί που κατηγορούνταν για το αδίκημα της εξύβρισης θα τιμωρούνταν - αφού συλλαμβάνονταν - με κούρεμα με την ψιλή μηχανή και σκίσιμο των ρεβέρ στα παντελόνια τους (να θυμίσουμε ότι ο όρος τεντυμποϊσμός προέρχεται από την άσωτη ζωή του βασιλιά Εδουάρδου της Αγγλίας – Τέντυ – του ανθρώπου που επινόησε και τα ρεβέρ στα παντελόνια ένα βροχερό βράδυ στο Λονδίνο, προκειμένου να μην βρέξει τα μπατζάκια του!).

Το ημερολόγιο έγραφε 4 Σεπτεμβρίου του 1958 όταν η άθλια αυτή παιδαγωγική διάταξη εφαρμόστηκε σε τέσσερις τεντυμπόις. Οι αστυνομικοί κούρεψαν με την ψιλή τα αγόρια, έσκισαν τα ρεβέρ και τους διαπόμπευσαν ρίχνοντας τους στον δρόμο και υποχρεώνοντας τους να κρατάνε μια πινακίδα που έγραφε «Είμαι τεντυμπόις γιατί γιαούρτωσα μια γυναίκα». Η διαδικασία δίχασε την ελληνική κοινωνία επί χρόνια. Ο Νόμος 4000 καταργήθηκε το 1983. Η τελευταία φορά που εφαρμόστηκε ήταν το 1981.

Και η Ελλάδα επιστρέφει στο ζοφερό της παρελθόν και κάποιοι καμαρώνουν γι’ αυτό. Καλή μας νύχτα!