Ζμπίγκνιου Πράισνερ: «Ελλάδα, η τελευταία ελεύθερη χώρα»

Πηγαίνοντας να συναντήσω τον Ζμπίγκνιου Πράισνερ σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, όπου φιλοξενήθηκε για λίγες ημέρες την περασμένη εβδομάδα, ήμουν σχεδόν σίγουρη πως θα συναντήσω έναν άνθρωπο ευαίσθητο, ρομαντικό, ονειροπόλο, βαθιά συναισθηματικό και απολύτως προσηλωμένο στον μαγικό κόσμο της υπέροχης μουσικής του.

Ωστόσο, από την πρώτη κιόλας χειραψία αντιλήφθηκα πως η εικόνα που είχα πλάσει στο μυαλό μου για εκείνον δεν είχε σχεδόν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Απέναντί μου στεκόταν ένας άνδρας ψηλός, εύσωμος, με έντονα χαρακτηριστικά, μποέμ διάθεση, δυναμικός, ενίοτε και σκληρός και απολύτως ρεαλιστής. Είναι ο ίδιος άνθρωπος που έχει γράψει κάποια από τα ωραιότερα κινηματογραφικά μουσικά θέματα του σύγχρονου ευρωπαϊκού σινεμά, όπως αυτά που ακούσαμε στη «Διπλή ζωή της Βερόνικα» και «Τα τρία χρώματα» του Κισλόφσκι, εκείνος που συνέθεσε τον «Υμνο της Αγάπης» πατώντας στον λόγο του Αποστόλου Παύλου, αλλά και ο συνθέτης ενός ρέκβιεμ για να αποχαιρετήσει τον σημαντικότερο συνεργάτη του και ταυτόχρονα τον φίλο της καρδιάς του.

Ο πολυβραβευμένος Πολωνός δημιουργός, τα άλμπουμ του οποίου έχουν πουλήσει περισσότερα από 2 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο, θα βρεθεί και πάλι σε λίγο καιρό στην Ελλάδα για να δώσει δύο συναυλίες, στις 3 και 4 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, κατά τη διάρκεια των οποίων θα συμπράξει με τη διακεκριμένη σοπράνο Λίζα Γκέραρντ αλλά και με τη δική μας Μαρία Φαραντούρη.

Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη «Ελλάδα»;

Μου έρχονται οι φράσεις «ίσως ναι, ίσως όχι», «αύριο» και «μία από τα ίδια, παρακαλώ». Πρόκειται για φράσεις οι οποίες πιστεύω ότι εκφράζουν τη νοοτροπία των Ελλήνων αλλά και τη δική μου. Αγαπώ πάρα πολύ την Ελλάδα και νιώθω πως υπάρχει μια συγγένεια ανάμεσα σε μένα και σε σας τους Ελληνες.

Με τον Κριστόφ Κισλόφσκι, μέσα από τις ταινίες του οποίου διαδόθηκε η μουσική σας σε παγκόσμιο επίπεδο, σας έδενε μια ιδιαίτερα στενή, όχι μόνο επαγγελματική αλλά και προσωπική σχέση. Αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για σας η προσωπική και πνευματική σύμπλευση με τους συνεργάτες σας;

Οταν ξεκινάς μια συνεργασία με κάποιον, λογικό είναι να θέλεις να υπάρχει μια καλή σχέση μεταξύ σας. Κάποιες φορές η σχέση είναι καλύτερη, κάποιες χειρότερη. Μια σχέση πάντως είναι απαραίτητο να υπάρχει. Αλλά αν είχα κακές σχέσεις με κάποιον, σε καμία περίπτωση δεν θα δούλευα μαζί του. Ο Κισλόφσκι βέβαια ήταν μια ιδιαίτερη και μοναδική περίπτωση. Είχαμε πολλά κοινά, ήρθαμε πολύ κοντά ο ένας στον άλλον χωρίς να το επιδιώξουμε. Απλώς προέκυψε. Ετσι συμβαίνει στη ζωή: συναντιούνται οι άνθρωποι, κι έπειτα από ένα χρονικό διάστημα κάποιοι χωρίζουν ενώ κάποιοι άλλοι μένουν μαζί για πάντα.

Θυμόμαστε πως πριν φύγει από τη ζωή ο Κισλόφσκι σχεδιάζατε να παρουσιάσετε στην Ακρόπολη ένα κοινό κονσέρτο. Δεν σκεφτήκατε ποτέ να πραγματοποιήσετε εσείς, μόνος σας, αυτό το κοινό σας όνειρο;

Οταν ο Κισλόφσκι μού είπε ότι δεν επιθυμούσε να κάνει άλλες ταινίες, σκέφτηκα να του προτείνω να σκηνοθετεί συναυλίες, μουσικές παραστάσεις. Ο ελληνικός πολιτισμός είναι ξακουστός σε όλο τον κόσμο. Αυτή η συναυλία στην Ακρόπολη λοιπόν θα ήταν και για τους δυο μας μια ανεπανάληπτη εμπειρία. Είχαμε σχεδιάσει τα πάντα, η συναυλία θα είχε τον τίτλο «Ζωή». Δεν προλάβαμε όμως. Παρ’ όλα αυτά, το όνειρο για μια συναυλία στην Ακρόπολη δεν το εγκατέλειψα ποτέ. Γι’ αυτό σκέφτομαι να παρουσιάσω στον ιερό αυτόν χώρο κάτι διαφορετικό. Πρόκειται για μια όπερα με τον τίτλο «Κασσάνδρα», μια Κασσάνδρα που θα προειδοποιεί τον σύγχρονο άνθρωπο για τα δεινά που έρχονται.

Πιστεύετε δηλαδή ότι το μέλλον επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις στην ανθρωπότητα;

Σίγουρα πιστεύω ότι το μέλλον δεν θα είναι εύκολο. Δυστυχώς, νομίζω πως μας περιμένουν δύσκολες μέρες. Παρότι όμως δεν είμαι αισιόδοξος, η όπερά μου θα τελειώνει με την υποσημείωση πως θα ήθελα η Κασσάνδρα να μην επαληθευτεί.

Στη χώρα σας, την Πολωνία, έχετε ζήσει στο πετσί σας την οικονομική κρίση, έχετε βιώσει δύσκολες εποχές. Τι συμβουλή θα δίνατε στους Ελληνες, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια ήρθαν ξαφνικά αντιμέτωποι με μια σκληρή οικονομική πραγματικότητα;

Η κρίση που υπάρχει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με αυτό που ζήσαμε εμείς στην Πολωνία. Θυμάμαι εποχές που στα ράφια υπήρχε μόνο ξίδι και ψωνίζαμε μόνο με κουπόνια. Οταν βρίσκαμε να αγοράσουμε παπούτσια δεν κοιτάζαμε καν τι νούμερο είναι, τα ανταλλάσσαμε με άλλους έξω από το μαγαζί. Αυτή λοιπόν ήταν πραγματική οικονομική κρίση, ενώ αυτό που ζείτε στην Ελλάδα είναι διαφορετικό. Οταν επισκέπτομαι την Ελλάδα βλέπω τα σημάδια της κρίσης μόνο στις μεγάλες πόλεις, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Αντιθέτως στα ελληνικά νησιά η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Ξέρω πως στη Ρόδο έρχονται τουρίστες και δεν βρίσκουν δωμάτιο να μείνουν. Οπως επίσης έμαθα ότι στο ίδιο νησί έχουν φτιαχτεί δύο νέα ξενοδοχεία που χρειάζονται προσωπικό αλλά δεν βρίσκουν... Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα είναι η τελευταία ελεύθερη χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη και παράλληλα είναι ασφαλής χώρα.

Δεν θεωρείτε πως περιορίζεται η ελευθερία μιας χώρας όταν έχει υπογράψει οικονομικές συμφωνίες που τη δεσμεύουν για δεκαετίες;

Πιστεύω πως κάποια στιγμή οι τράπεζες θα τα διαγράψουν τα χρέη της Ελλάδας. Η Πολωνία είχε ένα χρέος γύρω στα 75 δισ. δολάρια και τα 3/4 του χρέους διαγράφηκαν.

Οι ζωές σας όμως δεν επλήγησαν ανεπανόρθωτα μέχρι να διαγραφεί αυτό το χρέος;

Δεν τα βλέπω έτσι τα πράγματα. Και θα σας εξηγήσω γιατί. Εχω ένα χωριό που βρίσκεται 100 χλμ. έξω από την Πολωνία. Βρίσκεται σε μια ωραία ορεινή περιοχή. Εκεί έχω μόνο δύο γείτονες. Οταν έχτιζα εγώ το δικό μου σπίτι, όσα υλικά μού περίσσευαν τους τα έδινα για να χτίσουν το δικό τους. Τα δύο μικρά παιδιά που ζούσαν εκεί, ένα κορίτσι και ένα αγόρι, είναι σήμερα περίπου 20 χρόνων. Τους λέω ότι αν είχαν δική τους παραγωγή, αν καλλιεργούσαν κάτι, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα γι’ αυτούς. Δεν το έκαναν. Στην ουσία δεν κάνουν τίποτα για να βελτιώσουν τη ζωή τους, εκτός από το να δανείζονται χρήματα τα οποία δεν επιστρέφουν ποτέ. Δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο χωρίς φτώχεια.

Είστε ικανοποιημένος με τη σημερινή εικόνα της Ευρώπης;

Το σημαντικό είναι ότι χάρη στην Ευρωπαϊκή Ενωση έχουμε ειρήνη. Η δημοκρατία, που γεννήθηκε στην Ελλάδα, μπορεί να μην είναι το απολύτως τέλειο σύστημα, ωστόσο δεν υπάρχει καλύτερο.

Τι ήταν αυτό που οδήγησε τα βήματά σας στη μουσική; Ενα έμφυτο ταλέντο που ήταν αδύνατο να μην εκδηλωθεί ή μια βαθιά εσωτερική ανάγκη για έκφραση;

Εφόσον τα κατάφερα, σημαίνει πως είχα ταλέντο. Ημουν αποφασισμένος να γίνω συνθέτης και μάλιστα καλός συνθέτης. Είμαι τελειομανής, τα θέλω όλα στην εντέλεια, κι αυτό μου προκαλεί μεγάλο άγχος. Εχω μάθει όμως να ζω με το άγχος. Γιατί θέλω να πράγματα να γίνονται ακριβώς όπως τα έχω σχεδιάσει.

Τι είναι για σας η μουσική;

Το επάγγελμά σας, η μεγάλη σας αγάπη ή ιδανικός τρόπος έκφρασης; Πάνω απ’ όλα είναι το επάγγελμά του. Δεν ασχολούμαι επαγγελματικά με κάτι άλλο εκτός από το να γράφω μουσική. Κάποιες φορές μού αρέσει αυτό το επάγγελμα και κάποιες όχι. Ολα εξαρτώνται από το με ποιον δουλεύω και τι κάνω. Οταν παρουσιάζονται προβλήματα και δεν κυλούν τα πράγματα αρμονικά, σκέφτομαι ακόμη και να βγω στη σύνταξη...

Θα μπορούσατε δηλαδή να φανταστείτε τον εαυτό σας να ασχολείται με κάτι άλλο;

Κάποτε, όταν ήμουν νεότερος, ήθελα να δουλεύω για να κάνω κάτι δημιουργικό. Ξέρω όμως πολύ καλά ότι μια καριέρα έχει αρχή και τέλος. Ελπίζω ότι ακόμη δεν έχει έρθει το τέλος μου. Ομως, αν κάποτε νιώσω ότι αυτό που κάνω δεν αρέσει σε μένα τον ίδιο, θα αποσυρθώ την ίδια στιγμή.

Πώς θα είναι διαμορφωμένο το πρόγραμμα που θα παρουσιάσετε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και ποια είναι τα συναισθήματά σας για τη συνεργασία σας με τη Μαρία Φαραντούρη;

Θέλω αυτή η συναυλία μου να είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Οσο μεγαλώνω, άλλωστε, νιώθω ότι αλλάζω. Θέλω λοιπόν, μέσω της Μαρίας Φαραντούρη, που είναι Ελληνίδα, να παρουσιάσω το έργο μου «Ο Υμνος της Αγάπης», το οποίο βασίζεται στο ελληνικό κείμενο της Α' Επιστολής προς Κορινθίους του Αποστόλου Παύλου, για να περάσω ένα μήνυμα υπέρ της ενότητας της Ευρώπης.

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο ΕΘΝΟΣ της Κυριακής (30/9)