Πώς να αντιμετωπίσουμε τη μελαγχολία των Χριστουγέννων

Φώτα. Πολλά φώτα. Στολίδια και έντονα χρώματα. Γλυκά και όμορφες μυρωδιές. Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά. Η πιο λαμπερή και «χαρούμενη» στιγμή του χρόνου. Ή μήπως όχι; Σχήμα οξύμωρο. Όμως πολλοί άνθρωποι μέσα σ’ αυτό τον καταιγισμό χαράς και φαινομενικής, κάποιες φορές, ευτυχίας αισθάνονται διαφορετικά από το αναμενόμενο. Έντονο άγχος, βαθιά κατάθλιψη, αισθήματα δυστυχίας και ενοχής. Τι μας δυσκολεύει να εναρμονιστούμε με τη γιορτινή αυτή διάθεση;

Απώλεια

Άνθρωποι που κάτι έχασαν, κάποιος έφυγε, κάποιος είναι μακριά. Τα Χριστούγεννα και γενικά οι γιορτές υπενθυμίζουν συνήθως την απουσία και την απώλεια ανθρώπων, καθώς και τις όμορφες στιγμές με τους ανθρώπους που πια δεν είναι δίπλα μας.  

Μοναξιά 

Χωρίς φίλους, χωρίς οικογένεια, χωρίς σύντροφο. Μια γιορτή που επιβάλλει την παρέα και τη συνάθροιση, κατεξοχήν οικογενειακή, πώς επιδρά στη μοναξιά; Η μοναξιά «ξεμπροστιάζεται» τις μέρες αυτές και, ενώ προϋπάρχει και σε μη εορταστικές 
περιόδους, τώρα είναι σαν να μεγαλώνει και να παίρνει τεράστιες διαστάσεις μέσα στα φώτα και τα χρώματα. Η συναισθηματική ανάγκη για συντροφικότητα και ψυχική επαφή ματαιώνεται και αυτό εντείνει την απογοήτευση και τη θλίψη. 

Οικογενειακά τραπέζια 

Η θλίψη από την αντίθετη πλευρά της. Καταναλωτισμός, δώρα, υπερφαγία, παρουσιάζονται για να ξεγελάσουν τα ενδοοικογενειακά προβλήματα, τις προστριβές μεταξύ συντρόφων, τους καβγάδες και τις διαφορές μεταξύ παιδιών και γονέων. Ανεπιθύμητες και παρ’ όλα αυτά αναγκαστικές συναντήσεις με συγγενείς. Όλοι γνωρίζουμε αυτά τα τραπέζια από τα οποία κάποιες φορές ευχηθήκαμε να απουσιάζαμε. Όλα κυλούν φαινομενικά ήρεμα, μοιάζει να μη συμβαίνει τίποτα, όμως πίσω από αυτό υποβόσκουν δύσκολα συναισθήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που το εορταστικό κλίμα καταλήγει πολεμικό, με εντάσεις, φωνές και καβγάδες που βρίσκουν την ευκαιρία να βγουν στην επιφάνεια. Και το κάνουν με μεγάλη επιτυχία, καθώς όσο κρύβουμε τους σκελετούς στο ντουλάπι μας, στην πρώτη ευκαιρία, όπως αυτή δίνεται σε μία συνάντηση σε οικογενειακό τραπέζι, το «ντουλάπι» θα ανοίξει με 
ορμή προς κάθε κατεύθυνση.

Χρόνος 

Η πάροδος του χρόνου, όπως συμβαίνει στα γενέθλια και άλλες επετείους, κυρίως την Πρωτοχρονιά, συνήθως ξυπνάει διάφορες σκέψεις. Άλλος ένας χρόνος που περνά, ο απολογισμός για όσα έγιναν και κυρίως για όσα δεν έγιναν ποτέ, όσα ματαιώθηκαν, μπορούν να λειτουργήσουν ανασταλτικά στη χαρά του ερχομού του νέου έτους. Γενικά το πέρασμα του χρόνου μας φέρνει πάντα πιο κοντά στη θνητότητά μας με αποτέλεσμα η όποια αναφορά σε αυτόν να λειτουργεί προκαλώντας θλίψη σε ένα άτομο με ιδιαίτερα ζητήματα.

Οικονομική κρίση

Κάθε είδους γιορτή απαιτεί έξοδα και δώρα. Στην κατάσταση της κοινωνίας σήμερα, πολλοί άνθρωποι αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στην εκπλήρωση των βασικών τους αναγκών, πόσο μάλλον στις εορταστικές περιόδους. Αυτό καταλήγει αναπόφευκτα να τους οδηγεί στην απογοήτευση για τη μη εκπλήρωση όσων θα ήθελαν να προσφέρουν στον εαυτό τους και στους γύρω τους. Πολυδάπανες οι ανάγκες λοιπόν, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Συνολικά οι μέρες των εορτών μάς φέρνουν αντιμέτωπους με ό,τι στην καθημερινή μας ρουτίνα προσπαθούμε να προσπεράσουμε. Η ανάγκη να νιώσουμε χαρούμενοι τελικά φέρνει στην επιφάνεια το πόσο δεν είμαστε χαρούμενοι. Αυτό που έχει σημασία είναι να δώσουμε στον εαυτό μας το δικαίωμα να βιώσει τα όποια συναισθήματά του, είτε θετικά είτε αρνητικά. Αν για παράδειγμα υπάρχει κάτι το οποίο τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή μας ταλαιπωρεί, είναι θεμιτό να μπορέσουμε να εκφράσουμε τη θλίψη μας ή το όποιο άλλο συναίσθημά μας γι’ αυτό, άσχετα αν δεν εναρμονίζεται απολύτως με το τριγύρω γιορτινό κλίμα. Οφείλουμε να απενοχοποιήσουμε τα συναισθήματά μας, έτσι ώστε επί της ουσίας να αισθανθούμε οι ίδιοι καλύτερα. Σαφώς όμως, αφού μας δοθεί το δικαίωμα να εκφράσουμε τη σκέψη και τα συναισθήματά μας, μπορούμε να καταβάλουμε μια προσπάθεια για να περάσουμε καλύτερα όσον αφορά τα δικά μας θέλω και τις δικές μας επιθυμίες. Μπορούμε να βρούμε τρόπους ώστε να αισθανθούμε τελικά όμορφα μέσα στην εορταστική περίοδο.  
Πιο συγκεκριμένα:

• Προσπαθούμε να αποβάλουμε την ιδεατή εικόνα που έχουμε για τις γιορτές και επικεντρωνόμαστε στο να απολαύσουμε τη στιγμή, με όσα έχουμε και με τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα μας και όχι εκείνους που θα θέλαμε να είναι αλλά απουσιάζουν. Ακόμη και αν είμαστε μόνοι, η εορταστική περίοδος ευνοεί τις νέες γνωριμίες και συναναστροφές, καθώς υπάρχει περισσότερος κόσμος σε κοινωνικές εκδηλώσεις. 
• Βάζουμε όρια όσον αφορά τη σπατάλη χρημάτων. Οργανώνουμε τον οικονομικό μας προϋπολογισμό και χρησιμοποιούμε τα χρήματα με τρόπο που να μη μας φτάσει σε ακραίες καταστάσεις. Άλλωστε η αγάπη, η ζεστασιά και οι χαρούμενες στιγμές δεν αγοράζονται. 
• Επειδή πλησιάζουμε στο τέλος της χρονιάς είναι ευκαιρία να θέσουμε νέους στόχους. Μπορούμε να επαναπροσδιορίσουμε πράγματα που θέλουμε να αλλάξουμε, να αναθεωρήσουμε και να βρούμε ένα δρόμο προς τη επίτευξη όσων επιζητούμε. 
• Ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα τα καθορίζει. Πολλές φορές ακόμα και αν βιώνουμε μια δυσάρεστη κατάσταση, αν κάτι μας λείπει, αυτό σίγουρα έχει να μας διδάξει κάτι, δίνοντάς μας ένα σημαντικό μάθημα για τη ζωή μας. Επομένως η θετική σκέψη θα μας βοηθήσει. 
• Έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε τον βαθμό και τη συχνότητα που θέλουμε να συναναστραφούμε με συγγενείς ή φίλους και είναι βοηθητικό να προτιμήσουμε ανθρώπους γύρω μας που μας δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα και δημιουργική διάθεση.
• Μπορούμε να ασχοληθούμε με κάτι διαφορετικό αυτή την εορταστική περίοδο. Αν για παράδειγμα περνάμε με συγκεκριμένο τρόπο κάθε χρόνο τις διακοπές των Χριστουγέννων, αυτή τη φορά μπορούμε να διαφοροποιηθούμε, επιλέγοντας να κάνουμε κάτι διαφορετικό. 
• Όπως και σε άλλες περιπτώσεις, έτσι και στην εορταστική περίοδο είναι σημαντικό να αποφύγουμε τις συγκρίσεις με τους άλλους (πού βρίσκονται ή με ποιον τρόπο περνούν τις γιορτές κ.λπ.), καθώς χάνουμε τον δικό μας τρόπο να απολαύσουμε τη στιγμή και να της αποδώσουμε το νόημα που είναι για μας σημαντικό τη δεδομένη χρονική στιγμή. 
• Βοηθητικό είναι να μη φορτωθούμε ευθύνες αλλά να προσπαθήσουμε να ξεκουραστούμε, όσο τουλάχιστον είναι δυνατό. Αν είναι αναπόφευκτο να αναλάβουμε υποχρεώσεις την εορταστική περίοδο, είναι σημαντικό να τις ιεραρχήσουμε και να πράξουμε εκείνες που είναι απαραίτητο να γίνουν.
• Σωστή διατροφή, άσκηση, ακόμα και περπάτημα στη φύση, κάποιο δημιουργικό χόμπι, πάντα βοηθούν στην έκκριση ενδορφινών και σεροτονίνης οι οποίες βοηθούν στην ευεξία και στην καλή διάθεση για να λάμψετε αυτά τα Χριστούγεννα!

Από την Αγγελική Τσαγκαράκη, ψυχολόγο  

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο Open Life Νοεμβρίου 2019