Πώς θα μάθετε στα παιδιά σας τα συναισθήματα - Ελέγξτε τον θυμό τους

Όταν το τηλεκοντρόλ εκτοξεύεται στον τοίχο και τα ουρλιαχτά πιάνουν ντεσιμπέλ σειρήνας, οι γονείς νιώθουν ανήμποροι και αναποτελεσματικοί. Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει να αναγνωρίζει και να ελέγχει τα συναισθήματά του;

Γίνετε πρότυπο συμπεριφοράς 

Οι αντιδράσεις των παιδιών καθρεφτίζουν τη δική σας συμπεριφορά. Εσείς είστε το πρότυπό τους και εκείνα επιδεικνύουν υποδειγματική ικανότητα να αντιγράφουν και να μιμούνται την ανάρμοστη ή σωστή συμπεριφορά που βλέπουν γύρω τους. Δεν αρκεί το κήρυγμα περί διαχείρισης θυμού· πρέπει καθημερινά να αποδεικνύετε πόσο ήρεμοι και ψύχραιμοι παραμένετε σε κρίσιμες καταστάσεις. Όταν το παιδί έχει νεύρα και εκσφενδονίζει αυτοκινητάκια, η ψύχραιμη αντίδρασή σας θα του διδάξει ότι υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να χειριστεί κανείς τις αντιξοότητες της καθημερινότητας. 

Μιλήστε του για τα συναισθήματα

Ποια είναι τα συναισθήματα; Τι σημαίνει απογοήτευση, σκυθρωπότητα, ευθυμία, αγάπη, ενθουσιασμός; Γιατί συμπεριφέρομαι έτσι; Πώς νιώθω όταν έχω σφιγμένες τις γροθιές μου; Όταν τρέμουν τα γόνατά μου; Τα παιδιά κατακλύζονται από συναισθήματα χωρίς να έχουν ιδέα περί τίνος πρόκειται. Δεν μπορούν να συνδέσουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά με ένα συναίσθημα, δεν γνωρίζουν αυτόματα ότι το κλάμα αντιστοιχεί στη λύπη. Για να κατακτήσει τον κόσμο των συναισθημάτων, το παιδί πρέπει πρώτα να μάθει να συσχετίζει αντιδράσεις και συμπεριφορές με συναισθήματα. Παρατηρήστε τις εκφράσεις σας μπροστά στον καθρέφτη, επισημάνετε τα συναισθήματα των άλλων γύρω σας ώστε να μάθει σταδιακά να διαβάζει τη γλώσσα του σώματος (π.χ. στο πάρκο ένα παιδί πέταξε το ποδήλατό του κάτω γιατί πιθανόν είναι θυμωμένο, οργισμένο κλπ.). Μην επικεντρώνεστε μόνο στα αρνητικά συναισθήματα· δώστε έμφαση και στα θετικά – τη χαρά, την αγάπη, την υπερηφάνεια. Φροντίστε να δίνετε παραδείγματα μιας μεγάλης γκάμας συναισθημάτων, από την απογοήτευση, την ντροπή και τη ζήλια μέχρι την ικανοποίηση, την ανακούφιση και τον ενθουσιασμό. Αγοράστε παιδικά βιβλία που μιλούν για την αξία των συναισθημάτων. Μια έξυπνη ιδέα είναι να εκτυπώσετε ή να προμηθευτείτε από το διαδίκτυο κάρτες ή αφίσες συναισθημάτων που απεικονίζουν παιδιά ή κόμικς σε διάφορες συναισθηματικές φάσεις. Έτσι, κάθε φορά που θα ρωτάτε το παιδί σας πώς νιώθει, θα επιλέγει μόνο του την κάρτα που αντιστοιχεί στο συναίσθημά του. 

Εξηγήστε του πώς νιώθετε

Ανοίξτε την καρδιά σας. Όταν είστε περήφανοι και ικανοποιημένοι επειδή ολοκληρώσατε μια απαιτητική δουλειά, μοιραστείτε το με το παιδί σας. Μην το προστατεύετε από τα αρνητικά συναισθήματα για να μην στενοχωρηθεί· όταν είστε απογοητευμένοι, ανήσυχοι, νευρικοί, εξηγήστε του γιατί νιώθετε έτσι. Όταν το παιδί σας μάθει να αναγνωρίζει τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων, θα αποκτήσει κατανόηση και θα είναι σε θέση να αλληλεπιδράσει και να επικοινωνήσει καλύτερα.

Επιβραβεύστε τη σωστή συμπεριφορά 

Αν δείτε το παιδί σας να αντιδρά ψύχραιμα και λογικά σε μια κατάσταση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια χιονοστιβάδα θυμού, πείτε του «μπράβο». Η θετική και ενθουσιώδης αντίδρασή σας στη συμπεριφορά του θα το προτρέψει να την επαναλάβει.

Επισημάνετε την επίδραση του περιβάλλοντος στα συναισθήματα 

Η πείνα, η κούραση, η υπερδιέγερση είναι παράγοντες που μπορούν να κινητοποιήσουν τον μηχανισμό της αρνητικής συμπεριφοράς. Ο ελλιπής ύπνος είναι ο καλύτερος φίλος του εκνευρισμού. Η πείνα πυροδοτεί την γκρίνια. Η υπερδιέγερση είναι μια ανοιχτή πρόσκληση προς την κούραση και την αναστάτωση. Ακόμη, η έλλειψη προσοχής –αν το παιδί νιώσει ότι έχει αποσυνδεθεί από σας– μπορεί να οδηγήσει σε ανάρμοστη συμπεριφορά με σκοπό να προκαλέσει την προσοχή σας. Φροντίστε τις ανάγκες του και εξηγήστε του πως οι εξωτερικοί παράγοντες μπορεί να έχουν αρνητική επίδραση στη συμπεριφορά του. Ένα παιδί δεν είναι ικανό να συνδέσει το πείσμα και τα νεύρα με την κούραση ή την υπερδιέγερση. Όσο πιο πολύ βρίσκεται σε επαφή με τα συναισθήματά του, τόσο πιο εύκολο θα είναι να αναγνωρίσει τα ένστικτα και τις ανάγκες του για φαγητό, χαλάρωση, ύπνο και τρυφερότητα.

Καταστρώστε σχέδιο ελέγχου του θυμού 

Ακόμα κι αν έχει μάθει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, το παιδί χρειάζεται βοήθεια για να μπορέσει να ελέγξει τις εκρήξεις θυμού. Φτιάξτε μια λίστα με στρατηγικές ελέγχου των αρνητικών συναισθημάτων. Για παράδειγμα, δημιουργήστε μια «φωλιά» μέσα στο σπίτι όπου θα μπορεί να καταφεύγει όταν νιώθει απογοήτευση και εκνευρισμό· ακούστε μουσική ή χορέψτε· σχεδιάστε, ζωγραφίστε, δημιουργήστε με πλαστελίνη· κάντε σαπουνόφουσκες· χαϊδέψτε το κατοικίδιό σας· φτιάξτε κουλουράκια· διαβάστε ένα βιβλίο· αγκαλιαστείτε. Μια καλή ιδέα είναι να προμηθευτείτε «κάρτες χαλάρωσης» από το διαδίκτυο – απεικονίζουν παιδιά ή κόμικς σε διάφορες χαλαρωτικές δραστηριότητες. Κάθε φορά που το παιδί σας είναι στα πρόθυρα μιας έκρηξης θυμού ή αμέσως μετά από αυτήν, μπορεί να επιλέγει μόνο του τον τρόπο που θα το ωφελήσει να ηρεμήσει.

Προσφέρετε ασφάλεια

Όταν καταλαγιάσει ο θυμός, το παιδί σας πρέπει να νιώσει ότι είστε εκεί, δίπλα του, και ότι το αγαπάτε. Είναι σημαντικό να ξέρει ότι εσείς κι εκείνο αποτελείτε μια αχώριστη ομάδα. Η αγκαλιά σας είναι ένα καταφύγιο συναισθηματικής γαλήνης. Το παιδί πρέπει να είναι ελεύθερο να μοιραστεί τα συναισθήματά του μαζί σας. Κι όταν είναι θυμωμένο, στενοχωρημένο ή φοβισμένο, δείξτε κατανόηση και ενσυναίσθηση· το παιδί θα νιώσει ότι το αποδέχεστε, ότι είστε κοντά του. Και η ασφάλεια θα του δώσει τη δύναμη που χρειάζεται για να γίνει κύριος των συναισθημάτων του.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Open Life (1/2020), που κυκλοφορεί μία φορά τον μήνα με το «Eθνος της Κυριακής»