100 δισ. ευρώ για τη διατήρηση θέσεων εργασίας έναντι του Covid-19

Το χρηματοδοτικό εργαλείο SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) είναι μια πρόσφατη πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συζητήθηκε και στο τελευταίο Eurogroup, για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Covid-19 στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας.  Πρόκειται για ένα χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 100 δισ. ευρώ, που θα χρηματοδοτεί προγράμματα απασχόλησης μειωμένου χρόνου (short-time work schemes) και άλλα παρόμοια προγράμματα προστασίας των θέσεων απασχόλησης, των εργαζομένων και των αυτοαπασχολούμενων.

Στο πλαίσιο των προγραμμάτων απασχόλησης μειωμένου χρόνου οι επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω του Covid-19 και υπό ορισμένες προϋποθέσεις θα έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν προσωρινά τις ώρες εργασίας των εργαζομένων τους. Οι επιχειρήσεις θα επωμίζονται μόνο το κόστος των ωρών εργασίας των εργαζομένων τους. Οι εργαζόμενοι θα λαμβάνουν εισοδηματική ενίσχυση από το κράτος για τις ώρες που δεν εργάστηκαν, και έτσι θα διασφαλίζεται το εισόδημά της πλήρους απασχόλησής τους.  Τα κράτη-μέλη θα χρηματοδοτούν αυτήν την ενίσχυση μέσω του δανεισμού τους από το χρηματοδοτικό εργαλείο SURE. Ανάλογο πρόγραμμα αναπλήρωσης του εισοδήματος προβλέπεται για την ενίσχυση των αυτοαπασχολούμενων.

Η πρόταση είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δανειστεί το ποσό αυτό από τις χρηματοπιστωτικές αγορές, με εγγυήσεις που θα προσφέρουν εθελοντικά τα κράτη-μέλη και εν συνεχεία να το δανείσει  σε κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω του Covid-19 και επιθυμούν να δανειστούν για να χρηματοδοτήσουν προγράμματα απασχόλησης μειωμένου χρόνου και άλλα παρόμοια προγράμματα. Έτσι, ωφελούνται περισσότερο τα κράτη-μέλη που πλήττονται περισσότερο από τον Covid-19 και αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος δανεισμού.

Όμως, το σύστημα των εθελοντικών εγγυήσεων (το οποίο εκτιμάται στο 25% του συνολικού ποσού) συνιστά μια (ακόμη) δοκιμασία της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης σε συνθήκες πρωτόγνωρης κρίσης, ενώ παράλληλα ο δανεισμός αυτός θα επιδεινώσει  περαιτέρω την, ήδη, επιβαρυμένη δημοσιονομική θέση πολλών κυβερνήσεων.

Σε αυτή τη συγκυρία η χρηματοδότηση των προγραμμάτων απασχόλησης μειωμένου χρόνου θεωρείται αποτελεσματικότερη, έναντι εναλλακτικών σχημάτων ασφάλισης, έναντι της ανεργίας ή της απώλειας εισοδήματος, τα οποία θα απαιτούσαν ένα τελείως διαφορετικό σχήμα χρηματοδότησης και πιθανώς τη μεταβίβαση και άλλων αρμοδιοτήτων στην ΕΕ, η οποία προσκρούει στις ανυπέρβλητες οικονομικές και πολιτικές αντιθέσεις των κρατών μελών.

Τα προγράμματα απασχόλησης μειωμένου χρόνου θα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων του Covid -19 στη πλευρά τόσο της προσφοράς, όσο και της ζήτησης. Από την πλευρά της προσφοράς, οι επιχειρήσεις θα μπορούν να διατηρήσουν το ανθρώπινο δυναμικό τους, περιορίζοντας τις διαταραχές στην παραγωγική διαδικασία.  Παράλληλα, δεν θα επωμιστούν το κόστος απόλυσης και μελλοντικής πρόσληψης των εργαζομένων, που  εξαρτάται, μεταξύ άλλων, από το ρυθμιστικό πλαίσιο κάθε χώρας, (βλ. ύψος αποζημίωσης απόλυσης κλπ), τις διαδικασίες και το χρόνο εύρεσης ανθρώπινου δυναμικού και την εκπαίδευσή του. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις διατηρούν το ανθρώπινο δυναμικό τους, που διαθέτει δεξιότητες, που έχει αναπτύξει μέσω της εμπειρίας του στη θέση εργασίας.  Έτσι, διευκολύνεται η αμεσότερη ανάκαμψη των επιχειρήσεων και συνολικά της οικονομίας που πλήττονται από τον Covid-19.

Παράλληλα, μέσω των προγραμμάτων απασχόλησης μειωμένου χρόνου διατηρείται σταθερό το εισόδημα των εργαζομένων, αμβλύνοντας τις επιπτώσεις του Covid-19 στη συνολική ζήτηση.  Αντιθέτως, ένα σύστημα ασφάλισης έναντι της ανεργίας θα αντιμετώπιζε τις επιπτώσεις του Covid-19 μόνο στην πλευρά της ζήτησης, διασφαλίζοντας το εισόδημα μόνο όσων χάνουν τη θέση εργασίας τους.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων απασχόλησης μειωμένου χρόνου εξαρτάται από:

• Την έγκαιρη καταβολή της χρηματοδότησης στις επιχειρήσεις. Σε περιπτώσεις εφαρμογής των προγραμμάτων απασχόλησης μειωμένου χρόνου (όπως στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ελβετία) οι εργαζόμενοι εισπράττουν το σύνολο του μισθού τους από τις επιχειρήσεις, οι οποίες είτε λαμβάνουν το ποσό της χρηματοδότησης από το κράτος είτε το συμψηφίζουν με εισφορές κοινωνικής ασφάλισης που οφείλουν. Λαμβάνοντας υπόψη την κρίση ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, ο χρόνος καταβολής της χρηματοδότησης είναι κομβικός για την αποτελεσματικότητα του μέτρου.
• Τη δέσμευση των επιχειρήσεων για τη διατήρηση των θέσεων απασχόλησης.
• Την παροχή ευελιξίας στις επιχειρήσεις για να επιλέγουν τον αριθμό των ωρών εργασίας που μειώνουν ανάλογα με τις ανάγκες της παραγωγής και τις συνθήκες που επικρατούν. Η ευελιξία αυτή θα συμβάλλει στην ομαλή έξοδο από την κρίση: καθώς η παραγωγή και οι ώρες εργασίας θα αυξάνονται, η χρήση του μέτρου και το ποσό του μισθού που καταβάλλεται από το κράτος θα μειώνονται.
• Τη στόχευση σε κλάδους που πλήττονται σημαντικά και η δυνατότητα τηλεργασίας είναι περιορισμένη.

Βασικότερη, ίσως όλων των προϋποθέσεων, είναι η όσο το δυνατόν αμεσότερη εφαρμογή της πρωτοβουλίας SURE. Φυσικά, δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκής για την αντιμετώπιση μιας πρωτόγνωρης κρίσης για τις οικονομίες, τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις. Ωστόσο, ελλείψει άλλων πιο γενναίων πολιτικών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι μια πρωτοβουλία που πρέπει να αξιοποιήσουν οι κυβερνήσεις, και η ελληνική.

Πηγές

• European Commission, (2020), “Questions and answers: Commission proposes SURE, a new temporary instrument worth up to €100 billion to help protect jobs and people in work”, https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_572
• Giupponi G., Landais C., (2020), “Building effective short-time work schemes for the COVID-19 crisis”, Voxeu, 01 April 2020.
• Vandenbrouck Fr., Andor L., Beetsma R., Burgoon Br., Fischer G., Kuhn Th., Luigjes Cr., Nicoli Fr., (2020), “The European Commission’s SURE initiative and euro area unemployment re-insurance”, Voxeu, 06 April 2020.