«Οχι» στον νεοφασισµό

Και αυτή η µνήµη, η κιβωτός των δηµοκρατικών παραδόσεων και της ελευθερίας, θα αποδεικνύεται τόσο αναγκαία και πολύτιµη όσο τα σύννεφα του νεοφασισµού πυκνώνουν πάνω από την Ευρώπη. Διπλό μήνυμα Η αλήθεια είναι ότι οι επετειακές αποτιµήσεις, όπως και οι οργανωµένες τελετές που τις συνοδεύουν, «αδειάζουν» συνήθως τα ιστορικά γεγονότα από τη βαθύτερη ουσία τους και υποτάσσουν το περιεχόµενό τους σε µια αφηγηµατική ρουτίνα γυµνασιακών προδιαγραφών. Για να ανακτηθεί η Ιστορία δεν φτάνει η συναρµολόγηση των αναµνήσεων, ούτε αρκεί η µηχανή του χρόνου. Αυτό που χρειαζόµαστε είναι η δηµιουργία γεγονότων ικανών να µεταφέρουν τα ιστορικά φορτία στο παρόν και να επικαιροποιήσουν τα µηνύµατά τους. Η πρωτοβουλία του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου να προσκαλέσει στη Θεσσαλονίκη, στις εκδηλώσεις και στην αυριανή παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, τον οµόλογό του Σέρτζιο Ματαρέλα και η αποδοχή εκ µέρους του Ιταλού Προέδρου της πρόσκλησης µετατρέπουν την επέτειο σε αντιφασιστικό γεγονός και µεταδίδει µηνύµατα υψηλού συµβολισµού. Το ίδιο συνέβη και προ ηµερών, όταν ο Γερµανός Πρόεδρος Φρανκ Βάλτερ Σταϊνµάγερ, µε πρωτοβουλία επίσης του Προέδρου της ∆ηµοκρατίας, επισκέφθηκε την Αθήνα στην επέτειο της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας από τα γερµανικά στρατεύµατα και επισκέφθηκε το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου, τον τόπο του µαρτυρίου των Ελλήνων αντιστασιακών, για να ψηλαφήσει στους τοίχους τα ανεξίτηλα ίχνη της αγριότητας του ναζισµού. Σε µια εποχή όπου η Ευρώπη βρίσκεται αντιµέτωπη µε την έκρηξη του ακροδεξιού λαϊκισµού, του ρατσισµού και της ξενοφοβίας -αποτέλεσµα των οποίων είναι τόσο η άνοδος στην εξουσία του συνασπισµού της Λέγκας του Βορρά και του Κινήµατος Πέντε Αστέρων όσο και η πύκνωση της δράσης µορφωµάτων όπως η Χρυσή Αυγή-, η εικόνα του Παυλόπουλου και του Ματαρέλα στην επέτειο του «Οχι» δεν εκπέµπει µόνο σήµατα ιστορικής τιµής, αλλά υπογραµµίζει και την ανάγκη αντίστασης σε ιδεολογίες και πρακτικές που οδήγησαν την ευρωπαϊκή ήπειρο σε δύο Παγκοσµίους Πολέµους. Στόχος η Ευρώπη Στις συνθήκες που διαµορφώνονται, αυτό το µήνυµα είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίο. Με εφαλτήριο το Προσφυγικό, ο ακροδεξιός ευρωσκεπτικισµός συναντά τις χειρότερες παραδόσεις της ευρωπαϊκής ιστορίας, επιστρέφει σε πρακτικές που αναβιώνουν εφιάλτες, δυναµιτίζει την ευρωπαϊκή ιδέα. Το δηµοκρατικό κεφάλαιο της Ενωσης και οι θεµελιώδεις αξίες της, όπως ο ανθρωπισµός και η αλληλεγγύη, ξοδεύονται στο ταµείο των ξενοφοβικών εµµονών και των εθνικιστικών περιχαρακώσεων. Νοµικά πλαίσια που συµπυκνώνουν προσπάθειες δεκαετιών και ενσωµατώνουν την παράδοση της ευρωπαϊκής ανεκτικότητας γίνονται χαρτοπόλεµος µπροστά στο µπλόκο που στήνουν οι χώρες του Βίσεγκραντ, η κυβέρνηση της Αυστρίας και ο ξενοφοβικός συνασπισµός της Ιταλίας. Η Διεθνής της ακροδεξιάς, τη δηµιουργία της οποίας εξήγγειλαν πρόσφατα ο Σαλβίνι µε τη Λεπέν, δεν συγκροτεί απλώς µια κίνηση επιστροφής σε ιδεοληψίες που θέλουν να πάρουν τη ρεβάνς. Είναι ένα ρεύµα κατά της ίδιας της Ευρώπης που µιλάει τη γλώσσα του φυλετικού µίσους, εκµεταλλεύεται την κοινωνική έρηµο που δηµιούργησαν σε πολλές χώρες οι νεοφιλελεύθερες καθηλώσεις και επενδύει στον φόβο και στην ανασφάλεια. Μέτωπο στη φρίκη Τα σύνορα κλείνουν και µαζί τους ανοίγουν λογαριασµοί µε την Ιστορία. Η τολµηρή κίνηση του Σέρτζιο Ματαρέλα να αποδεχθεί την πρόσκληση του Προκόπη Παυλόπουλου και να παραβρεθεί στις εκδηλώσεις της Θεσσαλονίκης για το «Οχι» δεν είναι απλώς και µόνο µια έµπρακτη «συγνώµη» για τη φασιστική εισβολή στην Ελλάδα. Είναι, κυρίως, ένα µήνυµα και µια παρότρυνση προς τους ευρωπαϊκούς λαούς να αφυπνιστούν για να µην ξαναζήσουν τη φρίκη των πολέµων και του εθνικιστικού µίσους. Και κάτι τελευταίο για να προλάβουµε τον πιθανό αντίλογο: Πολλοί που αµφισβητούν τη σκοπιµότητα πραγµατοποίησης των παρελάσεων θα ενοχληθούν πιθανά από το γεγονός ότι ο Ιταλός Πρόεδρος εκλήθη να µεταδώσει ένα µήνυµα ειρήνης υπό τους ήχους των εµβατηρίων. Για µια φορά, ας θυσιάσουν το γενικό χάριν του ειδικού… Με τον Ματαρέλα στο βάθρο, ούτε ο µιλιταρισµός ενισχύεται ούτε τα επιθετικά ένστικτα εξάπτονται… Τη συζήτηση για τις παρελάσεις -και ιδίως τις µαθητικές- ας την επιχειρήσουµε σε κάποια άλλη ευκαιρία. Του ύψους... Συλλογική ευθύνη στις δηµοκρατίες δεν νοείται. Αν ο Γιάννος Παπαντωνίου έχει διαπράξει όσα του αποδίδει το κατηγορητήριο, τα έπραξε ιδία βουλήσει και ιδία ευθύνη… Κατ' αυτήν την έννοια, έχει δίκιο ο Χάρης Καστανίδης όταν λέει ότι «είναι άδικο να κρίνουν µια παράταξη από µερικούς που διώκονται» και να µην την κρίνουν «από τα στελέχη της εκείνα που την ίδια εποχή έδιναν µάχες για να αλλάξει το σύστηµα προµηθειών και έργων µε διαφάνεια, φτάνοντας µέχρι την παραίτηση για τις ιδέες τους». Η δήλωση του πρώην υπουργού έχει και… αυτοβιογραφικό χαρακτήρα, αφού, πράγµατι, τον Σεπτέµβριο του 1997 είχε παραιτηθεί από υπουργός Μεταφορών, καταγγέλλοντας «παίγνια συγκεκριµένων κέντρων». Για την Ιστορία, διάδοχός του υπήρξε ο Τάσος Μαντέλης. &amp; του βάθους Οταν οι δικαστικές αποφάσεις δικαιώνουν τις προσδοκίες των πολιτικών, οι δικαστές είναι «εγγυητές του Συντάγµατος» και αποθεώνονται. Οταν τις ακυρώνουν, η ∆ικαιοσύνη χειραγωγείται και καταλήγει «έρµαιο στα χέρια της εκτελεστικής εξουσίας». Στην περίπτωση της προφυλάκισης του ζεύγους Παπαντωνίου συνέβη το δεύτερο. Στελέχη της αντιπολίτευσης -και, µάλιστα, όχι της αξιωµατικής- υιοθέτησαν την υπερασπιστική γραµµή των θιγόµενων και ούτε λίγο ούτε πολύ διέγνωσαν ότι οι ανακριτές και ο εισαγγελέας εξέδωσαν τη συγκεκριµένη απόφαση επειδή υπέκυψαν στο «δόγµα Πολάκη». Το ενδιαφέρον του πράγµατος είναι ότι οι περισσότεροι από τους καταγγέλλοντες υπήρξαν στο πρόσφατο παρελθόν υµνητές της ευθυκρισίας των συλλογικών οργάνων της ∆ικαιοσύνης και των λειτουργών της. Οπου φυσάει ο άνεµος των σκοπιµοτήτων…