Η διένεξη ανάμεσα σε Ισπανία και Μαρόκο και η ομοιότητα με τα ελληνοτουρκικά

Η τριήμερη μεταναστευτική κρίση που γνώρισε η Ισπανία τον περασμένο Μάιο στην ισπανική πόλη Θέουτα, η οποία βρίσκεται επί αφρικανικού εδάφους, δε γινόταν παρά να θυμίσει τα γεγονότα του Μαρτίου του 2020 στον Έβρο.

Χιλιάδες μετανάστες πέρασαν επί ισπανικού εδάφους από το Μαρόκο, με τη Μαδρίτη να καταγγέλλει το Ραμπάτ για υποκίνηση της ξαφνικής αυτής ροής με σκοπό πολιτικά οφέλη. Η συγκεκριμένη κρίση ήρθε σε μια στιγμή όπου το Μαρόκο επιχειρεί να διαδραματίσει έναν ηγεμονικό ρόλο στην περιοχή και να υπερσκελίσει γειτονικές δυνάμεις εντός Αφρικής όπως η Αλγερία. Τα γεγονότα αποτελούν κατ’ ουσία επέκταση του ζητήματος της Δυτικής Σαχάρας η οποία είναι ένα από τα μείζονα σημεία αντιπαράθεσης ανάμεσα σε Ισπανία και Μαρόκο τις τελευταίες δεκαετίες.

Η Δυτική Σαχάρα, η οποία βρίσκεται νότια του Μαρόκου, αποτελούσε την τελευταία αποικία του Ισπανικού Βασιλείου, την οποία η Μαδρίτη εγκατέλειψε κατά τη δεκαετία του ‘70 με την πτώση του φρανκικού καθεστώτος. Έκτοτε, οι φυλές που κατοικούν στη Δυτική Σαχάρα διεκδικούν την ανεξαρτησία της αραιοκατοικημένης αυτής περιοχής, ενώ το Μαρόκο επιχειρεί να την προσαρτήσει ασκώντας μια κατά το δυνατόν de facto εξουσία. Η Ισπανία διαχρονικά αμφισβητεί τη μαροκινή κυριαρχία στην περιοχή και δεν έχουν λείψει οι εντάσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές. Σημείο καμπής στο ζήτημα ήταν οι λεγόμενες συμφωνίες του Αβραάμ, το περασμένο καλοκαίρι, με τις οποίες ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ πέτυχε την αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από μια σειρά αραβικών κρατών μεταξύ των οποίων και το Μαρόκο.

Προκειμένου να εξασφαλίσει τη συμμετοχή του Ραμπάτ στις συμφωνίες, ο Τραμπ αναγνώρισε την μαροκινή κυριαρχία στην Δυτική Σαχάρα ενάντια στη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης για το θέμα που υπάρχει ήδη από το 1975 και βεβαίως ενάντια στις ισπανικές θέσεις.  Όχι τυχαία η Ισπανία αρνήθηκε πολύ πρόσφατα να συμμετάσχει στην πολυεθνική στρατιωτική άσκηση, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, African Lion καθότι στο πεδίο δράσης της περιλαμβάνονταν και περιοχές εντός της Δυτικής Σαχάρας και μια ενδεχόμενη συμμετοχή της θα εκλαμβανόταν πιθανώς ως συναίνεση στην αμερικανική απόφαση για το status quo της περιοχής.

Η μεταναστευτική κρίση όμως στην πόλη Θέουτα που ακολούθησε ένα χρόνο μετά τα δικά μας γεγονότα, δεν είναι η μοναδική περίπτωση κρίσης που προσομοιάζει ιδιαίτερα τα ελληνοτουρκικά. Το 2002, δηλαδή έξι χρόνια μετά την κρίση των Ιμίων, Μαροκινοί στρατιώτες ύψωσαν στο μικροσκοπικό νησάκι Περεχίλ μια μαροκινή σημαία. Το ακατοίκητο νησί Περεχίλ βρίσκεται κοντά στις μαροκινές ακτές και διεκδικείται από το Ραμπάτ διοικείται όμως από τη Μαδρίτη η οποία θεωρεί ότι της ανήκει. Η Ισπανία απάντησε στην κίνηση αυτή του Μαρόκου αποβιβάζοντας στο νησάκι δικές της δυνάμεις οι οποίες και απομάκρυναν τους Μαρονικούς στρατιώτες. Χαρακτηριστικά, στην κρίση αυτή η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είχε τοποθετηθεί ξεκάθαρα υπέρ της Ισπανίας, κάτι που έκαναν από την πρώτη στιγμή οι ΗΠΑ. Αντίθετα δηλαδή με τη δική μας περίπτωση όπου η μεν ισχνή εξωτερική πολιτική της ΕΕ εκείνης της εποχής τάχθηκε υπέρ μας, ενώ η αμερικανική στάση αυστηρής ουδετερότητας ευνόησε τους ανυπόστατους τουρκικούς ισχυρισμούς για τα Ίμια. Στην τελευταία μεταναστευτική κρίση οι ρόλοι αντιστράφηκαν πάντως με τις ΗΠΑ να τάσσονται υπέρ του Μαρόκου και με την ΕΕ να υποστηρίζει τη Μαδρίτη, αν και η τελευταία αρνήθηκε τη συνδρομή της Frontex.

Το Μαρόκο και η Ισπανία δε θα μπορούσαν βέβαια να μην έχουν διαφορές και ως προς τις θαλάσσιες ζώνες δεδομένου ότι έχουν αντικείμενες και προσκείμενες ακτές (με τις ισπανικές πόλεις Θέουτα και Μελίγια) τόσο στον Ατλαντικό όσο και στη Μεσόγειο. To 2020, το Μαρόκο θέλοντας να επιβεβαιώσει τη δική του κυριαρχία επί της Δυτικής Σαχάρας οικειοποιήθηκε την ΑΟΖ της δηλαδή μια ζώνη έως 200 μέτρα από την ακτή αλλά και την υφαλοκρηπίδα της, η οποία σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να επεκταθεί σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας έως και 350 μίλια από τις ακτές. Οι συγκεκριμένες ενέργειες αποτελούν εσωτερικές νομικές πράξεις του Ραμπάτ και επομένως δεν έχουν αποτελέσματα διεθνώς ούτε δεσμεύουν τρίτα κράτη. Η Ισπανία όμως, λόγω των Κανάριων Νήσων, προσβλέπει σε θαλάσσιες περιοχές που ενέταξε το Μαρόκο εντός των θαλασσίων ζωνών του μέσω της Δυτικής Σαχάρας. Μήλον της έριδος είναι ένα ηφαίστειο στην περιοχή το οποίο είναι πλούσιο σε κοβάλτιο, υλικό «χρυσάφι» σήμερα καθότι είναι απαραίτητο για την κατασκευή μπαταριών για ηλεκτικά αυτοκίνητα και φωτοβολταϊκών.

Οι διαφορές ανάμεσα σε Ισπανία και Μαρόκο είναι αδύνατον να μην επηρεάσουν ανακλαστικά και την ελληνική πλευρά, όπως συμβαίνει άλλωστε και με όλες τις κρίσεις στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Αναμφίβολα, οι συμφωνίες του Αβραάμ, στις οποίες το Μαρόκο παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο είναι επ’ ωφελεία της Ελλάδας σε κάποιο βαθμό. Αυτό γιατί αναβαθμίζουν αφενός τη θέση του Ισραήλ με το οποίο έχουμε μια πολύ εποικοδομητική συνεργασία, αφετέρου υπονομεύουν τις φιλοδοξίες του Ερντογάν να αυτοαναγορεύεται σε προστάτη των απανταχού μουσουλμάνων έναντι της «κακόβουλης» Δύσης. Η Ισπανία όμως αποτελεί σύμμαχο της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ και βέβαια συνέταιρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Αθήνα οφείλει να την υποστηρίζει τόσο λόγω των διαχρονικά καλών σχέσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές όσο και λόγω του γεγονότος ότι η ίδια αποζητά παγίως την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στα δικά της ζητήματα με την Τουρκία.