Πέτυχε η Σουηδία στην αντιμετώπιση της πανδημίας;

Πολλές φορές ακούγεται η άποψη που υποστηρίζει πως ο τρόπος που αντιμετώπισε η Σουηδία τη πανδημία είναι ο σωστός και πιο αποτελεσματικός. Η θέση αυτή στηρίζεται στο γεγονός πως η Ελλάδα με τα αυστηρά υγειονομικά μέτρα που θέσπισε έχει σχεδόν ίδιους θανάτους με τη Σουηδία σε ίδιο αριθμό κατοίκων, η οποία δεν προέβη σε lockdown και τα μέτρα που επέβαλλε ήταν πιο ελαστικά. Με μια πρώτη ματιά στους αριθμούς αυτή η άποψη φαίνεται αληθής, όμως αν εμβαθύνουμε στην ανάλυση των στοιχείων, τότε θα δούμε πως τα πράγματα δεν έχουν έτσι.

Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως οι συγκρίσεις πρέπει να γίνονται ανάμεσα σε όμοια πράγματα, επομένως το να συγκρίνει κανείς τη περίπτωση της Ελλάδος με εκείνη της Σουηδίας είναι άτοπο, όπως άτοπη είναι και η σύγκριση μεταξύ διαφόρων χωρών, χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν ορισμένες σημαντικές επιμέρους συνθήκες. Το ορθό είναι η Σουηδία να συγκριθεί με τις υπόλοιπες Σκανδιναβικές χώρες, με τις οποίες έχει παρόμοια κουλτούρα, τρόπο συμπεριφοράς, οι πολίτες τους παρεμφερείς καθημερινές συνήθειες, ίδιας δυναμικότητας συστήματα υγείας, αλλά και παραπλήσια ποσοστά εμβολιασμού. Αν λοιπόν προβούμε σε αυτή τη σύγκριση, θα παρατηρήσουμε πως η Σουηδία σε σχέση με αυτά τα κράτη έχει πολύ χειρότερα αποτελέσματα σε κρούσματα και θανάτους, όπως φαίνεται στο παρακάτω πίνακα, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι Νορβηγία, Δανία και Φινλανδία προχώρησαν στην εφαρμογή αυστηρών υγειονομικών μέτρων, όπως και lockdowns. Το μοναδικό στοιχείο που διακρίνει τη Σουηδία από τις γειτονικές της χώρες, έγκειται στο ότι ο πληθυσμός της είναι σχεδόν διπλάσιος σε σχέση με κάθε μία από τις υπόλοιπες χώρες της Σκανδιναβικής, αλλά με τη χρήση των κατάλληλων δεικτών αυτό το στοιχείο δεν επηρεάζει τη σύγκριση.

Πηγή: worldometers.info

Τα στοιχεία αφορούν μέχρι τη 10^η Οκτωβρίου 2021

Πλήγμα και στην οικονομία

Όμως εκτός από το υγειονομικό μέρος, η Σουηδία με τη πολιτική που εφάρμοσε φαίνεται να επλήγη περισσότερο και στο κομμάτι της οικονομίας συγκριτικά με τις άλλες τρεις χώρες, αφού το 2020 σημείωσε πτώση στο ΑΕΠ της 2,82% σε σχέση με το 2019, με την αντίστοιχη πτώση της Φινλανδίας να είναι 2,77%, της Δανίας 2,73% και της Νορβηγίας 0,76%. Αυτά τα δεδομένα επιβεβαιώνουν τη θέση πως η αποφασιστικότερη και ταχύτερη αντιμετώπιση της πανδημίας, που επιτυγχάνεται με τη χρήση αυστηρών μέτρων, φέρνει εκτός από υγειονομικά και καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα. Επομένως, μπορεί η Σουηδία σε απόλυτους αριθμούς να φαίνεται πως τα πήγε καλύτερα στη διαχείριση της πανδημίας από άλλες χώρες του κόσμου, όμως τα δεδομένα των υπόλοιπων Σκανδιναβικών χωρών μας δίνουν την εικόνα για το τι θα μπορούσε να πετύχει, αν εφάρμοζε την ίδια πολιτική με αυτές, η οποία θα ήταν σαφώς καλύτερη από την υφιστάμενη.  

Επιστρέφοντας στο ζήτημα της σύγκρισης με την Ελλάδα, είναι αναγκαίο να σημειώσουμε πως μπορεί τα δύο κράτη να έχουν σχεδόν ίδιο αριθμό θανάτων, με τη Σουηδία να σημειώνει μικρότερο ποσοστό θνητότητας, όμως δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός πως η Σουηδία έχει γενικότερα υγιέστερο πληθυσμό από το μέσο όρο της Ε.Ε., με 82,6 έτη ζωής έναντι 81, καθώς και μικρότερο αριθμό ανθρώπων άνω των 80 ετών, όταν η Ελλάδα είναι από τις πιο γερασμένες χώρες στον ανεπτυγμένο κόσμο. Επίσης, η Σουηδία έχει ίσως το καλύτερο σύστημα υγείας στο κόσμο (στα κορυφαία συγκαταλέγονται και εκείνα των Νορβηγίας, Δανίας και Φινλανδίας), με ανεπτυγμένη τη πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, που προλαμβάνει πολλά νοσήματα, εν αντιθέσει με την Ελλάδα, που ποτέ το σύστημα υγείας της δεν ήταν σε θέση να συγκριθεί με το σκανδιναβικό, πόσο μάλλον αν αναλογιστούμε πως αυτό έχει καταρρακωθεί από τη δεκαετή οικονομική κρίση και τα μέτρα λιτότητας. Παρ’ όλα αυτά, η Σουηδία έφτασε στο σημείο το Δεκέμβριο του 2020 να ανοίξει διάλογο με τα όμορα κράτη για ενδεχόμενη υγειονομική βοήθεια, λόγω πληρότητας στις κλίνες ΜΕΘ, γεγονός που σηματοδότησε και τη πτώση του υγειονομικού συστήματος, αφού δεν ήταν σε θέση να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των ασθενών, κάτι που συνέβη και σε άλλα κράτη με ισχυρά συστήματα υγείας, όπως της Ιταλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου οι ιατροί έφτασαν στο σημείο να διαλέγουν ποιοι άνθρωποι θα νοσηλευτούν.

Οπότε, ας αναλογιστούμε αν η Ελλάδα με το τρέχον υγειονομικό σύστημα εφάρμοζε τη πολιτική της Σουηδίας, ποια θα ήταν τα αποτελέσματα. Μία υποτυπώδη απάντηση σε αυτό το ρητορικό ερώτημα έχει δώσει ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου, το «Nature», όταν σε έκθεσή του τον Ιούνιο του 2020, σημείωσε πως μέχρι τις αρχές Μαΐου του αυτού έτους τα υγειονομικά μέτρα απέτρεψαν πάνω από 3 εκ. θανάτους σε 11 ευρωπαϊκές χώρες. Βέβαια, όλα αυτά μπορεί να είναι εκτιμήσεις και να ενέχουν στοιχεία υποθετικού λόγου, όμως σε μία υγειονομική κρίση με εκθετικούς ρυθμούς αύξησης και εξάπλωσης της πανδημίας, είναι ευχής έργον να γίνεται λόγος σε υποθέσεις, διότι αν μιλούσαμε για γεγονότα, αυτά θα αποτελούσαν στη καλύτερη περίπτωση τραγωδία. Από τα παρατιθέμενα στοιχεία συμπεραίνεται πως η πολιτική που εφάρμοσε η Σουηδία για τη διαχείριση της πανδημίας αξιολογείται αρνητικά, όπως άλλωστε έχει παραδεχθεί και ο ανώτατος άρχοντας της χώρας, βασιλιάς Κάρολος Γουσταύος. Όταν λοιπόν μελετούμε τα στατιστικά στοιχεία, θα πρέπει να συνυπολογίζουμε τις παραμέτρους που υφίστανται σε κάθε περίπτωση και να μην βλέπουμε μόνο τους αριθμούς, ειδικά όταν κάνουμε λόγο για ανθρώπινες ζωές.

Δρ. Δημήτρης Μπατάκης

Πολυτεχνείο Κρήτης, Εργαστήριο Financial Engineering
Μ.Sc. LSE International Health Policy, M.Sc. Health Economics and Management

Μανώλης Καρακώστας

M.Sc. Διοίκησης Επιχειρήσεων
Επαγγελματίας Υγείας – Ερευνητής