Ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα: Μία ιστορία με παρελθόν, χωρίς μέλλον

Προσωπικά το θυµάµαι από το 1997 που ασχολήθηκα δηµοσιογραφικά µε θέµατα εκπαίδευσης, όµως είναι -τουλάχιστον- µια δεκαετία παλαιότερο.

Στην Ελλάδα σήµερα υπάρχουν οιονεί ιδιωτικά πανεπιστήµια και µάλιστα κερδοσκοπικά. Είναι τα δεκάδες κολέγια που συνεργάζονται µε ιδρύµατα του εξωτερικού, παρέχοντας σπουδές στη χώρα µας, αναγνωρισµένες από τα ξένα ιδρύµατα. Μέχρι σχετικά πρόσφατα τα πτυχία αυτά δεν τα αναγνωρίζαµε λόγω του άρθρου 16, όµως η υποχρέωση εναρµόνισης της νοµοθεσίας µας στα ευρωπαϊκά δεδοµένα ανάγκασε τη χώρα να προσαρµοστεί σταδιακά.

Ετσι σήµερα τα πτυχία των κολεγίων αναγνωρίζονται και οι απόφοιτοί τους έχουν όλα τα επαγγελµατικά δικαιώµατα που έχουν και οι απόφοιτοι των δηµόσιων πανεπιστηµίων. Η µόνη ουσιαστική διαφορά είναι ότι δεν γίνονται δεκτοί σε ΑΕΙ για απόκτηση µεταπτυχιακού ή διδακτορικού διπλώµατος. Αλλά και η αγορά εργασίας τούς αντιµετωπίζει διαφορετικά από τους αποφοίτους των δηµοσίων πανεπιστηµίων.

Γιατί λοιπόν η εξέλιξη αυτή δεν λειτούργησε εδώ και χρόνια ανταγωνιστικά για τη βελτίωση των δηµόσιων ΑΕΙ, όπως λέει η φιλελεύθερη θεωρία; Γιατί δεν σταµάτησε τη φοιτητική µετανάστευση και γιατί δεν έφερε χιλιάδες ξένους φοιτητές (υπάρχουν αλλοδαποί φοιτητές στα κολέγια αλλά όχι πολλοί) όπως ελπίζαµε; Ολα -σχεδόν- τα ξένα πανεπιστηµιακά µεγαθήρια είναι είτε ιδιωτικά αλλά µη κερδοσκοπικά, είτε δηµόσια. Αυτό σηµαίνει ότι δεν στοχεύουν στο κέρδος (ανεξαρτήτως διδάκτρων) καθώς η απόδοση της επένδυσης µπορεί να αργήσει ακόµα και δεκαετίες. Οτι επανεπενδύουν τα κέρδη τους στις υποδοµές, στα εργαστήρια, στους φοιτητές. Στη γνώση δηλαδή.

Ακόµα κι έτσι, τα φοιτητικά δάνεια µπορεί να «πνίξουν» έναν Αµερικανό ή Ευρωπαίο απόφοιτο. Επίσης µιλάµε για τροµακτικά µεγέθη: Το Χάρβαρντ, λόγου χάρη, έχει ρευστά διαθέσιµα 35 δισ. δολάρια, δηλαδή κάπου… 20% του ελληνικού ΑΕΠ! Θα φτιάξει ιδιώτης Χάρβαρντ στην Ελλάδα; Ας µη γελιόµαστε. Το καλό πανεπιστήµιο, δηµόσιο ή ιδιωτικό, µε δίδακτρα ή χωρίς, είναι πολύ ακριβό πράγµα. Χρειάζεται καλούς καθηγητές, εργαστήρια, µεταπτυχιακούς, υποδοµές, υποτροφίες. ∆εν είναι τυχαίο ότι τα κολέγια λειτουργούν εδώ σχολές που δεν χρειάζονται σοβαρές υποδοµές και ότι τα επιλέγουν κυρίως όσοι δεν πετυχαίνουν στα δηµόσια ΑΕΙ. Ο καθηγητής του ∆ηµοκριτείου Πανεπιστηµίου Θράκης, Περικλής Γκόγκας, λέει πως το κλειδί της κατανόησης βρίσκεται στον κερδοσκοπικό χαρακτήρα: «Εχουν ως στόχο το κέρδος, δηλαδή να έχουν πολλούς φοιτητές για να έχουν έσοδα, κακοπληρωµένους καθηγητές που από τις πολλές υποχρεώσεις και µαθήµατα δεν έχουν χρόνο, ακόµα και αν ήθελαν, να κάνουν ερευνητικό έργο, µε αποτέλεσµα ένα κακό επίπεδο σπουδών σύµφωνα µε τα διεθνή κριτήρια που αντικατοπτρίζεται στην κατάταξή τους διεθνώς».

Η παγκόσµια εµπειρία εξάλλου έχει δείξει ότι όπου επιχειρήθηκε το πείραµα κερδοσκοπικών πανεπιστηµίων, του πανεπιστηµίου-επιχείρησης δηλαδή, δεν απέδωσε τα αναµενόµενα: η γνώση µπορεί να οδηγεί στο κέρδος, αλλά όχι το αντίθετο.