Εθνικές Βουλευτικές Εκλογές 2023: Μια προεκλογική εκστρατεία της νέας εποχής… αλλά φτωχή σε πολιτική ουσία

Έναν μήνα ακριβώς διήρκησε η επίσημη προεκλογική εκστρατεία για τις σημερινές εκλογές. Μέσα σε αυτές τις 30 μέρες, κόμματα και υποψήφιοι είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν τις θέσεις τους και να τοποθετηθούν σε σειρά ζητημάτων που απασχολούν τη χώρα και την κοινωνία.

Την ώρα που η αντιπαράθεση απόψεων, υποψηφίων και προγραμμάτων ήταν έντονη και η εκτόξευση αλληλοκατηγοριών διαρκής, οι πολίτες μοιάζει να σταθμίζουν τις επιλογές τους με σχετική ψυχραιμία, χωρίς να δείχνουν ενδιαφέρον για την ακραία όξυνση προηγούμενων εποχών. Παράλληλα, έχουμε να κάνουμε και με την πρώτη προεκλογική εκστρατεία «νέας γενιάς», με τους υποψηφίους και τα επιτελεία τους να επιστρατεύουν όλα τα δυνατά όπλα της σύγχρονης επικοινωνιακής και τεχνολογικής φαρέτρας. Ωστόσο, πολλά και σημαντικά ήταν τα ζητήματα που έμειναν εκτός προεκλογικής συζήτησης.

Καταρχάς, το γεγονός ότι οι πολίτες οδηγούνται στις κάλπες χωρίς να έχει προηγηθεί η πλήρης διαλεύκανση του σκανδάλου των υποκλοπών συνιστά ένα σημαντικό πλήγμα για τη δημοκρατία. Μολονότι το συγκεκριμένο ζήτημα εθίγη και στο debate των πολιτικών αρχηγών, η πολιτική ουσία, που αφορά την ύπαρξη συγκεκριμένων θεσμικών απαντήσεων για το τι οδήγησε σε τέτοιες διαβρωτικές για τη δημοκρατία πρακτικές, παραμένει ένα σκοτεινό κεφάλαιο.

Επιπλέον, τα ελληνοτουρκικά ήταν επίσης από τα υποβαθμισμένα ζητήματα της προεκλογικής. Με την Τουρκία να εκλέγει σε μια εβδομάδα από σήμερα νέα κυβέρνηση, ο τρόπος διαχείρισης των σχέσεων με την γείτονα χώρα θα όφειλε να είναι από τα πρώτα θέματα στην ατζέντα των προεκλογικών πάνελ. Ειδικά από τα κόμματα που διεκδικούν συμμετοχή στην επόμενη κυβέρνηση θα ανέμενε κανείς να αναπτύξουν στους πολίτες τον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται να κινηθούν στο πεδίο των ελληνοτουρκικών είτε επανεκλεγεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είτε κερδίσει ο Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου. Αντί αυτού, ακούσαμε κατηγορίες για «Πρέσπες του Αιγαίου» και τις τυπικές φράσεις περί «μίας και μόνο διαφοράς με την Τουρκία».

Το ζήτημα της κλιματικής κρίσης, μείζον στην πολιτική ατζέντα σχεδόν ολόκληρης της Ευρώπης, απουσίασε εντελώς από τις προεκλογικές συζητήσεις. Το γεγονός ότι τα επείγοντα θέματα της περιβαλλοντικής προστασίας και βιωσιμότητας, καθώς και των αναπτυξιακών επιλογών που πρέπει να τα συνοδεύουν, θεωρούνται τριτεύουσας σημασίας για το πολιτικό σύστημα αποτελεί ελληνική ιδιομορφία. Εν τω μεταξύ, οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο εκπέμπουν σήμα κινδύνου για την επιβίωση του πλανήτη.

Στα θέματα των δικαιωμάτων, η ισότητα των φύλων, οι ανάγκες και τα αιτήματα του αναπηρικού κινήματος, η ορατότητα ων LGBTQΙ+ κοινοτήτων απασχόλησαν κυρίως συνθηματολογικά ή επικοινωνιακά τα πολιτικά κόμματα – κατά την παραδοσιακή λογική ότι είναι «δευτερεύουσας σημασίας». Έτσι, έλειψαν οι ουσιώδεις και εμπεριστατωμένες συζητήσεις, σε μια κοινωνία όπου η πολυμορφία και η ισότιμη ένταξη αποτελούν βασικά διακυβεύματα ανανέωσης και εκσυγχρονισμού της. Για τα ζώα επίσης καμία απολύτως συζήτηση. Η παρουσία τους περιορίστηκε μόνο σε γκεστ εμφανίσεις σε δύο συνεντεύξεις του κ. Μητσοτάκη και του κ. Τσίπρα.

Παράλληλα, η τεχνολογία ήταν εκείνη που άφησε εμφανές το αποτύπωμά της στην προεκλογική εκστρατεία. Οι πολίτες κράτησαν σαφώς μεγαλύτερες αποστάσεις από τις κομματικές εκδηλώσεις, με μικρότερη παρουσία στις συγκεντρώσεις σε όλες τις πόλεις σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. Πολύ πιο περιορισμένη ήταν και η αφισοκόλληση, καθώς και οι μεγάλες διαφημιστικές πινακίδες κομμάτων και πολιτικών.

Αντίθετα, οι πολιτικοί αρχηγοί έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση για τη μετάδοση των μηνυμάτων τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το οπτικοακουστικό υλικό. Για πρώτη φορά, έγινε τόσο εκτεταμένη χρήση του TikTok με τους πολιτικούς αρχηγούς, κυρίως τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Αλέξη Τσίπρα, να επιχειρούν να απευθυνθούν σε νεότερες ηλικίες, μέσα από την καλλιέργεια ενός πιο χαλαρού και «ανθρώπινου» προφίλ. Αστεία, συναντήσεις με προσωπικότητες του καλλιτεχνικού και αθλητικού χώρου και χαλαρές στιγμές της προεκλογικής εκστρατείας ήταν το υλικό με το οποίο επιχείρησαν να κερδίσουν το κοινό του συγκεκριμένου μέσου.

Επιπλέον, για πρώτη φορά είδαμε τόσες πολλές συνεντεύξεις σε μη παραδοσιακά δημοσιογραφικά μέσα. Youtubers, εκπομπές ψυχαγωγίας και κοινωνικού σχολιασμού προτιμήθηκαν από τις κλασικές ενημερωτικές και πολιτικές εκπομπές, στην προσπάθεια των πολιτικών αρχηγών να απευθυνθούν σε ευρύτερα κοινά.

Τελευταίο, αλλά όχι ασήμαντο. Σε όλη τη διάρκεια της προεκλογικής, υπήρξε πλήρης καταστρατήγηση των προσωπικών δεδομένων των πολιτών και του GDPR. Εκατοντάδες SMS και μηνύματα σε εφαρμογές ενημέρωναν για κάθε πιθανή και απίθανη δραστηριότητα των υποψηφίων. Ήταν τέτοιο το «σπαμάρισμα» που απορούσε κανείς αν οι υποψήφιοι αντιλαμβάνονται ότι όλο αυτό αγγίζει τα όρια της παρενόχλησης.