Μάχη στην ΕΕ για τον Μεγάλο Συμβιβασμό

H Eυρωπαϊκή Ένωση όταν ενσκήπτει μια κρίση, ένα νέο πεδίο δραστηριότητας, μια νέα ανάγκη ή κρίση, πάντα καθυστερεί, σέρνεται, παλεύει, αλλά τελικά θεσπίζει μέτρα πέραν αυτών που προβλέπονται από τις συνθήκες. Είναι πάντα επίκαιρη η φράση του Jean Monnet, πρωτεργάτη της ευρωπαϊκής ενοποίησης: «η Ευρώπη θα διαμορφωθεί μέσα από τις κρίσεις και θα είναι η επιτομή των λύσεων αυτών των κρίσεων» .

Υπενθυμίζω την κατάσταση το 2010 με την Ελλάδα σε χρηματοπιστωτική ασφυξία και την Ευρώπη να διατείνεται ότι δεν μπορούσε να βοηθήσει γιατί υπήρχε ο όρος «no bailout», δηλαδή « μη διάσωσης» , στις ευρωπαϊκές συνθήκες που δημιούργησαν τη νομισματική ένωση και το ευρώ.

Στη συνέχεια, λόγω της έκτασης που έπαιρνε η κρίση, στήθηκαν νέοι μηχανισμοί για την αντιμετώπιση της τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες χώρες: πρώτα το διμερές πρόγραμμα βοήθειας στην Ελλάδα από τα άλλα κράτη-μέλη της Ένωσης, και στη συνέχεια ο EFSF και μετά ο ESM , τα δυο τελευταία να αποτελούν εργαλεία ευρωπαϊκής διάστασης.

Ακολούθησε η τραπεζική ένωση και μια ευρύτατη νομοθεσία για τη δημοσιονομική πειθαρχία , την οικονομική σύγκλιση κλπ που έκαναν την Ένωση πιο δεμένη, πιο ανθεκτική στους κραδασμούς. Βέβαια, η βοήθεια αυτή εδόθη υπό αυστηρότατους όρους ,τη λεγόμενη αιρεσιμότητα , δηλαδή τη σύναψη μνημονίων με τον ESM.

Όταν ξέσπασε η κρίση του κορονοϊού, η Κομισιόν ήταν απούσα, τα κράτη-μέλη περιχαρακώθηκαν στα εθνικά τους σύνορα και επικρατούσε η νομικίστικη άποψη ότι η δημόσια υγεία είναι κυρίως εθνική αρμοδιότητα. Η κρίση του κορονοϊού όμως απεδείχθη οξύτατη και αγνοεί σύνορα . Κι η Ευρώπη άρχισε να τρέχει.... Ακριβώς , όπως έγινε και το 2010 με τη κρίση χρέους!

Σήμερα βρισκόμαστε στη φάση αναζήτησης χρηματοοικονομικών εργαλείων για την αντιμετώπιση της ύφεσης που φέρνει το επ´αόριστο «κλείσιμο» της οικονομίας. Οι «γνωστοί ύποπτοι» ( Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία...) αντιτίθενται, επί του παρόντος τουλάχιστο, να δοθούν πόροι χωρίς όρους, όπως θα ήταν μέσω της έκδοσης ευρωομολόγου ειδικού σκοπού ( covibond), το οποίο δεν θα εγγραφόταν και στο εθνικό χρέος των δανειζομένων κρατών. Αυτό φυσικά προκαλεί μεγάλη γκρίνια, εκστομίζονται φοβεροί αφορισμοί περί τέλους της ΕΕ , λόγω έλλειψης αλληλεγγύης κλπ. Πρόκειται , κατά τη γνώμη μου , για μια περίοδο «δημιουργικής αναταραχής» , από την οποία θα προκύψει ο μεγάλος συμβιβασμός.

Οι Γερμανοί θέλουν να βάλουν όρους στη παροχή οικονομικών πόρων γιατί αυτοί, μαζί με τους Ολλανδούς κλπ, είναι εν τέλει οι πραγματικοί εγγυητές/πληρωτές ενός ευρωομολόγου ,που θα μπορούσε να εκδοθεί για τη κάλυψη των αναγκών, αν υπάρξει default από ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη : αυτό ακούγεται θεμιτό, πρέπει η Γερμανία , η Ολλανδία κλπ να διαχειριστούν τη κοινή τους γνώμη και να περάσουν οποιαδήποτε συμφωνία από τα κοινοβούλια τους Για να τεθούν τέτοιοι όροι ,πρέπει, υπό τις κρατούσες συνθήκες, να συνομολογηθεί μνημόνιο με τον ESM.

Όμως είναι θεμιτή και η παρατήρηση ότι η κρίση κορωνοϊού είναι πλανητικής εμβέλειας χωρίς «ενόχους» ( όπως το 2010, οι «άσωτοι» Έλληνες) και δεν μπορούν να επωμισθούν τις τεράστιες οικονομικές της συνέπειες , και μάλιστα υπό σκληρούς όρους, χώρες με ήδη υπέρογκο δημόσιο χρέος ( με πρώτη την Ιταλία). Θα πρέπει λοιπόν να επιστρατευθεί ένα δημιουργικό financial engineering των διαθεσίμων χρηματοοικονομικών εργαλείων για να βρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση. Αυτή θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρ. Κεντρικής Τράπεζας.

Αλλά καθώς οι ανάγκες χρηματοδότησης θα είναι τεράστιες,πολύ μεγαλύτερες από τα 750 δις € που ανακοίνωσε η ΕΚΤ , η διαπραγμάτευση θα εστιαστεί στους τρόπους και τους όρους της περαιτέρω παροχής πόρων. Θα υπάρξει,νομίζω, λοιπόν ένα είδος διαλεκτικής σχέσης μεταξύ του ευρωομολόγου,του μηχανισμού του ESM, αλλά και των εργαλείων της ΕΚΤ, προς αναζήτηση της επιθυμούμενης ισορροπίας στην οποία θα συμφωνήσουν τα κράτη- μέλη της Ένωσης. Έχει ζητηθεί από τουςΥπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης να επανέλθουν τις επόμενες μέρες με συγκεκριμένες προτάσεις. Η διαπραγμάτευση υπόσχεται να είναι σκληρή.