Τσιόδρας και Χαρδαλιάς κυνηγούν κορονοϊούς στην παράσταση «ο Καραγκιόζης γιατρός»

Τα 90 του χρόνια συμπληρώνει εφέτος ο θρυλικός καραγκιοζοπαίκτης Θανάσης Σπυρόπουλος, ο τελευταίος των μοϊκανών μιας γενιάς που έζησε τον Β΄παγκόσμιο πόλεμο, φτώχεια και στερήσεις, έπεσε δεκάδες φορές αλλά σηκώθηκε άλλες τόσες.

Μαθημένος στα δύσκολα δίνει τη μάχη της επιβίωσης της επιχείρησης του εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού έχοντας στο πλευρό του το μοναχογιό του Κώστα που εδώ και καιρό έχει πάρει το βαρύ δακτυλίδι μιας θρυλικής λαϊκής παράδοσης.

Η ζωή του Θανάση Σπυρόπουλου θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα που ξεδιπλώνει την πορεία της Ελλάδας μέσα σε δύσκολες εποχές στη μεταπολεμική Ευρώπη. Είναι ο καραγκιοζοπαίκτης που έφερε πολλούς νεοτερισμούς αλλά και νέους ήρωες όπως τον πατέρα του Καραγκιόζη, τον γιατρό Σωτήρη Τσιόρδρα αλλά και τον «καπετάνιο» Νίκο Χαρδαλιά.

«Ο Καραγκιόζης πρέπει να είναι επίκαιρος»

Είναι οι δύο τελευταίοι ήρωες στην παραδοσιακή ιστορία «ο καραγκιόζης γιατρός» που σύμφωνα με τους Σπυροπουλαίους έχει την πλέον σύγχρονη εκδοχή της σύμφωνα με τα όσα βιώνει η Ελλάδα εν μέσω των ιστορικών εποχών της πανδημίας του covid-19.

«Ο μπαμπάς μου ήταν της φιλοσοφίας πως ο Καραγκιόζης πρέπει να εξελίσσεται και την ίδια άποψη έχω και εγώ. Είναι πολύ ωραία τα κλασσικά έργα, αλλά στις νέες γενιές δε μπορείς να τους παρουσιάζεις τα ίδια και τα ίδια. Ο Καραγκιόζης εξελίσσεται μέσα στο χρόνο, είναι πάντα επίκαιρος και τα έργα πρέπει να παρουσιάζουν είτε μικρές παραλλαγές είτε νέα έργα βασισμένα στο "σήμερα" με νέους κοινά αποδεκτούς ήρωες όπως ο Σωτήρης Τσιόδρας, ο Νίκος Χαρδαλιάς αλλά και οι γιατροί και νοσηλευτές που σαν άλλοι πολεμιστές του 1821 δίνουν τη δική τους μάχη», λέει στο ethnos.gr ο 35χρονος Κώστας Σπυρόπουλος, καραγκοζοπαίκτης και ο ίδιος και πατέρας δύο παιδιών.

Ο Τσιόδρας, ο Χαρδαλιάς και οι κορονοϊοί

«Ο μπαμπάς μου από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η κρίση με τον κορονοϊό έπιασε τον παλμό της κοινωνίας που ανέδειξε ως ήρωα τον λοιμωξιολόγο Σωτήρη Τσιόδρα. Τον σκιτσάρισε μαζί με τον Χαρδαλιά και τον Καραγκιόζη να κυνηγούν κορονοϊούς. Του βρήκε ρόλο στο περίφημο έργο στο "Καραγκιόζης γιατρός. Στον παλιό Καραγκιόζη προβάλλονται οι λαϊκοί ήρωες της επανάστασης του 1821, αλλά το 2020 προβάλλεται ο Τσιόδρας, οι γιατροί και ο Χαρδαλιάς που κυνηγούν τον κορονοϊό ως μέρος της κλασσικής ιστορίας "ο καραγιόζης γιατρός". Στην παραλλαγή η Βεζυροπούλα κάνει ψέμματα πως είναι άρρωστη από κορονοϊό».

Από το Κοπανάκι βοηθός του Φιλντισάκου

Γεννημένος στο χωριό Κοπανάκι της Κυπαρισσίας στη Μεσσηνία το 1930 ο μικρός Σπυρόπουλος μεγάλωσε φτωχικά μαζί με τις τρεις αδελφές του. Ο μπαμπάς του ήταν κουρέας και στο καφενείο του χωριού έπαιζε Καραγκιόζη ο Βασίλης Φιλντισάκος. Από τα προσχολικά χρόνια μαγεύτηκε από το μπερντέ και έγινε βοηθός του Φιλντισάκου. Στα 18 του ήρθε στην Αθήνα και έκανε ευκαιριακές δουλειές στα πρακτορεία των υπεραστικών λεωφορείων, όμως, η ζωή ήταν σκληρή, μάζεψε τα πράγματα του και επέστρεψε στο χωριό όπου ξεκίνησε πάλι ως βοηθός του Φιλντισάκου. Κάποια μέρα ο Φιλντισάκος κλήθηκε να παίξει σε μία άλλη περιοχή και άφησε το Θανάση στο πόδι του. Αυτό ήταν. Όταν ο Φιλντισάκος γύρισε στο Κοπανάκι όλο το χωριό του ζητούσε να βάλει το μικρό Θανάση να παίξει. Ετσι και έγινε. Με τα χρόνια ο Θανάσης Σπυρόπουλος πήρε τα ηνία και ο Φιλντισάκος έγινε βοηθός του.

Το ξεκίνημα στην Ανάκασα

Το μεγάλο άλμα το έκανε το Θανάσης Σπυρόπουλος το 1978 όταν πήρε τη μεγάλη απόφαση να επιστρέψει και πάλι στην Αθήνα και να στήσει το θεατράκι του στην Ανάκασα όπου μέχρι και σήμερα παραμένει η βάση της οικογένειας. Η περιοχή της Ανάκασας ήταν ακόμα αραιοκατοικημένη και ο Σπυρόπουλος έφτιαξε το θεατράκι του σε ένα οικόπεδο. Ο υπογράφων 9 χρονών τότε είχε την τύχη να παρακολουθήσει τις πρώτες παραστάσεις του Σπυρόπουλου. Το οικόπεδο βρίσκονταν ανάμεσα σε φτωχόσπιτα και ορίζονταν από τσιμεντόλιθους. Οι θεατές κάθονταν σε ξύλινες καρέκλες και πάνω στο γαρμπίλι κάθονταν οκλαδόν όλα τα παιδιά από τη Νέα Φιλαδέλφεια, τη Νέα Ιωνία και τις γύρω περιοχές. «Ηταν η στιγμή που ο μπαμπάς έκανε το μεγάλο άλμα. Εφερε πολλούς νεοτερισμούς και κέρδισε τις καρδιές του κόσμου», λέει ο γιος του Κώστας.

Ο λαρυγγόφωνος καραγκιοζοπαίκτης

Σχετικά με τις ικανότητες που πρέπει να έχει ένας νέος καραγιοζοπαίκτης ο Κώστας Σπυρόπουλος είπε: «Ο σωστός καραγκιοζοπαίκτης πρέπει να είναι λαρυγγόφωνος. Πρέπει να μπεις με σώμα και ψυχή μέσα στην παράσταση, να ταυτιστείς με τους ήρωες και μετά να παίξεις. Οι παλιοί "έπαιζαν" με το μικρόφωνο και με τις αναπνοές. Εβγαζαν στεναχώρια και μιλούσαν πλάγια στο μικρόφωνο, έβγαζαν θυμό και απορία και άλλαζαν τις γωνίες. Ο μπαμπάς μου πρόσθεσε τον μπαμπά του πατέρα του Καραγκιόζη το 1983. Τον εμπνεύστηκε επειδή ήθελε να υπάρχει κάποιος που θα δίνει συμβουλές στον Καραγκιόζη και θα τον επαναφέρει στην τάξη. Ισως να του βγήκε και λόγω πατρότητας καθώς εγώ γεννήθηκα λίγους μήνες αργότερα».

Σκληροί κριτές τα παιδιά

Ο Κώστας Σπυρόπουλος μεγάλωσε πίσω από το μπερντέ και στο προσκεφάλι του είχε τις δέκα κλασσικές φιγούρες, τον Καραγκιόζη, την Αγλαΐα, τα Κολλητήρια, τον Μορφονιό, τον Διονύσιο Ζακυνθινό (Νιόνιο), τον Μπάρμπα Γιώργο, τον Σταύρακα, τον Πασά, τον Χατζηαβάτη και τον Βελιγκέκα. «Υπάρχουν και άλλες φιγούρες όπως η Βεζυροπούλα, ο Κρητικός ο Αγκόπ και πολλές ακόμα ανάλογα με το έργο. Μεγάλωσα πίσω από τον μπερντέ, με έπαιρνε ο μπαμπάς μου και στις τηλεοπτικές παραγωγές. Διάβαζα πίσω από το μπερντέ και έκανα φωνές».

Τα παιδιά είναι οι πιο σκληροί κριτές. Αν δεν τους αρέσει η παράσταση σου δεν σου αφήνουν περιθώρια για δεύτερη ερμηνεία, φεύγουν με παράπονο και οι γονείς απογοητεύονται διπλά. Η επιτυχία μας είναι να φεύγουν τα παιδιά ενθουσιασμένα και συνάμα απογοητευμένα που τελείωσε "γρήγορα" η παράσταση. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ικανοποποίηση μας.

Ο Σταύρακας και ο Μπάρμπα Γιώργος

Παρότι στα παιδικά του χρόνια ο Θανάσης Σπυρόπουλος δεν είχε καμία κλίση στη ζωγραφική εν τούτοις η αγάπη του για τον Καραγκιόζη τον έκανε και καλλιτέχνη καθώς με το πέρασμα των χρόνων και πολύ προσπάθεια σχεδίασε και κατασκεύασε όλους τους ήρωες: «Από τις 4.000 φιγούρες που έχουμε σήμερα ο μπαμπάς έχει φτιάξει περίπου τις 3.000. Ο μπαμπάς έφτιαξε μία φιγούρα που ήταν ο Σταύρακας και η οποία χόρευε ζεϊμπέκικο. Κούναγε τα πόδια, το λαιμό, τα χέρια. Ηταν τρία άτομα και δούλευαν πάνω σε μία φιγούρα. Τότε ήμουν 17 χρόνων. Επίσης έφτιαξε το Μπάρμπα Γιώργο να κουνάει το τσαρούχι και άλλες πολλές λεπτομέρειες που έδωσαν ζωή στην παράσταση».

Το στοίχημα του σύγχρονου θεάτρου σκιών

Το μεγάλο στοίχημα ήταν η παράσταση το «Χάρισμα της Κόρης» που έστησε ο Κώστας Σπυρόπουλος πριν ένα χρόνο στο «Χυτήριο». Ήταν μία παράσταση σύγχρονου θεάτρου σκιών. Στην αρχή έβγαινε ο Καραγκιόζης και τα Κολλητήρια αλλά μετά εξελίσσονταν η παράσταση... «Οι πρώτες δύο μέρες δεν πήγαν καλά εισπρακτικά γιατί έγιναν λάθη στην προβολή και στην επικοινωνία. Πέρασα δύσκολες στιγμές αλλά μετά την τρίτη παράσταση όλα άλλαξαν και πήγαμε καλά. Πραγματικά η επιτυχία των παραστάσεων μας έδωσε μεγάλη ώθηση και νέους ορίζοντες».  

«Κινδυνεύουμε με αφανισμό, δε μας ακούει κανείς»

Η καραντίνα και το κλείσιμο των θεάτρων και των κινηματογράφων έκανε μεγάλη ζημιά στους επαγγελματίες καραγκιοζοπαίκτες. Αυτή τη στιγμή στην Αθήνα λειτουργούν τρία μόνιμα θέατρα Καραγκιόζη αλλά είναι σε αδράνεια όπως και τα θέατρα. Τα δύο θέατρα είναι του Σπυρόπουλου (στην Ανάκασα και στο Γαλάτσι) και το τρίτο του Τάσου Κώνστα στο Παλαιό Φάληρο. Σε όλη την Ελλάδα δραστηριοποιούνται έστω και ευκαιριακά πάνω από 100 καραγκιοζοπαίκτες κι έτσι κρατούν ζωντανή την παράδοση του λαϊκού ήρωα. «Είναι μεγάλη συζήτηση για το ποιος είναι επαγγελματίας καραγκιοζοπαίκτης και το ποιες είναι οι απολαβές ενός πραγματικού επαγγελματία. Το σίγουρο είναι πως καμία κυβέρνηση δε μας έχει ακούσει. Ποτέ δεν έχει πάρει στα σοβαρά τα προβλήματα μας και τα αιτήματα μας. Ανήκουμε στο υπουργείο Πολιτισμού αλλά κανείς ποτέ δε μας ακούει. Ανήκουμε στην κατηγορία των θεάτρων και σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουμε θα ανοίξουμε στις 15 Ιουλίου. Αυτό σημαίνει πως θα χάσουμε τη σεζόν και θα αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο του αφανισμού. Εμείς δε γίνεται να ανήκουμε στα θέατρα. Δεν είμαστε θίασος. Είμαστε πολύ λίγα άτομα που δουλεύουμε πίσω από το μπερντέ. Κάνουμε μία μεγάλη προσπάθεια να πείσουμε την κυβέρνηση να μας δώσει άδειες νωρίτερα μήπως σώσουμε τη σεζόν», λέει ο Κώστας Σπυρόπουλος.

«Τα κάνουμε όλα μόνοι μας»

Το μεροκάματο βγαίνει αλλά με πόνο ψυχής, μεγάλο ρίσκο και ατελείωτες ώρες δουλειάς καθώς ο καραγκιοζοπαίκτης είναι παράλληλα και... θιασάρχης και ταξιθέτης και σκηνοθέτης και ότι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. «Κάθε καραγκιοζοπαίκτης τα κάνει όλα μόνος του. Για να οργανώσει μία παράσταση σε υπαίθριο χώρο πρέπει να στήσει το μπερντέ, την περίφραξη, να φτιάξει τις καρέκλες, τον φωτισμό, τα ηχεία και ότι άλλο βάλει ο νους σας. Στις δικές μας παραστάσεις είναι ενεργός ο μπαμπάς, εγώ, δύο βοηθοί και η Μαργαρίτα που κάνει το συντονισμό».  

Σχολή για νέους καραγκιοζοπαίκτες

Ο ανήσυχος Θανάσης Σπυρόπουλος άνοιξε νέους δρόμους στον Καραγκιόζη.  Άνοιξε νέους δρόμους και αφιέρωσε τη ζωή του στην προβολή και στην διάδοση του δημιουργώντας και σχολή νέων καραγκιοζοπαικτών η οποία είναι ενεργή, κάνει μαθήματα κάθε Σάββατο και έχει στις τάξεις της πολλά νέα παιδιά. Επίσης υπήρξε για 17 χρόνια πρόεδρος του Πανελληνίου Σωματείου Θεάτρου Σκιών που ιδρύθηκε το 1925 για έναν αιώνα έχει καταγράψει πλούσια και μαχητική δράση. Το 2012 ίδρυσε το Πανευρωπαϊκό σωματείο θεάτρου σκιών έχοντας μέλη στο Βέλγιο, τη Γερμανία, τη Σλοβενία και πολλές ακόμα ευρωπαϊκές χώρες.  

«Πιο πρόστυχος στην Τουρκία»

Σχετικά με την εκδοχή του Καραγκιόζη στην Τουρκία είπε: «Οι Τούρκοι έχουν μεγάλη παράδοση με τον Καραγκιόζη. Φυσικά δεν έχουν Μπάρμπα Γιώργο και τον Διονύσιο. Εχουν άλλους ήρωες. Στην Τουρκία ο Καραγκιόζης έχει πιο πρόστυχη γλώσσα. Στη θέση του Σταύρακα έχουν έναν μάγκα που καπνίζει χασίς. Το Μαγεμένο Δεντρί, ο Γάμος της Ζαϊρέ, το Πυθάρι είναι κλασσικές τουρκικές παραστάσεις. Και στη Σλοβενία υπάρχει θέατρο σκιών και στις Βρυξέλλες και σε άλλες χώρες της Ευρώπης αλλά με τοπικούς λαϊκούς ήρωες».

«Η ευχή και η κατάρα»

Η ευχή και η κατάρα για τον γιο του Θανάση Σπυρόπουλου είναι η βαριά κληρονομιά που του αφήνει ο μπαμπάς του: «Όλοι μου λένε "άντε τυχερέ" δεν έχεις ανάγκη.  Αυτό είναι μία κουβέντα. Τα παιδιά μεγάλων ηθοποιών και καλλιτεχνών γενικότερα ζουν στη σκιά της φήμης των γονιών τους και οι περισσότεροι δε μπορούν να ξεφύγουν από αυτήν. Είναι αυτό που λέμε ευχή και κατάρα. Προσπαθώ να βάλω σε πρώτη μοίρα την αγάπη μου για τον Καραγκιόζη και μετά το επίθετο μου. Αυτό λέω και στα νέα παιδιά. Το να συνεχίσεις το όνομα ενός μεγάλου είναι ακόμα πιο δύσκολο. Δε μπορώ να είμαι ο ευατός μου, αλλά ο γιός του Σπυρόπουλου. Για παράδειγμα εμένα μου αρέσουν οι έγχρωμες φιγούρες και όχι οι σκαλιστές. Ωστόσο δε μπορώ να παίξω με έγχρωμες διότι ο μπαμπάς μου καθιερώθηκε με τις σκαλιστές φιγούρες. Πολλά παιδιά γνωστών καραγκιοζοπαικτών δεν συνέχισαν. Κάποιοι βέβαια τα κατάφεραν. Για παράδειγμα ο Ευγένιος Σπαθάρης συνέχισε την παράδοση του μπαμπά του Σωτήρη που επίσης ήταν τεράστιος αλλά ο γιος του Ευγένιου δε νομίζω να συνεχίζει την παράδοση. Επίσης ο Μόλας, ο Μανωλόπουλος που έβγαλε και καθιέρωσε τα "κολλητήρια" δεν είχαν διαδόχους».

Ο Παχατουρίδης μας τιμά

Το μεροκάματο για κάθε καραγκιοζοπαίκτη δεν βγαίνει εύκολα για αυτό και ο Κώστας Σπυρόπουλος στάθηκε ιδιαίτερα στη συμπεριφορά των δημοτικών αρχόντων: «Οι Δήμοι μας προσκαλούν αλλά πολλές φορές έχουμε μείνει απλήρωτοι ή έχουν αναβληθεί παραστάσεις λόγω αντικειμενικών δυσκολιών. Θέλω να τιμήσω τον Δήμαρχο Περιστερίου Ανδρέα Παχατουρίδη. Μακράν ο καλύτερος όλων. Αμειβόμαστε στην ώρα μας και κυρίως μας τιμά με την παρουσία του στις παραστάσεις και αυτό μας δίνει μεγάλη ηθική ικανοποίηση. Θετική ανταπόκριση και μεγάλο ενδιαφέρον έχει δείξει και ο Περιφερειάρχης Γιώργος Πατούλης. Παρότι δεν είχαμε καμία γνωριμία έχει ακούσει τα προβλήματα του κλάδου μας αλλά και την ανάγκη να διασωθεί η παράδοση μας».