Η θάλασσα ενώνει τον Οδυσσέα µε τους πρόσφυγες

Τι σχέση έχει ο πόλεµος της Τροίας µε τις πολεµικές συρράξεις στη Συρία; Τι µπορεί να ενώνει τον Οδυσσέα µε έναν σύγχρονο πρόσφυγα; Τι κοινό µπορεί να έχουν τα όνειρα της Πηνελόπης µε αυτά µιας σύγχρονης γυναίκας;

Στα παραπάνω ερωτήµατα απαντά, µέσω της τέχνης, η πολυβραβευµένη Βραζιλιάνα σκηνοθέτις και συνεργάτιδα της περίφηµης Κοµεντί Φρανσέζ (του γαλλικού Εθνικού Θεάτρου δηλαδή), Κριστιάν Ζαταΐ, η οποία υπογράφει το εξαιρετικά ενδιαφέρον multimedia θέαµα, µε τίτλο «Ithaca, Our Odyssey 1» («Ιθάκη, η οδύσσειά µας 1»), που θα παρουσιάζεται στη Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών του Ιδρύµατος Ωνάση από τις 29 Νοεµβρίου έως τις 2 ∆εκεµβρίου.

Για λίγες ηµέρες η κεντρική σκηνή της Στέγης θα πληµµυρίσει από δέκα τόνους νερού και θα µετατραπεί στις θάλασσες µε τις οποίες πάλεψε ο Οδυσσέας µέχρι να επιστέψει στην Ιθάκη και ταυτόχρονα τις θάλασσες που διασχίζουν οι σηµερινοί πρόσφυγες στην απέλπιδα προσπάθειά τους να βρουν µια νέα φιλόξενη πατρίδα. Πατώντας σε µία από τις πιο δηµοφιλείς ιστορίες της ελληνικής µυθολογίας, την «Οδύσσεια» του Οµήρου, η Ζαταΐ δηµιούργησε µια παράσταση µε κεντρικό θεµατικό άξονα το φλέγον πρόβληµα της εποχής µας, τη µετανάστευση, χρησιµοποιώντας µέσα και στοιχεία από πολλές διαφορετικές τέχνες, όπως το θέατρο, ο κινηµατογράφος αλλά και οι σύγχρονες τεχνολογίες.

Ο βασικός στόχος της, εξάλλου, όπως η ίδια εξηγεί, είναι να υπογραµµίσει τις διαχρονικές οµοιότητες που συνδέουν συγκεκριµένα γεγονότα και καταστάσεις του παρελθόντος µε αντίστοιχες σηµερινές. Γιατί µπορεί ο Όµηρος να µην ήταν σε θέση να προβλέψει τι θα συµβεί στον κόσµο έπειτα από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, είχε όµως την ευφυΐα και τη διορατικότητα να µιλήσει για αξίες πανανθρώπινες, συναισθήµατα διαχρονικά και καταστάσεις συνυφασµένες µε κάθε εποχή της ανθρώπινης ύπαρξης. «Με την παράσταση αυτή ξεκινά ένα νέο κεφάλαιο της έρευνάς µου ανάµεσα στο θέατρο και το σινεµά, τη φαντασία και την πραγµατικότητα, το παρελθόν και το παρόν.

Χρησιµοποιεί την οµηρική µυθοπλασία σαν έναν µεγεθυντικό φακό της εποχής µας, των πολέµων της, της µετακίνησης των πληθυσµών της, σε µια προσπάθεια να φτάσει κανείς στο σπίτι του, κυριολεκτικά και µεταφορικά» εξηγεί η σκηνοθέτις και προσθέτει: «Η ιδέα να ταξιδέψω στην "Οδύσσεια" προέρχεται κατ’ αρχάς από την επιθυµία µου να µιλήσω για τον σηµερινό κόσµο, να σκεφτώ πώς αλλάζουν τα πράγµατα µέσα από αυτήν τη διαρκή µετακίνηση πληθυσµών. Και η “Οδύσσεια” µιλά γι’ αυτό, εκτός από την επιθυµία του κάθε ανθρώπου να επιστρέψει στο σπίτι του. Αυτό είναι, πρώτιστα, µια πολιτική επιλογή. Επίσης, βρίσκω µεγάλο ενδιαφέρον το να µιλήσω για τη σηµασία της συνάντησης και της αγάπης, υπό την ευρεία έννοια. Όχι µόνο για την αγάπη ανάµεσα σ’ έναν άνδρα και µια γυναίκα, αλλά και για την οικογενειακή αγάπη, για την αγάπη ως µνήµη, ως καταφύγιο ειρήνης, ως λιµάνι».

Για τον πόλεμο

Ακόµη µια έννοια που πρωταγωνιστεί στη σύγχρονη αυτή «Οδύσσεια» είναι ο πόλεµος, µέσα από τις πολλές και διαφορετικές µορφές που έχει λάβει µε το πέρασµα του χρόνου: «Ήθελα να µιλήσω για τον σύγχρονο πόλεµο. Όχι µόνον την επικαιρότητα του πολέµου αλλά και για τα µέσα και τους τρόπους που τον συναντάµε και τον αντιµετωπίζουµε στην προσπάθειά µας να τον αποφύγουµε» εξηγεί η Κριστιάν Ζαταΐ, η οποία συνηθίζει να εµπνέεται από έργα, γεγονότα του παρελθόντος, πραγµατικά ή φανταστικά, για να στήσει τις παραστάσεις της. Η πολυβραβευµένη παράστασή της «Julia» το 2011, για παράδειγµα, ήταν βασισµένη στο κλασικό µυθιστόρηµα του Στρίντµπεργκ «∆εσποινίς Τζούλια».

Στη δική της «Οδύσσεια», πάντως, θα συναντήσουµε τρεις διαφορετικές εκδοχές του Οδυσσέα και της Πηνελόπης – η κάθε εκδοχή θα εκπροσωπεί και µια διαφορετική εποχή, ενώ θα ενσαρκώνεται από διαφορετικό Βραζιλιάνο ή Γάλλο ηθοποιό, που δρουν σε τρία διαφορετικά τοπία. Τόσο οι διαφορετικοί χαρακτήρες όσο και τα διαφορετικά τοπία θα βρίσκονται σε διαρκή αλληλεπίδραση µεταξύ τους. Ουσιαστική, ωστόσο, θα είναι και η συµµετοχή του κοινού στην εξέλιξη της παράστασης, καθώς, όπως µας αποκαλύπτει η σκηνοθέτις, «το κοινό θα είναι µέρος της φανταστικής κατασκευής της ιστορίας και θα βρίσκεται σε διαρκή επαφή µε τη σκηνή. Αυτό θα επιτευχθεί µέσω της εγγύτητας µε τους ηθοποιούς και της χρήσης ολογραµµάτων».

Όπως προαναφέραµε, το στοιχείο του νερού θα αποτελεί ένα πολύ δυνατό «όπλο» της παράστασης, καθώς δεν χρησιµοποιείται µόνο συµβολικά, αλλά ουσιαστικά. Όλο αυτό θα συµβεί µε την τοποθέτηση µιας µεγάλης κρυφής πισίνας κάτω ακριβώς από τη σκηνή. Το νερό σταδιακά θα αυξάνεται, θα φτάνει σχεδόν στα πόδια των θεατών, παρασύροντας συντρίµµια από µέρη του σκηνικού, αντικείµενα αλλά και ανθρώπινα σώµατα µέχρι τα τρία διαφορετικά σκηνικά της παράστασης να γίνουν ένα.

Συμπαραγωγή

H παράσταση «Ithaca, Our Odyssey 1», η οποία αποτελεί συµπαραγωγή της Στέγης µε το Odeon - Thearte de l' Europe, είναι το πρώτο µέρος ενός φιλόδοξου δίπτυχου, µε γενικό τίτλο «Our Odyssey», που επικεντρώνεται θεµατικά στην αέναη προσπάθεια του ανθρώπου για την επιστροφή στην κοιτίδα. Το δίπτυχο θα ολοκληρωθεί µε τη νέα παράσταση «New Ithaca», για το ανέβασµα της οποίας έχουν ήδη προγραµµατιστεί γυρίσµατα στην Ελλάδα, την Παλαιστίνη, στον Λίβανο, στη Νότια Αφρική, την Τουρκία, τη Συρία και τη Βραζιλία.