Δερβενάκια: Μια από τις πέντε πανωλεθρίες τακτικού στρατού στην Ιστορία – Πώς αντέδρασαν οι Μεγάλες Δυνάμεις

Η Μάχη στα Δερβενάκια θεωρείται ως μια από τις πέντε πανωλεθρίες στρατιών στην παγκόσμια Ιστορία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, μετά την επιτυχία του Κολοκοτρώνη, είδαν με άλλο μάτι την Ελληνική Επανάσταση.

Ήταν το καλοκαίρι του 1822. Είναι η εποχή που αρχίζει η μεγάλης κλίμακας εκστρατεία του Δράμαλη: Κατεβαίνει με 30.000 Τούρκους από τη Λάρισα στην Πελοπόννησο προκειμένου να καταπνίξει τον αγώνα των Ελλήνων.

Ο Μαχμούτ Αλή Πασάς Δράμαλης, αρχιστράτηγος, επικεφαλής μεγάλης τουρκικής στρατιάς, χωρίς αντίσταση περνάει και την Κόρινθο περνάει και τα Δερβενάκια και φτάνει μέχρι το Άργος, με στόχο να ανακαταλάβει την Τριπολιτσά. Εκεί όμως αποκαλύπτονται, για μία ακόμα φορά, τα ηγετικά χαρίσματα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο οποίος προβαίνει σε τρεις σπουδαίες στρατηγικές κινήσεις για να διακόψει αυτή την πορεία.

Η πρώτη του κίνηση είναι να αποκλείσει καταρχάς τα δύο περάσματα που οδηγούσαν στην Τριπολιτσά: Πρώτα το Σχινοχώρι, ορεινό χωριό του σημερινού Δήμου Άργους-Μυκηνών, όπου στέλνει τον Πλαπούτα και την ομάδα του. Κατόπιν στους Μύλους, εγκαθιστά τον γιο του Πάνο με 2.000 άνδρες. Οι Μύλοι αποτελεί, ουσιαστικά, το προτελευταίο χωριό που ενώνει την πεδιάδα μεταξύ το Άργους και της Τρίπολης.

Δεύτερη κίνηση του Κολοκοτρώνη ήταν η εφαρμογή της τακτικής της «καμένης γης», δηλαδή έδωσε εντολή να καούν όλα τα σπαρτά κι όλες οι αποθήκες σιτηρών της Αργολίδας, προκειμένου η πείνα οι ασθένειες να λυγίσουν τις δυνάμεις του Δράμαλη.

Και τρίτη κίνηση: στέλνει τον Δημήτριο Υψηλάντη με τους άντρες του στη Λάρισα (όχι την πόλη της Θεσσαλίας, αλλά την παλιά Ακρόπολη του Άργους - το κάστρο του Άργους), όπου εκεί - και αυτοί με τη σειρά τους – προξενούν δολιοφθορές στις δυνάμεις του Δράμαλη.

Τι πέτυχε ο Κολοκοτρώνης; Εξανάγκασε τον Δράμαλη να αλλάξει τα σχέδιά του και να πάρει το δρόμο της επιστροφής προς την Κόρινθο και να πέσει στην παγίδα: στο στενό πέρασμα των Δερβενακίων, όπου τον περίμεναν οι ελληνικές δυνάμεις και όπου επήλθε η συντριβή.

Πρώτη μάχη με τακτικό στρατό

Ουσιαστικά είναι η πρώτη φορά που οι επαναστατημένοι Έλληνες αντιμετωπίζουν τακτικό στρατό. Μέχρι τότε πολεμούσαν κυρίως κόντρα σε φρουρές. Και εκείνο το καλοκαίρι, οι Επαναστάτες έρχονται αντιμέτωποι με τη μεγάλη αντεπίθεση των Τούρκων. Μετά την κατάληψη Τριπολιτσάς - με την σπουδαία στρατηγική σημασία - έρχεται στον ελλαδικό χώρο μία στρατιά ολόκληρη 30.000 πάνοπλων Οθωμανών, έτοιμων να καταπνίξουν την Επανάσταση.

Η νίκη στα Δερβενάκια ήταν αυτό που περίμεναν να δουν και οι Μεγάλες Δυνάμεις για να κρίνουν τη στάση τους απέναντι στους Έλληνες. Όλοι πίστευαν ότι η κατάληψη της Τριπολιτσάς ήταν ένα τυχαίο γεγονός και πως στην ευρεία κλίμακα της αντεπίθεσης, οι Έλληνες θα κατέρρεαν. Και πραγματικά όλοι είχαν καταρρεύσει πλην ενός. Μόνο ο ατρόμητος στρατηγός, ο Γέρος του Μοριά παρέμεινε όρθιος και ψύχραιμος και περίμενε τον Δράμαλη στην Πελοπόννησο. Και τι έπραξε; Έκανε εφελκυσμό των τουρκικών Δυνάμεων στο εσωτερικό της αργολικής πεδιάδας εφάρμοσε την τακτική της καμένης γης και με κατάλληλες κινήσεις αποκόπτοντας όλες τις διόδους και αποφράζοντάς τους όλες στολές τις στρατιωτικές διαβάσεις κατόρθωσε να «μαντρώσει» τον Δράμαλη και να τον πετσοκόψει!

Το σημαντικό όμως δεν ήταν η συντριβή του του τούρκικου στρατού, ήταν και ο τρόπος με τον οποίο επήλθε. Και αξίζει να σημειωθεί ότι, οι περισσότεροι έλληνες καπεταναίοι είχαν εγκαταλείψει τον Κολοκοτρώνη που στάθηκε «όρθιος» στα Δερβενάκια με μόλις 2.500 άντρες. Αν ο Γέρος είχε τουλάχιστον 5.000 άνδρες τότε σ’ εκείνο το σημείο, θα είχε, στην κυριολεξία, καταστρέψει το σύνολο της στρατιάς του Δράμαλη. Παρόλα αυτά η καταστροφή, η Νίλα του Δράμαλη όπως έμεινε στην Ιστορία, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πέντε κορυφές καταστροφές στρατιωτικών δυνάμεων στην παγκόσμια στρατιωτική ιστορία. Αν μάλιστα αναλογιστούμε τα μέσα και τα γεγονότα της εποχής, η επιτυχία γίνεται ακόμα πιο σημαντική.

Ο αντίκτυπος της νίκης

Ο Κολοκοτρώνης, μέσα σε λιγότερο από πέντε μήνες, κατόρθωσε να στείλει ενισχύσεις στο Μεσολόγγι, που πολιορκούνται από τον Κιουταχή και έτσι τον Ιανουάριο του 1823 επετεύχθη η λύση της πρώτης πολιορκίας του Μεσολογγίου και ουσιαστικά de facto έχει απελευθερώσει στην Ελλάδα στις αρχές του ’23.
Και από αυτό το σημείο και μετά αντιλαμβάνονται τη σημασία της Επανάστασης πρώτες οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και ακολουθεί η Αγγλία με τον Κάνινγκ. Έτσι αρχίζει η μεγάλη μεταστροφή των ευρωπαϊκών Δυνάμεων και ουσιαστικά ανοίγει διπλωματικά ο δρόμος για την ελευθερία της Ελλάδας!

Και ο Δράμαλης; Ο τούρκος στρατηγός έφτασε σε κακά χάλια μέχρι την Κόρινθο. Από τους περίπου 30.000 άνδρες που συμμετείχαν στην εκστρατεία, γύρισαν μαζί με τον Δράμαλη στην Κόρινθο μόνο 6.000! Τον Οκτώβριο του 1822 ο Δράμαλης πέθανε από τη στενοχώρια του - όπως λέει ο θρύλος - για τη μεγάλη καταστροφή του στρατού του, σε ηλικία 52 χρονών. Μάλλον όμως ο θάνατός του προκλήθηκε από τον τύφο που εκείνη την περίοδο θέριζε (και) τα τουρκικά στρατεύματα.