Λαγκαδάς – Οσσα: Βυζαντινοί θησαυροί και φυσικές ομορφιές

Ο ΛΑΓΚΑΔΑΣ, κωμόπολη της περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης, βρίσκεται βορειοανατολικά της συμπρωτεύουσας, σε απόσταση αναπνοής (20 χλμ.) και σε υψόμετρο 130 μ. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου, ενός από τους μεγαλύτερους δήμους της Ελλάδας, με 48 χωριά και 4-5 οικισμούς, οι μόνιμοι κάτοικοί του υπολογίζονται στις 9.000 περίπου, ενώ όλος ο δήμος είναι γύρω στις 45.000.

Οι κάτοικοι του Λαγκαδά συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821, με γνωστότερο αγωνιστή τον Σταύρο Τζανή, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες στη Νότια Ελλάδα. Συνέπεια, ήταν η καταστροφή της κωμόπολης ως αντίποινα. Κατά το Μακεδονικό Αγώνα, οι Λαγκαδιανοί προσέφεραν πολλά, με κυριότερο Μακεδονομάχο, τον οπλαρχηγό Χρήστο Δρεμλή.

Σήμερα, στο Λαγκαδά, λειτουργεί ένα πολύ αξιόλογο λαογραφικό μουσείο, με εκθέματα, αντικείμενα, φορεσιές, παλιές φωτογραφίες από τους κατοίκους της κωμόπολης. Στεγάζεται σε παραδοσιακό σπίτι του 1880 – 1890, στον παλιό οικισμό, κοντά στη μητρόπολη της Αγίας Παρασκευής. Οπως εξηγεί ο διευθυντής του Λαογραφικού μουσείου Τρύφων Τσομπάνης, πρόκειται από τα λίγα παραδοσιακά σπίτια που σώζονται στο Λαγκαδά. Στην αυλή του λαογραφικού υπάρχει ένα κάρο, καζάνια, πατητήρι, μια βάρκα φερμένη από τη λίμνη Κορώνεια που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση, στο ισόγειο είναι η αποθήκη με τα διάφορα τρόφιμα, το δωμάτιο με τον αργαλειό και τα διάφορα υφαντά, δωμάτιο με εργαλεία της αγροτικής ζωής, ενώ στον επάνω όροφο γίνεται αναπαράσταση ενός σπιτιού της εποχής του ’50 – ’60 με το καθιστικό, το σαλόνι, το υπνοδωμάτιο, το παιδικό δωμάτιο, την κουζίνα.

Σε κοντινή απόσταση από το λαογραφικό μουσείο, βρίσκεται το Βυζαντινό μουσείο Λαγκαδά, με βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες από την Επαρχία Λαγκαδά, εκκλησιαστικά αντικείμενα (ευαγγέλια, άμφια, εξαπτέρυγα, σταυροί κ.ά.), την Χειρόγραφο Ακολουθία της Αγ. Κυράννας του 18^ου αιώνα – από τα σημαντικότερα εκθέματα του μουσείου-, ζωγραφικοί πίνακες Λαγκαδιανών ζωγράφων, υπάρχει αναπαράσταση Κρυφού Σχολείου, Βιβλιοθήκη με 18.000 τόμους κτλ.   

Αξίζει δε να σημειωθεί, ότι πρόσφατα (στις 2/3) εγκαινιάστηκε στην είσοδο του Λαγκαδά, στο παλιά στρατόπεδο Μπαρέτη, το 1^οΠάρκο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης, το οποίο αποτελεί έναν Πολυχώρο Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης, και περιλαμβάνει Εργαστήρι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, εργαστήρι Καλλιτεχνικής Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, χώρο Περιβαλλοντικών Παιχνιδιών, οικολογικούς λαχανόκηπους, food lab (εργαστήριο επεξεργασίας τροφών), σιντριβάνι που «παίζει» μουσική.

Ιαματικά λουτρά

Τα Λουτρά Λαγκαδά (3 περίπου χλμ. από το κέντρο της πόλης) πρωτοχτίστηκαν το 900 μ.Χ επί Ιουστινιανού, δίπλα στη λίμνη που πήρε το όνομα Κορώνεια από τη μητέρα του Ασκληπιού, θεού της Ιατρικής και της Υγείας. Οι μαρτυρίες για το ιαματικό νερό της λουτρόπολης, ξεκινούν από τις ταξιδιωτικές περιγραφές του Τούρκου γεωγράφου Μ. Χανζή-Σαλφά το 1670 και του Βρετανού περιηγητή William Martin Leake το 1835. Η λουτρόπολη διέθετε πλούσια σε ποσότητα και ποιότητα «φυσικά θεραπευτικά μέσα», η δε μεταλλικότητα του ιαματικού νερού, τα χημικά στοιχεία ποσοτικής και ποιοτικής υπεροχής, το κρυοσκοπικό σημείο, η φυσική θερμοκρασία, η ραδιενέργειά του, είναι κατάλληλα για λουτροθεραπεία, ποσιθεραπεία, παθήσεις κυκλοφοριακού και νευρικού συστήματος, δερματοπάθειες, ρευματικές παθήσεις κτλ.

Σ’ ότι αφορά τις δεξαμενές, είναι η «Ιουστινιανός» χτισμένη το 900 μ.Χ. και η «Μυγδονία» χτισμένη το 1400 μ.Χ., οι οποίες λειτουργούν ως ομαδικοί λουτήρες (έως 18 άτομα), ανδρών και γυναικών, εναλλάξ. Οι ώρες λειτουργίας τους είναι καθημερινά, από τις 8 το πρωί έως της 19.30. Στη συνέχεια από τις 20.00 έως τις 23.00 λειτουργούν ως πριβέ, κατόπιν ραντεβού.

Υπάρχουν και δυο σύγχρονες δεξαμενές, η «Κορώνεια» χωρητικότητας 15 ατόμων και η «Αρτεμις» χωρητικότητας 18 ατόμων, οι οποίες διατίθενται πριβέ όλη την ημέρα, κατόπιν ραντεβού. Στα λουτρά υπάρχει η δυνατότητα και για μασάζ και αρωματοθεραπεία, οι δε ατομικοί λουτήρες/μπανιέρες βρίσκονται υπό ανακατασκευή.

Οι τιμές είναι 6 ευρώ το άτομο, 20 ευρώ για πριβέ κρατήσεις (τα δυο άτομα) και 5 ευρώ για κάθε επιπλέον άτομο, ενώ υπάρχουν μειωμένες τιμές για τους δημότες Λαγκαδά, γκρουπ, πολύτεκνους, ανέργους κτλ. (τηλ. 23940 22221, www.loutralagada.gr).

Οσσα

Ενας από τους παλαιότερους και ιστορικούς οικισμούς, η Οσσα, χτισμένη στις πλαγιές του όρους Βερτίσκος, σε υψόμετρο 650 μ., προ(σ)καλεί ευχάριστα τον επισκέπτη με το πλούσιο αρχαιολογικό, λαογραφικό και αρχιτεκτονικό της ενδιαφέρον. Η αρχαία Οσσα τοποθετείται λίγο ανατολικότερα του σημερινού οικισμού και αναφέρεται ως πόλη της Βισαλτίας, που έκοβε το δικό της νόμισμα. Στη νεώτερη περίοδο είναι γνωστή ως τόπος καταγωγής της νεομάρτυρος Αγίας Κυράννας (1751). Το παλιό όνομα της Οσσας ήταν Βυσσώκα ή Βυρσόκα, από τα δέρματα που επεξεργάζονταν οι κάτοικοι της, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με τη βυρσοδεψία, την υποδηματοποιία, το εμπόριο μαλλιών, ενώ οι γυναίκες ύφαιναν πολύχρωμα υφαντά.

Στο χωριό θα δείτε την εκκλησία των Παμεγγίστων Ταξιαρχών του 1804, με σπάνιας τέχνης ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις εικόνες Κουλακιωτών ζωγράφων. Είναι και η εκκλησία της Αγίας Κυράννας (1840 – 1860) αφιερωμένη στην προστάτιδα του χωριού. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού είναι γύρω στους 300, ο δε υπερδραστήριος Σύλλογος Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα», μεταξύ άλλων, εστιάζει σε δράσεις πολιτιστικές, εκπαιδευτικές, πολιτιστικές, μέσα από ένα δίκτυο επισκέψιμων εκθεσιακών χώρων πολιτισμού. Η Λαογραφική Συλλογή της Οσσας, δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του 1992 από μια ομάδα νέων, με σκοπό τη διάσωση κάθε είδους αντικειμένου που έχει σχέση με την ιστορία και την παράδοση του χωριού. Από την άνοιξη του 2016 στεγάζεται σε αίθουσα του διατηρητέου Δημοτικού Σχολείου Οσσας, κτίσμα του 1926. Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης από τον γραμματέα του Συλλόγου, Αγγελο Μήτσα, βλέπουμε εργαλεία από την καθημερινή ζωή των κατοίκων, από την αγροτική ζωή, φωτογραφίες, υφαντά, εργαλεία υποδηματοποιίας και τσαγκαρικής κ.ά. Στόχος του Συλλόγου, είναι να ιδρυθεί οργανωμένο «Τοπικό Μουσείο Οσσας», το οποίο θα στεγάζεται στη διατηρητέα οικία Χατζή και Χατζηχριστάκη, αφού πρώτα αναστηλωθεί και διαμορφωθεί κατάλληλα.

Το παλιό παντοπωλείο

Αλλη μια πολύ αξιόλογη προσπάθεια του Συλλόγου Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα» είναι η πρωτοβουλία που πήρε, στα πλαίσια του εορτασμού του Ευρωπαϊκού Ετους Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όπως έχει οριστεί το 2018, να αποκαταστήσει το παλιό παντοπωλείο-μπακάλικο του Βασίλη Γρόλλιου, το οποίο λειτουργούσε στην Κάτω Αγορά του χωριού, από το 1947 έως το 2004.

Οπως εξηγεί η πρόεδρος του Συλλόγου Σοφία Καραϊωάννου, κατά τη διάρκεια της ξενάγησης, «θέλαμε να διατηρήσουμε τι είχε η Οσσα, και μάλλον, τι δεν θα έχει από δω και πέρα, και έτσι μας ήρθε η ιδέα του παντοπωλείου».

Οι εργασίες επανάχρησης ξεκίνησαν με καθαρισμό, απεντόμωση και απολύμανση του χώρου, ενώ παράλληλα συλλέγονταν τα αντικείμενα που θα εντάσσονταν στο παλιό παντοπωλείο. Στη συνέχεια συντηρήθηκαν τα υφιστάμενα ξύλινα στοιχεία του κτίσματος -πατώματα, ταβάνια, ράφια και κουφώματα- και απομακρύνθηκε η νεώτερη μεταλλική πόρτα που αντικαταστάθηκε με νέα ξύλινη, παραδοσιακού τύπου. Ο ξύλινος πάγκος και οι προθήκες, η παλιά ζυγαριά και οι κασέλες, τα κουτιά με τις κλωστές και τα κουμπιά, οι νταμιτζάνες και τα μπουκάλια, οι παλιές μαθητικές τσάντες, συσκευασίες προϊόντων, σπάνιες μεταλλικές διαφημιστικές πινακίδες κ.ά. βρίσκονται στο νοσταλγικό χώρο του παλιού παντοπωλείου, τα εγκαίνια του οποίου πραγματοποιήθηκαν στις 10 Ιουνίου 2018.

*

«ΑΝΟΙΧΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ» είναι η ιδέα του Συλλόγου Οσσαίων «Η Αγία Κυράννα», μέρος της οποίας αποτελεί το Παλαιό Παντοπωλείο, αλλά και το Τσαγκαράδικο, το οποίο θα εγκατασταθεί σε μαγαζάκι μεταξύ Ανω και Κάτω Αγοράς. Ο Σύλλογος έχει καταθέσει πρόταση στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leader για τον αγροτουρισμό, με θέμα την αποκατάσταση παραδοσιακού κτιρίου στην Οσσα και μετατροπή του σε εκθετήριο ιστορίας της βυρσοδεψίας και υποδηματοποιίας, με τίτλο «Το κονάκι του Παπουτσή». Η αίτηση βρίσκεται σε στάδιο αξιολόγησης και ο Σύλλογος ευελπιστεί ότι η πρότασή του θα εγκριθεί.

Η επίσκεψή μας στην περιοχή πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του ταξιδιωτικού γραφείου «IOLE TRAVEL», με έδρα στο Λαγκαδά (τηλ. 23940 20531).

Info

-Πώς θα πάτε: Από Αθήνα ακολουθείτε την εθνική οδό για Θεσσαλονίκη και πριν φτάσετε στην είσοδο της πόλης, θα βγείτε στην έξοδο για Καβάλα, ακολουθώντας την Εγνατία Οδό και στη συνέχεια έξοδος για Λαγκαδά. Συνολικά θα διανύσετε 520 χλμ. Από Θεσσαλονίκη ακολουθείτε την Εγνατία Οδό για Καβάλα, βγαίνετε στην έξοδο για Λαγκαδά, με κατεύθυνση στον τελικό σας προορισμό. Ο Λαγκαδάς απέχει 20 χλμ., η Οσσα 40 χλμ.

-Πού θα μείνετε: Στο Λαγκαδά έχετε δυο επιλογές για διαμονή. Πρόκειται για το κομψό «Casa Verde» στην καρδιά της πόλης, στεγάζεται σε νεοκλασικό κτίριο, και διαθέτει 9 πολύ όμορφα δωμάτια με όλες τις σύγχρονες ανέσεις. Στο ισόγειο του ξενοδοχείου που μετράει δυο χρόνια ζωής, λειτουργεί καφέ μπαρ μπιστρό (τηλ. 23940 20050). Σε κοντινή απόσταση, η δεύτερη επιλογή είναι το ξενοδοχείο «Lido», που λειτουργεί από το 1970, με 18 ανακαινισμένα συμπαθητικά δωμάτια, χώρο για πρωινό (τηλ. 23940 22653).

Tips

-Λαχανάς: Ιστορική έδρα του δήμου Λαγκαδά είναι ο Λαχανάς, εκεί όπου 19 – 21 Ιουνίου του 1913, έγινε η ιστορική μάχη Κιλκίς – Λαχανά, όπου οι Ελληνες πολέμησαν εναντίον των Βούλγαρων. Στο Λαχανά λειτουργεί Στρατιωτικό Μουσείο με εκθέματα - κειμήλια της ιστορικής μάχης κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο, ενώ το Ηρώο αναπαριστά έναν άγγελο και ένα στρατιώτη εις μνήμην των πεσόντων.

-Βυζαντινό Μουσείο/Λαογραφικό Μουσείο Λαγκαδά: Τα δυο μουσεία, η περιγραφή των οποίων, έγινε πιο πάνω, είναι επισκέψιμα, κατόπιν συνεννόησης με τον υπεύθυνο του Βυζαντινού και διευθυντή του Λαογραφικού Τρύφων Τσομπάνη (τηλ. 6976 330671).

-Λαογραφική Συλλογή Οσσας/Παλιό Παντοπωλείο: Τα εκθέματα της Λαογραφικής Συλλογής και το Παλιό Παντοπωλείο της Οσσας μπορείτε να δείτε, κατόπιν συνεννόησης στα τηλέφωνα 6937 310301 και 6945 055380.

-Κτήμα Μπαμπατζιμόπουλου: Το Κτήμα του αείμνηστου Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου, που πρόσφατα έφυγε από τη ζωή, βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Βερτίσκου, στην Οσσα, σε υψόμετρο 620 μ. Καταλαμβάνει έκταση 500 στρ., εκ των  οποίων τα 240 στρ. καλλιεργούνται βιολογικά με ελληνικές και ξένες ποικιλίες. Το κτήμα διαθέτει σύγχρονο οινοποιείο, κάβα παλαίωσης, αίθουσες γευσιγνωσίας, καφέ και εστιατόριο κ.ά. Είναι επισκέψιμο κατόπιν συνεννόησης (τηλ. 23940 91119). 

-Τοπικά προϊόντα/γεύσεις: Κρεατικά, τυροκομικά (κασέρι Σοχού, κατσικίσιο τυρί, πιπεροτύρι, ανθότυρο, μυζήθρα κ.ά.), μέλι, γλυκά κουταλιού (ιδιαίτερο αυτό με τη ντομάτα), λικέρ, κρασιά, τσίπουρο, πίτες, μαντί με κιμά, τραχανάς, γιαούρτι και ρυζόγαλο Δορκάδος, κεράσια Οσσας κτλ.