Περιήγηση στην Όσσα: Παράδεισος με αγριολούλουδα

Η Όσσα είναι βουνό της Θεσσαλίας. Βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Νομού Λάρισας και νότια από τον Όλυμπο από τον οποίο τη χωρίζει η κοιλάδα των Τεμπών. Μια κοιλάδα η οποία στα βόρεια ονομάζεται «Μεγάλο Φαράγγι» και στα νότια «Μεγάλο Ρέμα» χωρίζει το βουνό σε δύο μέρη. Η υψηλότερη κορυφή της, με ύψος 1.978 μ., είναι ο Προφήτης Ηλίας. Κατά τη μυθολογία, η ανιψιά και σύζυγος του Αλωέα, Ιφιμέδια, ερωτευμένη με τον Ποσειδώνα, πήγαινε συχνά στη θάλασσα και έριχνε στην αγκαλιά της τους αφρούς από τα κύματα. Έτσι κάποια μέρα έμεινε έγκυος από τον θεό και γέννησε τους Αλωάδες, Ώτο και Εφιάλτη.

Όταν οι δίδυμοι έγιναν εννέα χρόνων και εννέα πήχεις υψηλοί, έγιναν Γίγαντες. Τότε πήραν τον χρησμό ότι κανένας, ούτε θνητός ούτε θεός, δεν μπορεί να τους σκοτώσει. Πιστεύοντας στην προφητεία, με υπεροψία, τα δύο αδέλφια αποφάσισαν να κηρύξουν τον πόλεμο στους θεούς του Ολύμπου, να καταλάβουν το βασίλειό τους και να βιάσουν την Ήρα και την Άρτεμη.

Για να τα καταφέρουν στοίβαξαν το Πήλιο επάνω στην Όσσα ώστε φθάνοντας στο ύψος του Ολύμπου να πολεμήσουν τους θεούς στα ίσια. Επειδή μάλιστα ο Άρης προσπάθησε να τους σταματήσει, τον φυλάκισαν μέσα σε ένα χάλκινο βαρέλι μέχρι να τον ελευθερώσει ο Ερμής. Τότε με εντολή του Δία ανέλαβε να εξοντώσει τους Αλωάδες η Άρτεμη. Αφού όμως, όπως προέβλεψε ο χρησμός, δεν γινόταν να σκοτωθούν ούτε από θνητό ούτε από αθάνατο, έπρεπε να αλληλοσκοτωθούν.

Έτσι η πανούργα θεά κανόνισε να συναντηθεί με τον Ώτο στη Νάξο, αλλά μαζί του ήρθε και ο Εφιάλτης, που καθώς δεν βρήκε εκεί τη δική του αγαπημένη θεά, την Ήρα, ζήτησε να πάρει αυτός την Άρτεμη. Κατά τη διάρκεια της αναπόφευκτης σύγκρουσης μεταξύ των αδελφών, η Άρτεμη μεταμφιεσμένη σε ελάφι μπήκε ανάμεσά τους. Αυτοί, προσπαθώντας να χτυπήσουν το ζώο, έριξαν τα ακόντιά τους ο ένας εναντίον του άλλου και η αδελφοκτονία πραγματοποιήθηκε.

Στο δίκτυο NATURA

Η Άννα η Κομνηνή στην «Αλεξιάδα» αναφέρει για πρώτη φορά την Όσσα με το όνομα Κίσαβος, ονομασία που επικράτησε ως τις μέρες μας. Ο Κίσαβος χαρακτηρίζεται από την ποικιλία της βλάστησης. Μια έκταση 16.900 εκταρίων στο βορειοανατολικό τμήμα του βουνού έχει χαρακτηρισθεί αισθητικό δάσος, έχοντας ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο προστασίας NATURA 2000 ως περιοχή εξαιρετικού φυσικού κάλλους. Μέσα σε αυτό υπάρχει η χαράδρα της Καλυψούς με καταρράκτες και λίμνες. Για να επισκεφτούμε τα υψηλότερα τμήματα του βουνού, μπορούμε να πάρουμε τον χωματόδρομο που ξεκινάει πριν από το χωριό Σπηλιά και φθάνει σχεδόν μέχρι την κορυφή Προφήτης Ηλίας. Εδώ υπάρχει το υπόσκαφο ομώνυμο εκκλησάκι το οποίο είναι φτιαγμένο μέσα στον βράχο και έχει για είσοδο μία τρύπα.

Πολλά αγριολούλουδα ανθίζουν την άνοιξη εδώ, όπως η Arabis alpina, το Lamium purpureum, το Lamium garganicum, η Viscaria atropurpurea, η Potentila micrantha, ο Astragalus thracicus subsp. parnassi, η ενδημική της Οσσας και του Πηλίου Campanula pelia και η επίσης ενδημική της Όσσας και του Ασκιου Centaurea ossaea. Φωτογραφίζοντας τα αγριολούλουδα της Όσσας στις αρχές Απριλίου του 2016 βρήκαμε και μία Scilla nana (παλιό όνoμα Chionodoxa nana), όμως αυτή έχει εντοπισθεί μόνο στα Λευκά Ορη, συγκεκριμένα στο οροπέδιο Αμουτσερά, αλλά πουθενά στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Ένα ενδημικό υποείδος, το S. n. subsp. albescens, φυτρώνει στα βουνά της Ανατολικής Κρήτης. Εκτός Ελλάδας υπάρχει ένα ενδημικό είδος στην Κύπρο, άλλα δύο στη Μικρά Ασία (Όλυμπος Προύσας) και κάποια είδη στην Ευρώπη. Η διαφορά της S. nana από τις άλλες σκίλλες είναι ότι δεν έχει τους εμφανείς ανθήρες που έχουν αυτές, όπως η S. subnivalis που επίσης υπάρχει στην Oσσα, αλλά τον στύλο στη μέση του άνθους.

Ίσως η σκίλλα που βρήκαμε να είναι κάποιο από τα ευρωπαϊκά είδη ή και ακόμη κάποιο καινούργιο. Ένας άλλος δρόμος, ασφαλτοστρωμένος αυτήν τη φορά, οδηγεί από τη Σπηλιά στο ορεινό καταφύγιο. Στον χώρο στάθμευσης πίσω από το καταφύγιο, γύρω από μια μικρή πηγή, ανθίζουν την άνοιξη πολλά σπάνια αγριολούλουδα, όπως η ενδημική της Όσσας και του Πηλίου Viola rausii, που συνυπάρχει εδώ με την Viola arvensis, η Corydalis solida subsp. incisa, ο Crocus veluchensis, η Ficaria verna και το δέντρο Crataegus orientalis.

Στους θαμνοτόπους

Ένα από τα μικροπούλια, που συχνάζουν γύρω από την πηγή τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ο κοκκινοτσιροβάκος. Ανήκει στις Συλβιίδες, μια μεγάλη οικογένεια μικρών εντομοφάγων πουλιών που περιλαμβάνει 56 είδη και στο γένος Sylvia, δηλαδή στους τσιροβάκους που είναι 17 είδη και αποτελούν τα τυπικά πουλιά των μεσογειακών θαμνότοπων.

Φθάνει εδώ τον Μάρτιο και φεύγει τον Σεπτέμβριο για την υποσαχάρια Αφρική όπου διαχειμάζει. Τα πουλιά της Ελλάδας, όπως και όλα της ανατολικής μετανάστευσης, ανήκουν στο υποείδος albistriata. Τα αρσενικά από τα θηλυκά ξεχωρίζουν κυρίως λόγω του κόκκινου φτερώματος στον λαιμό και στο στήθος. Τρέφεται με διάφορα μικρά έντομα, όπως με το φιδόμορφο ραφιδιόπτερο Phaeostigma notata που θα το δούμε επάνω στα λουλούδια του αγριάγκαθου Carduus nutans. Εχει μήκος 15 mm. περίπου.

Όπως και τα φίδια μπορεί να σηκώσει το κεφάλι του υψηλότερα από το σώμα, γι’ αυτό ονομάζεται και φιδόμυγα. Έχει τέσσερα διαφανή φτερά που, όταν μένει ακίνητο, σκεπάζουν σαν στέγη το πίσω μέρος του σώματος. Τα θηλυκά έχουν μια μακριά προεξοχή σαν ουρά, τον ωοαποθετήρα, που χρησιμοποιούν για να αποθέτουν τα αβγά. Οι προνύμφες ζουν μέσα ή κάτω από σάπια ξύλα και τρέφονται από άλλα έντομα. Τα ενήλικα εμφανίζονται στις αρχές Μαΐου.