Areia Prata: H… ραδιενεργή παραλία της Βραζιλίας

Η παραλία Areia Preta στην πόλη Γκουαραπάρι της Βραζιλίας είναι διάσημη για τη μαύρη άμμο της, η οποία έχει εξωτερικά επίπεδα ακτινοβολίας σχεδόν 400 φορές υψηλότερα από τη φυσιολογική ακτινοβολία υποβάθρου που έχει καταγραφεί στις ΗΠΑ.

Η Βραζιλία διαθέτει εκατοντάδες χιλιόμετρα παραλιών, αλλά καμία δεν είναι σαν την "Praia Da Areia Preta", στο Γκουαραπάρι . Η άμμος σε αυτή την περιοχή, ιδιαίτερα η μαύρη άμμος, περιέχει μέτριες ποσότητες μοναζίτη, ένα φωσφορικό ορυκτό πλούσιο σε διάφορα στοιχεία σπάνιων γαιών, συμπεριλαμβανομένου του ουρανίου και του θορίου. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ακτινοβολία υποβάθρου στην Areia Preta μπορεί να φθάσει τα 175 mSv ανά έτος, ή 20 μSv/h, ενώ σε ορισμένα σημεία, ιδίως σε εκείνα με μαύρη άμμο, τα επίπεδα ακτινοβολίας φτάνουν τα 55 μSv/h. Για να καταλάβετε τα μεγέθη, ενδεικτικά, το μέσο επίπεδο έκθεσης σε ακτινοβολία στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι περίπου 0,34 μSv/h, ενώ μια ακτινογραφία δίνει στους ανθρώπους μια εφάπαξ έκθεση σε περίπου 100 μSv.

Η πλούσια σε μοναζίτη μαύρη άμμος του Γκουαραπάρι παρατηρήθηκε για πρώτη φορά το 1880, από τον Αυστριακό επιστήμονα Carl Auer von Welsbach. Έψαχνε για θόριο για τους πρόσφατα εφευρεθέντες μανδύες πυρακτώσεως και η άμμος μοναζίτη αποδείχθηκε η τέλεια πηγή. Τα βραζιλιάνικα ορυχεία μοναζίτη κυριαρχούσαν στη βιομηχανία των σπάνιων γαιών μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά μόλις στα τέλη του 20ού αιώνα οι παραλίες με μοναζιτική άμμο έγιναν πόλος έλξης για τον τουρισμό υγείας.

Το 1972, η ραδιενέργεια της άμμου μοναζίτη ήταν ήδη γνωστή εδώ και σχεδόν έναν αιώνα, αλλά εκείνη τη χρονιά η γιατρός Silva Mello άρχισε να προωθεί μια θεραπεία με ραδιενεργό άμμο που, όπως ισχυριζόταν, μπορούσε να θεραπεύσει μια σειρά από προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένων των ρευματισμών. Μέχρι σήμερα, χιλιάδες τουρίστες προσπαθούν να θεραπεύσουν ασθένειες ξαπλώνοντας ή ακόμα και σκεπάζοντας τον εαυτό τους με αυτή τη ραδιενεργό άμμο, αγνοώντας τον κίνδυνο της παρατεταμένης έκθεσης σε ακτινοβολία.

Πενήντα χρόνια μετά τη δημοσίευση της Silva Mello σχετικά με τα οφέλη της άμμου του μοναζίτη, πολλοί στη Βραζιλία εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η έκθεση στην άμμο κάνει πράγματι καλό στην υγεία τους. Η τουριστική βιομηχανία του Γκουαραπάρι έχει σίγουρα επωφεληθεί από αυτή την αφήγηση και η πόλη φέρει με υπερηφάνεια το παρατσούκλι της «Η υγιής πόλη», παρά τη διαμάχη γύρω από τις επιπτώσεις της έκθεσης στην άμμο.

Είναι ενδιαφέρον ότι στα περισσότερα μέρη του Γκουαραπάρι υπάρχουν σχετικά χαμηλά επίπεδα ακτινοβολίας υποβάθρου - 0,6 μSv/h κατά μέσο όρο - τα οποία δεν αποτελούν πραγματικό κίνδυνο για την υγεία. Οι παραλίες, όπως η Areia Preta, είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Τα κύματα της θάλασσας χτυπούν συνεχώς τα παράκτια βουνά που είναι πλούσια σε μοναζίτη και ορισμένες από τις ραδιενεργές ενώσεις ξεβράζονται στην ακτή με τη μορφή μαύρης άμμου.

Με την πάροδο των ετών, η έρευνα έδειξε ότι η ακτινοβολία γάμμα και μόνο στην Areia Preta αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τους τουρίστες. Μια μελέτη του 2002 διαπίστωσε ότι οι δόσεις ακτινοβολίας γάμμα στην παραλία Areia Preta ήταν συγκρίσιμες με εκείνες που υπήρχαν σε άμεση γειτνίαση (1 χιλιόμετρο) με τον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ. Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι ενώ η σύνθεση των ραδιονουκλιδίων στις δύο τοποθεσίες είναι αναμφίβολα διαφορετική, η ακτινοβολία γάμμα στην Areia Preta απαιτεί προστατευτικό εξοπλισμό.

Η ακτινοβολία που απορροφάται από το δέρμα μπορεί, να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος, ενώ οι εισπνεόμενες ραδιενεργές ενώσεις μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του πνεύμονα. Για τους λόγους αυτούς, η Πυρηνική Υπηρεσία της Βραζιλίας δεν συνιστά να περνάει κάποιος πολύ χρόνο σε ραδιενεργές παραλίες όπως η Areia Preta.

Κάποια στιγμή, προτάθηκε να αφαιρεθούν οι μονοζίτες από την άμμο και στη συνέχεια να πωληθούν ως πολύτιμο μετάλλευμα πλούσιο σε σπάνιες γαίες. Με αυτόν τον τρόπο, η εμβληματική μαύρη άμμος του Γκουαραπάρι θα μπορούσε να διατηρηθεί για την τουριστική της αξία, χωρίς να εκτίθενται οι άνθρωποι σε επιβλαβή ακτινοβολία.