Θηλιά οι «τυφλές» κατασχέσεις για τους πολίτες

Aκατάσχετη γραφειοκρατία και αλαλούµ µε τις κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασµών για χρέη προς το Δηµόσιο, ακόµη και για µικροποσά από ισχνά προνοιακά επιδόµατα διαπιστώνει στην Ειδική του Εκθεση ο Συνήγορος του Πολίτη.

Ο Συνήγορος έχει εξετάσει εκατοντάδες αναφορές πολιτών από πολλές διαφορετικές µεταξύ τους περιπτώσεις και τις παραθέτει διαπιστώνοντας ότι µπορεί το Σύνταγµα να µην επιτρέπει την κατάσχεση «κάτω από το όριο στοιχειώδους επιβίωσης του οφειλέτη και της οικογένειάς του», αλλά «τελικά η προστασία των τραπεζικών λογαριασµών από κατάσχεση καταλήγει να είναι αναποτελεσµατική»

Μεγάλα «αγκάθια» στη λειτουργία του όλου συστήµατος, όπου συµµετέχουν η Ανεξάρτητη Αρχή ∆ηµοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), οι τοπικές ΔΟΥ και οι τράπεζες που καλούνται να υλοποιήσουν την κατάσχεση, είναι:

1) Η προστασία ενός και µοναδικού λογαριασµού που δηλώνεται ως ακατάσχετος µέσω του συστήµατος TAXIS.

2) Η ύπαρξη κοινών λογαριασµών, συχνά µεταξύ ενηλίκων και ανήλικων τέκνων, όπου συχνά κατάσχεται η σύνταξη του παππού για χρέη του παιδιού ή του εγγονιού. Ας δούµε όµως µερικές περιπτώσεις: Προνοιακά επιδόµατα. Ενα από τα βασικά προβλήµατα που προκύπτει είναι ότι υπάρχει µια τεράστια ποικιλία από επιδόµατα, τακτικά και έκτακτα, που χορηγούνται σε αναπήρους, ανηλίκους, µητέρες, φοιτητές, πληγέντες φυσικών καταστροφών κ.ο.κ., χωρίς να είναι ξεκάθαρο ποια εξ αυτών είναι ακατάσχετα και ποια όχι. Εχει συµβεί η Εφορία να ζητά την κατάσχεση ενός λογαριασµού, η τράπεζα που καλείται να την υλοποιήσει να ρωτά την ΑΑ∆Ε εάν το ποσό από κάποιο προνοιακό επίδοµα είναι ακατάσχετο και η ΑΑ∆Ε, που αγνοεί ειδικά εάν πρόκειται για κάποια υποκατηγορία, να αρχίζει να ρωτά από υπουργείο σε υπουργείο. Μάλιστα, επισηµαίνεται ότι υπάρχει εγκύκλιος της ΑΑ∆Ε (ΠΟΛ 1146/2017) για περιορισµό της κατάσχεσης «από καταβολή προνοιακού ή άλλου κοινωνικού επιδόµα-τος ή βοηθήµατος» ύστερα από αίτηση του οφειλέτη, αλλά παρατηρούνται «φαινόµενα δυστοκίας από τις ∆ΟΥ να προχωρήσουν στον περιορισµό».

Επιδόµατα µητρότητας

Καταγράφονται περιπτώσεις όπου ασφαλιστικοί οργανισµοί, όπως ο ΟΑΕ∆, καταθέτουν επιδόµατα µητρότητας σε λογαριασµό διαφορετικής τράπεζας από εκείνην στην οποία έχει δηλώσει η µητέρα τον ακατάσχετο λογαριασµό της. Αυτό µπορεί να συµβεί διότι έχει δηλωθεί ως προστατευόµενος/ακατάσχετος ο λογαριασµός της µισθοδοσίας ή της σύνταξης που είναι σε άλλο τραπεζικό ίδρυµα.

Στεγαστικά φοιτητών

Φορολογικές Αρχές έχουν υποστηρίξει ότι επιδόµατα όπως εκείνο για τη στέγαση των φοιτητών «δεν ορίζεται εκ του νόµου ρητά ως ακατάσχετο», αν και υπάρχει νόµος (3220/2004) που ορίζει ότι «δεν κατάσχεται, χορηγείται ολόκληρο χωρίς καµία κράτηση υπέρ του ∆ηµοσίου ή τρίτου και δεν υπόκειται σε φορολογία».
Αγροτικές επιδοτήσεις. Είναι τα ποσά που δίνονται στους αγρότες ακατάσχετα; Οπως αναφέρει ο Συνήγορος του Πολίτη, τα υπουργεία Αγροτικής Ανά-
πτυξης και Οικονοµικών διαφωνούν επί του θέµατος, αν και θεωρείται πως τα χρήµατα αυτά προστατεύονται από τον νόµο, ειδικά όταν αφορούν µελλοντικές επενδύσεις για την αγροτική παραγωγή.

Πολλαπλές κατασχέσεις

Παρατηρείται φαινόµενο «υπερείσπραξης» οφειλών, καθώς αποστέλλονται εντολές κατάσχεσης σε όλους τους τραπεζικούς λογαριασµούς που έχει δηλώσει ο οφειλέτης. Το αποτέλεσµα είναι να δεσµεύεται υπερπολλαπλάσιο ποσό, ενώ θα µπορούσαν να στέλνονται ειδοποιητήρια σε µια τράπεζα κάθε φορά µέχρι την εξόφληση του ποσού.

Αρνηση επιστροφής

Ακόµη και όταν επίσηµα διαπιστώνεται ότι η κατάσχεση έγινε παράνοµα, οι φορολογικές Αρχές αρνούνται την επιστροφή του ποσού και δηλώνουν πως θα συµψηφιστεί µε ερχόµενες οφειλές. Εδώ διαπιστώνονται και ποικίλες αγκυλώσεις, όπως στην περίπτωση που πολίτης υπέβαλε αίτηση να διακοπεί η παρακράτηση χρηµάτων, αλλά το ΙΚΑ συνέχισε να παρακρατά ποσά επί 4 µήνες, διότι τόσο χρειάζεται η Μηχανογραφική Υπηρεσία του για να ανταποκριθεί.

Υπερβολική η χρήση µέτρων σε βάρος ευάλωτων οµάδων

Στην εκδήλωση που παρουσιάστηκε το περιεχόµενο της έκθεσης του Συνηγόρου του Πολίτη µίλησε και ο επικεφαλής της ΑΑ∆Ε, Γιώργος Πιτσιλής, υποστηρίζοντας ότι το πλήθος των κατασχέσεων βαίνει µειούµενο βάσει των στοιχείων που συλλέγονται για το 2018. Επεσήµανε ότι η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη είναι πολύ σηµαντική για την εξαγωγή συµπερασµάτων, αλλά προσέθεσε ότι ήδη επιχειρούνται µακροπρόθεσµες στρατηγικές για τη φορολογική συµµόρφωση.

Για το στοιχείο του αιφνιδιασµού του οφειλέτη που αναφέρει η έκθεση ο κ. Πιτσιλής υποστήριξε ότι υπάρχει έγκυρη και επαρκής ενηµέρωση του οφειλέτη, ενώ σηµείωσε ότι «άλλο είναι το πλήθος των κατασχέσεων και άλλο το πλήθος των οφειλετών». Οπως είπε, το 2017 επιβλήθηκαν 1,6 εκατοµµύρια ηλεκτρονικές κατασχέσεις σε 312.000 οφειλέτες, ενώ υπογράµµισε ότι από το τέλος του 2017 οι υπηρεσίες συµβουλεύονται το σύστηµα µητρώου τραπεζικών λογαριασµών και φαίνεται αισθητή µείωση των κατασχέσεων το 2018.

Αίσθηση προκάλεσε η αναφορά του βουλευτή ΣΥΡΙΖΑ, Μάκη Μπαλαούρα, ο οποίος µίλησε ως εκπρόσωπος του προέδρου της Βουλής και πρόεδρος της ∆ιαρκούς Επιτροπής Οικονοµικών Υποθέσεων. Σηµείωσε ότι η ΑΑ∆Ε δηµιουργήθηκε ως ένας τεχνοκρατικός µηχανισµός για την είσπραξη των εσόδων, αλλά ωστόσο, συµπλήρωσε, η τεχνοκρατική προσέγγιση δεν θα πρέπει να αποκλείει την κοινωνική ευαισθησία.

Ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποτάκης, ανέφερε ότι σε σχέση µε το 2009 που ξεκίνησε η κρίση ο αριθµός των οφειλετών έχει τετραπλασιαστεί και από αυτούς οι 8 στους 10 οφείλουν λιγότερα από 2.000 ευρώ, είναι δηλαδή µικροοφειλέτες, ενώ το δηµόσιο χρέος διατηρείται πάνω από 100 δισ. και µέχρι τώρα δεν έχει αναχαιτιστεί. Αλλά, συνέχισε ο ίδιος, δεν είναι µόνο το ∆ηµόσιο που επηρεάζεται δυσµενώς από τις ληξιπρόθεσµες οφειλές αλλά και η εξυπηρέτηση προς τους ιδιώτες πιστωτές.

Ο Συνήγορος επεσήµανε τον κίνδυνο ότι η συνεχής παροχή κινήτρων για εξοφλήσεις σε δόσεις µπορεί να αποτελεί µια πρόσκαιρη ανάσα, αλλά δηµιουργεί και στρεβλώσεις τόσο στον ανταγωνισµό όσο και στη φορολογική συνείδηση των φυσικών προσώπων, διότι τείνει να δηµιουργηθεί η εντύπωση ότι θα υπάρξει κάποια νέα ρύθµιση, οπότε γιατί να πληρώσει κάποιος όπως οφείλει και όταν πρέπει.

Στην έκθεση σηµειώνεται ότι σε πολλές περιπτώσεις έχει παρατηρηθεί υπέρµετρη χρήση καταδιωκτικών µέτρων, κυρίως σε βάρος των οικονοµικά αλλά και κοινωνικά πλέον ευάλωτων οµάδων, των οποίων η οικονοµική αντοχή έχει εξαντληθεί από τη µακρόχρονη οικονοµική κρίση, παρά το γεγονός ότι η τακτική αυτή δεν πρόκειται να επιλύσει ουσιαστικά τη χαµηλή εισπραξιµότητα των δηµοσίων εσόδων.

Οι αριθμοί

• 650 χιλιάδες κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασµών πραγµατοποίησε η ΑΑΔΕ µέσα στο 2015
• «Αλλο είναι το πλήθος των κατασχέσεων και άλλο το πλήθος των οφειλετών» Γιώργος Πιτσιλής, επικεφαλής της ΑΑΔΕ
• 1,6 εκατ. ήταν οι κατασχέσεις που έγιναν από την Αρχή το 2017 σε 312.000 οφειλέτες
• 1,2 εκατ. ήταν οι συντελεσθείσες κατασχέσεις µέχρι τον Μάιο του 2018, σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία