Δ. Τριανταφύλλου (καθηγητής Πανεπιστημίου Kadir Has): Απαραίτητη η συνάντηση Μητσοτάκη με Ερντογάν - Η Κύπρος πρέπει να σκεφτεί την ένταξή της στο ΝΑΤΟ

Την ανάγκη ένταξης της Κύπρου στο ΝΑΤΟ μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία βάζει στο τραπέζι ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης τα τελευταία δώδεκα χρόνια,  Δημήτρης Τριανταφύλλου, εκτιμώντας ότι οι τελευταίες εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη δημιουργούν ακόμη περισσότερους κινδύνους στα ελληνοτουρκικά. Όπως εξηγεί ο ίδιος, η πιθανότητα να αποδεχτεί το Κίεβο, το αίτημα της Μόσχας ότι η Κριμαία και οι Λαϊκές Δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ δεν τις ανήκουν αλλά είναι ανεξάρτητες, αυτό μπορεί να ανοίξει και άλλες ορέξεις. 

Το δίλημμα της Κύπρου

«Είναι σαν νομιμοποιείς το γεγονός ότι υπάρχουν χώρες ή περιοχές όπως τα Κατεχόμενα που ενδεχομένως άμα ζητήσουν την ανεξαρτησία τους η διεθνής κοινότητα μπορεί να το δει θετικά. Να το ερμηνεύσει έτσι η ίδια η Ρωσία. Και αυτό σημαίνει για μένα ότι η Κυπριακή Δημοκρατία που είναι μια μικρή χώρα γιατί όλες οι μικρές χώρες καταλαβαίνουν ότι πρέπει να ανήκουν κάπου και δεν αρκεί μόνο να ανήκουν στην ΕΕ. Πρέπει να ανήκουν και  σε στρατιωτικές συμμαχίες».

Στο πλαίσιο αυτό, όπως λέει, η Κυπριακή Δημοκρατία είτε θα μείνει μόνη της, είτε θα πρέπει να σκεφτεί ένταξη της στο ΝΑΤΟ. «Εγώ θέτω αυτό το ζήτημα γιατί πως θα επιβιώσει αλλά και ποιες θα είναι οι πιέσεις στην Κυπριακή Δημοκρατία με αυτά τα δεδομένα. Μήπως θα πρέπει να κινηθεί η Κύπρος να βρει μια λύση στο Κυπριακό;. Γιατί όσο δεν βρίσκεται, οι πιέσεις στα Κατεχόμενα με τη σύμφωνη γνώμη της Άγκυρας για να ανεξαρτητοποιηθούν θα είναι μεγαλύτερες. Υπάρχουν τέτοια διλήμματα αυτή τη στιγμή» .

Ήδη, όπως υπενθυμίζει ο Έλληνας διεθνολόγος, έχει ξεκινήσει ολόκληρη συζήτηση στη Φιλανδία, την Σουηδία για το ΝΑΤΟ και η κοινή γνώμη δείχνει υπέρ της ένταξής τους στην Βορειοατλαντική Συμμαχία στις μετρήσεις. Επίσης, η Δανία είναι έτοιμη να διεξαχθεί δημοψήφισμα για την συμμετοχή της χώρας στην αμυντική πολιτική της ΕΕ. Στην Αυστρία, ναι μεν ο καγκελάριος δήλωσε πρόσφατα ότι θα συνεχίσει να είναι ουδέτερη χώρα αλλά ξεκίνησε ένας εσωτερικός διάλογος στη Βιέννη για το αν πρέπει να μπουν στο ΝΑΤΟ.

Στο τραπέζι ξανά τα πυρηνικά όπλα

Εκτός, όμως, από τις εξελίξεις που μπορεί να πυροδοτήσει στην Κύπρο, ο πόλεμος στην Ουκρανία, αρκετές χώρες ίσως ξανασκεφτούν το ενδεχόμενο να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα ανεξάρτητα αν υπάρχει διεθνής κατακραυγή. «Και στην Τουρκία το έχει θέσει ο ίδιος ο πρόεδρος με άλλα δεδομένα παλαιότερα. Το γεγονός ότι θέλει να αποκτήσει 3-4 πυρηνικά εργοστάσια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (όπως το Ακουγιού), δίνεται στην χώρα η δυνατότητα να αποκτήσει τεχνογνωσία για να μπορέσει η ίδια να αποκτήσει ένα πυρηνικό οπλοστάσιο».  

Απαραίτητη η συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη

Σχολιάζοντας την επικείμενη άτυπη συνάντηση Ερντογάν-Μητσοτάκη στην Κωνσταντινούπολη τονίζει ότι είναι απαραίτητη και σωστή προκειμένου να γίνει αποτίμηση και αξιολόγηση της κατάστασης, δεδομένου ότι βρισκόμαστε σε έναν νέο κόσμο που είναι υπό διαμόρφωση. Γίνεται σε μια περίοδο όπου και στην Τουρκία αρκετός κόσμος έχει βγει στο δρόμο, διαδηλώνοντας υπέρ της κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία ενώ την ίδια ώρα μόνο ο τουρκικός τύπος ασχολείται με την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού. Και στις τουρκικές τηλεοράσεις, όπως στα ελληνικά κανάλια, φιλοξενούνται ανταποκρίσεις από το μέτωπο του πολέμου αλλά και αναλύσεις που εκτιμούν καθημερινά την οικονομική και γεωπολιτική κατάσταση. Σε κάθε περίπτωση, η επίσκεψη Μητσοτάκη γίνεται στη σκιά του υψηλού πληθωρισμού ο οποίος άγγιξε το 54,4% όπως ανακοινώθηκε επίσημα πριν λίγες μέρες και αυτό αποτελεί το κυρίαρχο ζήτημα για την τουρκική κοινωνία. 

Οι επιδιώξεις των δύο πλευρών

«Όλες οι χώρες προσπαθούν να καταλάβουν ποιες είναι οι θέσεις τους, ποιος είναι ο ρόλος τους, ποια είναι τα διαπραγματευτικά τους χαρτιά, πόσο τους επηρεάζει θετικά ή αρνητικά η ουκρανική κρίση.  Και νομίζω σε αυτό το πλαίσιο η συνάντηση αυτή πέφτει καλά. Θα συζητήσουν τι σημαίνει αυτό και τα ελληνοτουρκικά γενικότερα και για τις διμερείς σχέσεις αλλά και ως συμμαχικές χώρες γιατί ενισχύεται εδώ η έννοια της συμμαχίας ως μέλη του ΝΑΤΟ». Επιθυμητό , όπως λέει ο κ. Τριανταφύλλου, θα ήταν να βγει ένα κοινό ανακοινωθέν μετά το τέλος της συνάντησης εκπέμποντας ένα μήνυμα ότι οι δύο χώρες- ως νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ εδώ και 70 χρόνια- επιβεβαιώνουν την προσήλωσή τους στην συμμαχία.

Ο Έλληνας καθηγητής του τουρκικού Πανεπιστημίου Kadir Has παίρνει αποστάσεις από τις δηλώσεις Ομέρ Τσελίκ και το μεγάλο ντόρο που δημιούργησαν, δεδομένου ότι είναι εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος και όχι κυβερνητικός αξιωματούχος. «Νομίζω ότι αυτό το κάνει πιο πολύ για το κοινό του, για να δείξει ότι η Τουρκία μένει στις θέσεις της. Κάθε φορά που γίνεται αναφορά στη Γαλάζια Πατρίδα πυροδοτείτε συζήτηση στην Ελλάδα. Σε οποιονδήποτε Τούρκο αναλυτή μιλήσεις η Γαλάζια Πατρίδα θα συνεχίσει να υφίσταται. Αυτό δεν ανατρέπεται από την μία μέρα στην άλλη. Μπορεί να αλλάξει μορφή, να μην είναι τόσο μαξιμαλιστική όσο είναι σήμερα αλλά σαν δόγμα, σαν όραμα, σαν μέρος της πολιτικής της Τουρκίας θα υπάρχει».

Χαρακτηρίζει, ωστόσο, δύσκολο να υπάρξει μια κοινή πρωτοβουλία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Ουκρανικό, σημειώνοντας ότι ήδη ο Ζοζέπ Μπορέλ έχει βάλει στο τραπέζι την περίπτωση της Κίνας να διαμεσολαβήσει. «Τρέχει» και η διαμεσολάβηση του Ισραήλ και δεν θα ήθελε η Τουρκία να μοιραστεί τις δικιές της πρωτοβουλίες διαμεσολάβησης με άλλες χώρες. 

Στη συνάντηση και η θετική ατζέντα

Στη συνάντηση πέρα από το Ουκρανικό και την επίλυση των διαφορών των δύο χωρών ο κ. Τριανταφύλλου εκτιμά ότι θα τεθούν τόσο η θετική ατζέντα που τρέχει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αλλά και τα κοινά ζητήματα που μπορούν να αξιοποιήσουν οι δύο χώρες όπως ο τουρισμός, περισσότερη οικονομική συνεργασία, περισσότερες αεροπορικές πτήσεις, συνδέσεις με πλοία και ενδεχομένως και το μεταναστευτικό και το πως θα μπορούσαν από κοινού να λύσουν τις διαφορές τους στο πεδίο αυτό. Οι υφυπουργοί Εξωτερικών Φραγκογιάννης και Ονάλ έχουν ήδη συναντηθεί τρεις φορές, ενώ διμερείς συναντήσεις είχαν στην Τουρκία,  οι υπουργοί Μετανάστευσης και Τουρισμού προωθώντας την θετική ατζέντα. Υπάρχουν διαβουλεύσεις και η κοινή μεικτή οικονομική επιτροπή συναντήθηκε για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό.

Το ζήτημα της ενέργειας-Η τουριστική σεζόν

Στο τραπέζι των δύο πλευρών ενδέχεται να μπει και το ενεργειακό ζήτημα αλλά και να εξεταστεί η πιθανότητα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο, όχι μόνο σε διμερές επίπεδο αλλά σε πολυμερές.  «Μην ξεχνάμε και στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπάρχουν αυτά. Η περίφημη πρόταση Μισέλ που ήταν και πρόταση Ερντογάν για μια πολυμερή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο και πως μπορεί να προχωρήσει αυτή». Από την άλλη, οι δύο χώρες καίγονται για τις οικονομικές επιπτώσεις και ειδικά τον τουρισμό. «Χρειάζεται μια σταθερή μείωση της έντασης για να υπάρξει μια τουριστική σεζόν αλλά και η Τουρκία έχει ιδιαίτερη ανάγκη το συνάλλαγμα. Πρέπει πραγματικά να κάτσουμε να τα βρούμε. Μπορεί να είναι και προς όφελος της Τουρκίας».

Πως εξηγείται η κινητικότητα Ερντογάν

Σχολιάζοντας την έντονη κινητικότητα Ερντογάν που καταγράφεται το τελευταίο διάστημα σε διπλωματικό επίπεδο, ο καθηγητής διεθνών σχέσεων εκτιμά ότι ο Τούρκος πρόεδρος αποβλέπει τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό της χώρας του. «Στο εσωτερικό της Τουρκίας υπάρχει τεράστια κριτική γιατί κατάφερε να απομονώσει κατά κάποιο τρόπο τη χώρα του. Ο Ερντογάν βλέπει γειτονικές χώρες να έχουν μια κινητικότητα μεταξύ τους, όπως οι διάφορες τριμερείς, τετραμερείς συναντήσεις μεταξύ Ελλάδας Κύπρου, Ισραήλ, Αιγύπτου και ούτω καθεξής χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας όπως και την διεξαγωγή πρωτοβουλιών όπως το Phillia Forum και το East Med Forum στις οποίες δεν συμμετέχει η Τουρκία. Αισθάνθηκε την ανάγκη να ξαναμπεί στο παιχνίδι. Κατάλαβε ότι χάνει η Τουρκία από αυτές τις εξελίξεις.  Και ένα μεγάλο μέρος της κινητικότητας οφείλεται σε αυτό. Γιατί ένα μεγάλο μέρος της κριτικής εδώ στην Τουρκία από τους αναλυτές και τους διπλωμάτες είναι πως έχει καταφέρει να είναι η Άγκυρα εκτός πρωτοβουλιών μεταξύ γειτονικών χωρών στην ευρύτερη περιοχή».

Ωστόσο παρά την κινητικότητα που επιδεικνύει ο Ερντογάν, ο κ. Τριανταφύλλου παρατηρεί ότι αυτή δεν είναι έχει προς το παρόν τα αποτελέσματα που θα περίμενε ο Τούρκος πρόεδρος. Για παράδειγμα ο δίαυλος επικοινωνίας που προσπαθεί να ανοίξει εδώ και πάρα πολύ καιρό με την Αίγυπτο και το καθεστώς Σίσι δεν έχει πετύχει. Παρά τις διαβουλεύσεις που έχουν γίνει μεταξύ Ονάλ με τον Αιγύπτιο ομόλογό του δεν έχει καταφέρει να προχωρήσει παραπέρα η ατζέντα.

Από ην άλλη, ενδεικτικό είναι ότι αν και ο τουρκικός τύπος διαφήμιζε την επίσκεψη του Ισραηλινού προέδρου Ισαάκ Χέρτζογκ εδώ και μήνες, το Τελ Αβίβ την διέψευδε. Το Ισραήλ ανακοίνωσε την επίσκεψή του στην Αθήνα όπου και πήγε, ανακοίνωσε την επίσκεψή του στη Λευκωσία όπου και πήγε και τώρα επιτέλους επισκέπτεται την Τουρκία. Δηλαδή η επίσκεψη πραγματοποιείται αλλά όχι όπως την ήθελε ο Ερντογάν.

«Αυτό σημαίνει ότι αν πραγματικά θέλει να κάνει άνοιγμα στους γείτονες είναι αναγκασμένος να περάσει και από μας. Και θέλω να πω ότι παρόλο που οι γείτονες είναι κυρίαρχα κράτη και μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, θα πρέπει να ζυγίσουν τόσο το Ισραήλ όσο και η Αίγυπτος αλλά και άλλες χώρες τι αξία έχουν οι συμφωνίες μεταξύ μας γιατί είναι αρκετά αναπτυγμένες. Και δεν εκτιμώ ότι αυτή η κινητικότητα Ερντογάν από μόνη της θα φέρει αποτελέσματα αν δεν γίνει σε ευρύτερο περιφερειακό πλαίσιο. Και εδώ πέρα παίζει η Ελλάδα καθοριστικό ρόλο. Να γίνει αυτή η προσέγγιση στα μέτρα της κατά κάποιο τρόπο».

Ενισχυμένη η θέση της Ελλάδας-Υπέρ του στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία

Ο Έλληνας καθηγητής του τουρκικού πανεπιστημίου υποστηρίζει ότι η Αθήνα έχει ενισχυθεί αρκετά από την άποψη των εξοπλισμών και τις αμυντικές συμφωνίες με τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και τις συνεργασίες που προωθεί με το Ισραήλ και την Αίγυπτο.

Ο κ. Τριανταφύλλου παίρνει θέση και για την αποστολή στρατιωτικού υλικού στην Ουκρανία τονίζοντας ότι ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση. «Εδώ που συζητάμε την νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας, η Ελλάδα είναι παρούσα από την αρχή. Αν σκεφτεί κανείς ότι η αρχιτεκτονική ασφαλείας που υπάρχει τώρα είναι αυτή που δημιουργήθηκε μετά το β’ παγκόσμιο πόλεμο, η Ελλάδα μετά τον β παγκόσμιο πόλεμο βρισκόταν εν μέσω εμφυλίου. Στο ΝΑΤΟ εντάχθηκε τρία χρόνια αργότερα, στην ΕΕ εντάχθηκε με πολλά χρόνια καθυστέρηση. Τώρα είναι παρούσα από την αρχή, έχει παίξει καλά τα χαρτιά της. Τα έχει αξιοποιήσει καλά. Λέμε ότι μπορεί να αυξηθεί η ισχύς και επιρροή της Τουρκίας αλλά έχουμε και εμείς ενισχύσει τις δικές μας θέσεις. Βλέπουμε ότι αυτή η συνεργασία με την Αμερική στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και η δημιουργία τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) φαίνεται να μας έχουν ευνοήσει. Και νομίζω το βασικό για την Ελλάδα είναι να προστατέψει τα κεκτημένα της τόσο ως κράτος μέλος της Ένωσης, όσο και σε σχέση με την αντιπαράθεση που έχει με την Τουρκία και την προσπάθεια επίλυσης των διαφορών. Και για αυτό είναι μια θετική συνάντηση αυτή μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν».