Αλλάζουν όλα στους ΟΤΑ: Τέλος τα ΝΠΔΔ των Δήμων, μεταφέρονται αρμοδιότητες - Τι ισχύει για τον ορισμό αντιδημάρχων

Στην τελική ευθεία για τη διεξαγωγή του πρώτου γύρου των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών, η Ολομέλεια της Βουλής αποφασίζει σήμερα επί του σχεδίου νόμου του υπουργείου Εσωτερικών που επιφέρει σαρωτικές αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης των ΟΤΑ και έχει ήδη προκαλέσει πλείστες αντιδράσεις.

Το σχέδιο νόμου για την αναμόρφωση του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ, την κατάργηση των ΝΠΔΔ των δήμων και την παρακολούθηση των επιδόσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, έχουν δηλώσει ότι οι ψηφίζουν οι βουλευτές της ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ, η Ελληνική Λύση, οι «Σπαρτιάτες» και η Νίκη έχουν δηλώσει επιφύλαξη για την τελική στάση τους στην Ολομέλεια. Το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ έχουν καταψηφίσει. Η Πλεύση Ελευθερίας έχει επιφυλαχθεί, αν και έχει προϊδεάσει ότι τηρεί αρνητική στάση για πολλές από τις τιθέμενες διατάξεις.

Οι αλλαγές που φέρνει το νομοσχέδιο για τους ΟΤΑ

Με το νομοσχέδιο καταργούνται τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), τα οποία ενσωματώνονται στον πυρήνα λειτουργίας των δήμων. Το πάσης φύσεως προσωπικό, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού ορισμένου χρόνου, μεταφέρεται πλέον στον δήμο.

Ίδια λογική θα ισχύσει και για τη διαχείριση των σχολικών μονάδων, που σήμερα γίνεται από τις σχολικές επιτροπές, οι οποίες θα περάσουν στους δήμους. Τα χρήματα που θέλει ένα σχολείο για θέρμανση ή για βελτίωση του σχολικού κτιρίου θα τα διαχειρίζεται ο δήμος κεντρικά και όχι η σχολική επιτροπή.

Σήμερα με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, υπάρχουν 488 ΝΠΔΔ και κοινωφελείς επιχειρήσεις δήμων και 631 σχολικές επιτροπές. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα οικονομικά δεδομένα, από τα 488 νομικά πρόσωπα τα 133 (ποσοστό 27% επί του συνόλου) έχουν μέσο ετήσιο προϋπολογισμό την τελευταία πενταετία μικρότερο των 500.000 ευρώ, δηλαδή, μικρότερο από 41.600 ευρώ σε μηνιαία βάση. Ισάριθμα είναι τα νομικά πρόσωπα με μέσο όρο ετήσιου προϋπολογισμού μεγαλύτερο από 2.000.000 ευρώ, δηλαδή, περίπου 167.000 ευρώ σε μηνιαία βάση. Το συνολικό τους μέγεθος (με όρους προϋπολογισμού) ανέρχεται περίπου στα 870.000.000 ευρώ και αντιστοιχεί περίπου στο 6% του συνολικού μεγέθους των 271 δήμων που τα έχουν συστήσει (14,1 δισ. Euro). Για τους 75 εξ αυτών, η αναλογία είναι μικρότερη του 3%, ενώ για 44 δήμους η αναλογία είναι μεγαλύτερη του 10%.

Επιπλέον, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία προσωπικού, σήμερα υπηρετούν σε αυτά τα νομικά πρόσωπα 16.978 υπάλληλοι (μόνιμοι, ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου, με συμβάσεις μίσθωσης έργου, βάσει δικαστικών αποφάσεων κ.λπ.). Από τους συγκεκριμένους, 7.860, ήτοι ποσοστό 46% επί του συνόλου, είναι τακτικό προσωπικό. Τα 127 ΝΠΔΔ έχουν έως 5 μόνιμους εργαζόμενους, τα 81 έχουν μεταξύ 6 και 10 ατόμων ενώ μόλις σε 7 νομικά πρόσωπα υπηρετούν πάνω από 100 εργαζόμενοι.

Αν αφαιρεθούν τα 7 μεγαλύτερα σε προσωπικό νομικά πρόσωπα, στα υπόλοιπα 481 υπηρετούν κατά μέσο όρο 12 εργαζόμενοι. «Αυτός ο αριθμός προσωπικού δεν κρίνεται επαρκής για να υποστηρίξει τις εξόχως σημαντικές αρμοδιότητες που έχουν ανατεθεί σε αυτές τις οντότητες, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο δήμος να υποχρεώνεται, συχνά, να διαθέτει προσωπικό σε αυτά, προκειμένου να διασφαλιστεί η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους», σημειώνεται στην εισηγητική έκθεση του σχεδίου νόμου του υπουργείου Εσωτερικών.

Αναφορικά με την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού των καταργούμενων Νομικών Προσώπων στο νομοσχέδιο προβλέπεται ρητά ότι οι συμβάσεις μίσθωσης έργου υλοποιούνται από το δήμο μέχρι τη λήξη τους. Αποσαφηνίζεται ότι το μόνιμο προσωπικό και το προσωπικό Ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου κατατάσσεται σε αντίστοιχες θέσεις με αυτές που ήδη κατείχε, οργανικές ή προσωποπαγείς. Αποσαφηνίζεται για τις προσωποπαγείς θέσεις που συστήνονται, ότι καταργούνται κατά την με οποιονδήποτε τρόπο αποχώρηση του υπαλλήλου.

Με το νομοσχέδιο, από την 30ή/6ου/2024 οι αρμοδιότητες των σχολικών επιτροπών και των δημοτικών επιτροπών μεταφέρονται στους οικείους δήμους προκειμένου να βελτιωθεί η διαχείριση των σχολικών μονάδων σε κεντρικό επίπεδο.

Επίσης συστήνεται πάγια προκαταβολή με διαχειριστή το διευθυντή κάθε σχολικής μονάδας για τη στήριξη της λειτουργίας της. Προβλέπεται επίσης η λύση των δημοτικών κοινωφελών επιχειρήσεων την 31η/12ου/2023, τελευταία ημέρα της τρέχουσας δημοτικής περιόδου, που μεταφέρονται στους δήμους. Το δημοτικό συμβούλιο δύναται να συγκροτεί επιτροπές για τη βέλτιστη διαχείριση των θεμάτων των νομικών προσώπων που καταργούνται. Στις επιτροπές θα συμμετέχουν και μη αιρετά μέλη.

Στους δήμους η αρμοδιότητα αποκομιδής σκουπιδιών από δρόμους για τους οποίους είχε ευθύνη η περιφέρεια

Επίσης από 1/1/2024, η αρμοδιότητα της καθαριότητας, αποκλειστικά για την αποκομιδή σκουπιδιών, στο οδικό δίκτυο, στις παράπλευρες οδούς αυτού, στις νησίδες, στις υπόγειες διαβάσεις και τα πρανή τους, θα περάσει στους δήμους από τις περιφέρειες που βρισκόταν μέχρι τώρα.

Η σχετική διάταξη (άρθρο 41) έχει περιληφθεί στο νομοσχέδιο προκειμένου να αποφευχθεί η σύγχυση αρμοδιοτήτων όσον αφορά την καθαριότητα αυτών των δρόμων. Για τη μεταφορά της αρμοδιότητας από την περιφέρεια στους δήμους, το υπουργείο Εσωτερικών θα προχωρήσει σήμερα σε «νομοτεχνική βελτίωση» στο νομοσχέδιο προκειμένου να μεταφερθούν και οι αναγκαίοι πόροι από τις περιφέρειες στους δήμους.

Με το νομοσχέδιο, από την 1η Ιανουαρίου 2024, μεταβιβάζονται στους δήμους τα οχήματα των περιφερειών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την καθαριότητα του οδικού δικτύου. Συμβάσεις που έχουν συναφθεί για την καθαριότητα του οδικού δικτύου από τις περιφέρειες εκτελούνται από την ίδια αναθέτουσα Αρχή έως τη λήξη τους. Αυτές οι ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για το οδικό δίκτυο των χερσαίων συνοριακών σταθμών.

Τι ισχύει για τον ορισμό αντιδημάρχων – Τι άλλο αλλάζει

Στην αιχμή των αλλαγών του τρόπου διακυβέρνησης των ΟΤΑ έχει βρεθεί η πρόβλεψη ότι οι αντιδήμαρχοι θα ορίζονται αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου. Η κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα επιμείνει στο νέο σύστημα προκειμένου να αποτρέψει φαινόμενα συναλλαγής, μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου γύρου των αυτοδιοικητικών εκλογών.

Με το σχέδιο νόμου καταργούνται νομοθετικές ρυθμίσεις που είχαν εισαχθεί ειδικά για τη μεταβατική αυτοδιοικητική περίοδο 2019- 2023, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του συστήματος της απλής αναλογικής, προβλήματα που δεν επέτρεπαν επίτευξη πλειοψηφιών ικανών για να διοικήσουν.

Το νομοσχέδιο που τίθεται σήμερα στην κρίση της ολομέλειας:

• επαναφέρει τον ορισμό των αντιδημάρχων αποκλειστικά από την παράταξη του δημάρχου (άρθρο 3)
• προβλέπει τη δυνατότητα ανάκλησης του ορισμού των αντιδημάρχων από τον δήμαρχο οποτεδήποτε (άρθρο 3).
• τροποποιείται η διαδικασία ανάδειξης του προεδρείου του δημοτικού συμβουλίου. Για κάθε θέση του προεδρείου, πλέον υποδεικνύεται ένας υποψήφιος από τον επικεφαλής κάθε παράταξης, στον οποίο δίδεται η εξουσία να αποφασίσει, λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθεση της παράταξής του. Η ψηφοφορία καθίσταται φανερή (άρθρο 4).
• Προβλέπεται ότι δεν είναι δυνατή η διαγραφή του επικεφαλής μιας δημοτικής παράταξης από τα μέλη της, με το σκεπτικό ότι, ως αρχηγός του συνδυασμού που πλειοψήφησε, διαθέτει την άμεση λαϊκή νομιμοποίηση για την εφαρμογή του προγράμματος που εξήγγειλε, το οποίο και «εγκρίθηκε» από την τοπική κοινωνία διά της ψήφου (άρθρο 5).
• προβλέπεται ότι δημοτικός σύμβουλος που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε χάνει και τη θέση που κατείχε, λόγω της ιδιότητας του συμβούλου δημοτικής παράταξης, σε πάσης φύσης συλλογικά όργανα, επιτροπές και συμβούλια και δεν μπορεί να παραμείνει ή να οριστεί αντιδήμαρχος ως λογικό απότοκο της εφαρμογής πλειοψηφικού συστήματος (άρθρο 5).
• περιορίζεται η υποχρεωτική δια ζώσης διεξαγωγή της συνεδρίασης του δημοτικού συμβουλίου σε μία φορά τον μήνα, καθώς η εμπειρία της πανδημίας του κορονοϊού COVID - 19 την προηγούμενη αυτοδιοικητική περίοδο κατέδειξε ότι τα σύγχρονα μέσα τηλεδιάσκεψης διευκολύνουν τη διεξαγωγή συνεδριάσεων εξ αποστάσεως (άρθρο 6)
• απαλείφεται η υποχρέωση ενημέρωσης των μελών του δημοτικού συμβουλίου με φυσικό τρόπο, καθώς η ηλεκτρονική ενημέρωση πλέον έχει καταστεί συνήθης πρακτική που διευκολύνει την άμεση ενημέρωση όλων των μελών και ορίζει υποχρεωτική ελάχιστη προθεσμία δύο ημερών για την ενημέρωσή τους για τα θέματα των συνεδριάσεών του, προκειμένου να έχουν ικανό χρόνο ενημέρωσης και προετοιμασίας (άρθρο 6)
• ορίζεται η απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του δημοτικού συμβουλίου ως προϋπόθεση για την έγκριση της συζήτησης κατεπειγόντων ή εκτός ημερησίας διάταξης θεμάτων (άρθρο 6)
• διευκρινίζεται ότι το δικαίωμα ψήφου προέδρων δημοτικών κοινοτήτων στα δημοτικά συμβούλια ασκείται επί θεμάτων που αφορούν αποκλειστικά τις δημοτικές κοινότητες που εκπροσωπούν (άρθρο 6)
• Εισάγεται ειδική μη - αποφασιστικού χαρακτήρα διμηνιαία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου για τον έλεγχο των πεπραγμένων της δημοτικής αρχής. Σε αυτή τη συνεδρίαση γίνεται συζήτηση για έως δέκα (10) θέματα που θέτουν οι σύμβουλοι εγκαίρως και απαντάει ο εκπρόσωπος της δημοτικής αρχής (άρθρο 7)
• Καταργούνται η οικονομική επιτροπή και η επιτροπή ποιότητας ζωής, στη θέση των οποίων λειτουργεί εφεξής η δημοτική επιτροπή.
• καθιερώνονται δείκτες ποιότητας και παρακολούθησης των επιδόσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ανοιχτά διαθέσιμα δεδομένα σε όλους τους πολίτες και επιβράβευση των αποδοτικότερων. Στόχος είναι η δημόσια απεικόνιση κρίσιμων δεδομένων των δήμων και των περιφερειών, βασισμένων σε διεθνή πρότυπα. Με τον τρόπο αυτό, ο πολίτης θα μπορεί να βλέπει, σε ένα κεντρικό σημείο, κρίσιμα δεδομένα για τη λειτουργία των ΟΤΑ και να συγκρίνει τις επιδόσεις τους.