Εικόνες αποκάλυψης στην Ευρώπη από τη χειμερινή ξηρασία: Ανησυχία για επερχόμενη λειψυδρία

Η εικόνα της άδειας λίμνης Lac de Montbel στη Νοτιοδυτική Γαλλία θεωρείται σπάνια τα μέσα καλοκαιριού. Στις αρχές Μαρτίου, όμως είναι πρωτοφανής. Η τεχνητή λίμνη έχει αδειάσει κατά 80%.

Στη βόρεια Ιταλία πάλι, οι τουρίστες μπορούν να περπατήσουν μέχρι το μικρό νησί San Biagio, στο οποίο συνήθως έφτανες μόνο με βάρκα, από την όχθη της λίμνης Garda, η στάθμη της οποίας είναι 70 εκατοστά χαμηλότερη από το μέσο όρο. Την ίδια ώρα οι Άλπεις φέτος είχαν 63% λιγότερο χιόνι από το συνηθισμένο.

Στη Γερμανία, τα ρηχά νερά του Ρήνου διαταράσσουν ήδη την κυκλοφορία των φορτηγών πλοίων, αναγκάζοντας τα πλοία που κατευθύνονται προς την κεντρική Ευρώπη να φορτώνουν με τη μισή χωρητικότητα, και στην Καταλονία, που έχει έλλειψη νερού εδώ και τρία χρόνια, η Βαρκελώνη σταμάτησε να ποτίζει τα πάρκα της.

Σύμφωνα με την Guardian, μετά το ξηρότερο καλοκαίρι των τελευταίων 500 ετών, μεγάλο μέρος της Ευρώπης βρίσκεται στη δίνη μιας χειμερινής ξηρασίας λόγω της κλιματικής αλλαγής, η οποία προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία στις κυβερνήσεις για τα αποθέματα νερού σε όλη την ήπειρο.

Η χαμηλή στάθμη του νερού στο Ripponden, στο Δυτικό Γιορκσάιρ, αποκάλυψε μια αρχαία γέφυρα με άλογα τον Αύγουστο του 2022.

Από το 2018 σε ξηρασία η Ευρώπη - Κρίσιμοι οι επόμενοι μήνες

Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία, οι επιστήμονες του οποίου χρησιμοποίησαν δορυφορικά δεδομένα για να αναλύσουν τα αποθέματα υπόγειων υδάτων, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε ξηρασία από το 2018 και η κατάσταση του νερού είναι πλέον «πολύ επισφαλής».

Ο Torsten Mayer-Gurr, ένας από τους ερευνητές, δήλωσε στην Guardian ότι «η  κατάσταση της Ευρώπης είναι πολύ δύσκολη: «Δεν θα φανταζόμουν ποτέ ότι το νερό θα αποτελούσε πρόβλημα εδώ στην Ευρώπη, ειδικά στη Γερμανία ή την Αυστρία. Εδώ όντως έχουμε προβλήματα με την παροχή νερού. Πρέπει να το σκεφτούμε αυτό».

Η υπηρεσία Παγκόσμιας Μετεωρολογικής Αναγνώρισης δήλωσε πέρυσι ότι η ξηρασία στο βόρειο ημισφαίριο είναι τουλάχιστον 20 φορές πιο πιθανή λόγω της κλιματικής αλλαγής που προκαλείται από τον άνθρωπο, προειδοποιώντας ότι τέτοιες ακραίες περίοδοι θα γίνονται όλο και πιο συχνές με την παγκόσμια θέρμανση.

Ο Andrea Toreti, ανώτερος επιστήμονας στο Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ξηρασίας, δήλωσε: «Αυτό που είναι ασυνήθιστο είναι η επανάληψη αυτών των φαινομένων, διότι ήδη βιώσαμε μια σοβαρή έως ακραία ξηρασία πριν από ένα χρόνο και άλλη μία το 2018. Σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης, η έλλειψη βροχοπτώσεων είναι τέτοια που δεν θα είναι εύκολο για τα επίπεδα των υδάτων να ανακάμψουν πριν από την έναρξη του καλοκαιριού», δήλωσε ο Toreti στο Euronews.

Οι ειδικοί δήλωσαν ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι.

Ένας χάρτης της τρέχουσας ξηρασίας στην Ευρώπη από το πρόγραμμα Copernicus της ΕΕ δείχνει προειδοποιήσεις για χαμηλή βροχόπτωση ή υγρασία εδάφους σε περιοχές της βόρειας και νότιας Ισπανίας, της βόρειας Ιταλίας και της νότιας Γερμανίας, ενώ σχεδόν όλη η Γαλλία επηρεάζεται.

Μέτρα παίρνει η Γαλλία

Η Γαλλία κατέγραψε πρόσφατα 32 ημέρες χωρίς σημαντικές βροχοπτώσεις, η μεγαλύτερη περίοδος από τότε που ξεκίνησαν οι καταγραφές 1959, και ενώ το Meteo-France έγραψε ότι αναμένονται ελάχιστες ή καθόλου αξιόλογες βροχοπτώσεις τουλάχιστον μέχρι το τέλος του Μαρτίου.

Ο Simon Mitelberger, κλιματολόγος, δήλωσε ότι περίπου 75% λιγότερη βροχή έπεσε σε όλη τη Γαλλία από ό,τι συνηθίζεται τον Φεβρουάριο, μια τάση που αρχίζει και εκδηλώνεται τα τελευταία χρόνια. Τους 9 από τους 12 μήνες σημειώθηκαν βροχοπτώσεις έως και 85% κάτω από το κανονικό, δήλωσε στο France Info news.

Το κέντρο επιστημονικών ερευνών CNRS της Γαλλίας ανέφερε ότι συγκρίνοντας τις ξηρασίες πριν από το 1945 και μετά το 1945 διαπίστωσε ότι η ξηρασία του περασμένου καλοκαιριού προκλήθηκε από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και ότι ο φετινός χειμώνας παρουσίασε «τα ίδια χαρακτηριστικά».

Μάλιστα, οι τοπικές αρχές έχουν λάβει εντολή να αρχίσουν να επιβάλλουν περιορισμούς στην κατανάλωση νερού, καθώς η κυβέρνηση επεξεργάζεται ένα σχέδιο για την αντιμετώπιση της έλλειψης που θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε «προβλήματα λειψυδρίας» φέτος.

Ο υπουργός οικολογικής μετάβασης, Christophe Bechu, προειδοποίησε ότι η Γαλλία θα έρθει αντιμέτωπη με ελλείψεις νερού, προσθέτοντας ότι η χώρα βρίσκεται ήδη σε "κατάσταση συναγερμού" και ότι οι περιορισμοί σε ορισμένες περιοχές είναι απολύτως δικαιολογημένοι.

«Η κατάσταση είναι πιο σοβαρή από ό,τι πέρυσι τέτοια εποχή», δήλωσε ο Bechu. Ήδη σε περιοχές της Νότιας Γαλλίας οι κάτοικοι απαγορεύεται να γεμίζουν πισίνες ή να πλένουν τα αυτοκίνητά τους, ενώ οι αγρότες πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση νερού έως και στο μισό.

Επαναλαμβάνοντας τους όρους που χρησιμοποίησε για να περιγράψει την ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ζήτησε αυτή την εβδομάδα ένα "σχέδιο νηφαλιότητας" για την εξοικονόμηση νερού και προειδοποίησε ότι η «εποχή της αφθονίας» έφτασε στο τέλος της.

«Όλοι μας θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί», είπε. Μεταξύ των σχεδίων της κυβέρνησης είναι ο εκσυγχρονισμός της γεωργικής άρδευσης, η οποία αντιπροσωπεύει έως και το 80% της κατανάλωσης το καλοκαίρι, η ενίσχυση της ανακύκλωσης των λυμάτων και η μείωση των απωλειών λόγω διαρροών.

Ανησυχητικά και τα στοιχεία στην Ισπανία

Ολόκληρη η Ισπανία βρίσκεται σε κατάσταση ξηρασίας από τον Ιανουάριο του 2022, αλλά τα αποθέματα νερού στην Καταλονία έχουν πέσει τόσο χαμηλά που οι αρχές εισήγαγαν αυτή την εβδομάδα νόμους που περιλαμβάνουν μείωση κατά 40% του νερού που χρησιμοποιείται για τη γεωργία, μείωση κατά 15% για βιομηχανικές χρήσεις και μείωση της μέσης ημερήσιας παροχής ανά κάτοικο από 250 λίτρα σε 230 λίτρα.

Ο Ruben del Campo, εκπρόσωπος της κρατικής μετεωρολογικής υπηρεσίας Aemet, δήλωσε ότι η κατάσταση δεν δείχνει σημάδια βελτίωσης τους επόμενους μήνες. Οι χειρότερα πληγείσες περιοχές ήταν το βόρειο τρίτο της χώρας και τμήματα της Ανδαλουσίας και του νότιου τμήματος της Καστίλλης-Λα Μάντσα.

Ερωτηθείς σχετικά με τον ρόλο της παγκόσμιας θέρμανσης, ο Del Campo είπε ότι ενώ η ξηρασία ήταν πάντα ένα φυσικό φαινόμενο λόγω της γεωγραφικής θέσης της Ισπανίας, τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε μια αλλαγή.

«Έχουμε παρατηρήσει ότι οι ξηρασίες στη νότια Ισπανία διαρκούν περισσότερο και ότι, όταν έρχονται οι βροχές, είναι μικρότερες αλλά πιο έντονες, είπε. Είναι άσχημα κατανεμημένες. Όταν οι βροχές είναι έντονες, είναι λιγότερο χρήσιμες για την επαναπλήρωση των δεξαμενών και το πότισμα των χωραφιών, τα οποία χρειάζονται πιο ήπια βροχή».

Τον Ιανουάριο, η υπουργός Περιβάλλοντος της Ισπανίας, Teresa Ribera, προειδοποίησε για την αναπόφευκτη πραγματικότητα της κλιματικής έκτακτης ανάγκης, λέγοντας ότι η χώρα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για «πολύ μεγαλύτερους κύκλους ακραίας ξηρασίας και περιόδους απίστευτα σκληρών πλημμυρών».

Η μέση ποσότητα του διαθέσιμου νερού έχει μειωθεί κατά 12% από το 1980, σημείωσε η Ribera, και οι προβλέψεις έκαναν λόγο για περαιτέρω μείωση μεταξύ 14% και 40% μέχρι το 2050. "Δεν μπορούμε να βασιζόμαστε αποκλειστικά στη βροχή όταν πρόκειται να εγγυηθούμε την παροχή πόσιμου νερού ή νερού για οικονομικές χρήσεις", είπε.

Η σοσιαλιστική ηγεσία κυβέρνηση της Ισπανίας ενέκρινε τον Ιανουάριο ένα σχέδιο ύψους 23 δισ. ευρώ (20 δισ. στερλίνες) για την προστασία και τη βελτίωση των αποθεμάτων νερού με επενδύσεις σε τομείς όπως οι υποδομές, η επεξεργασία και ο καθαρισμός του νερού, ο εκσυγχρονισμός της άρδευσης και η διαχείριση του κινδύνου πλημμύρας.

Ελπίζουν στις βροχές της άνοιξης στην Ιταλία

Η κυβέρνηση της Ιταλίας φέρεται να ετοιμάζεται να δημιουργήσει μια ομάδα εργασίας που θα περιλαμβάνει έναν "υπερ-επίτροπο" και αξιωματούχους από διάφορα υπουργεία για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της σοβαρής ξηρασίας, η οποία έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει τη γεωργία.

Η στάθμη του νερού στον μεγαλύτερο ποταμό της χώρας που τρέφει αρκετές βόρειες και κεντρικές περιοχές, ήταν 61% χαμηλότερη από την κανονική τιμή του Φεβρουαρίου. Αν και οι πρόσφατες βροχοπτώσεις έχουν μετριάσει κάποια πίεση, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενεργειακής Ασφάλειας, Gilberto Pichetto, προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι μπορεί να απαιτηθεί δελτίο νερού σε ορισμένες περιοχές.

«Το πρόβλημα της ξηρασίας είναι σοβαρό», δήλωσε στην Corriere della Sera. «Είχαμε μόνο τη μισή από τη μέση ποσότητα χιονιού. Βρεθήκαμε με υδάτινες οδούς, λίμνες και ταμιευτήρες σε πολύ κρίσιμη κατάσταση και υδροηλεκτρικές λεκάνες σε εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση"»

Το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Ιταλίας (CNR) δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι οι βροχοπτώσεις στον βορρά ήταν κατά 40% χαμηλότερες από τον μέσο όρο το 2022, προσθέτοντας ότι η απουσία βροχοπτώσεων από τις αρχές του 2023 ήταν "σημαντική".

Ένας κορυφαίος μετεωρολόγος, ο Λούκα Μερκάλι, δήλωσε ότι η Ιταλία θα αποφύγει την επανάληψη της ακραίας ξηρασίας του περασμένου καλοκαιριού μόνο εάν υπάρξουν άφθονες βροχοπτώσεις κατά τη διάρκεια της άνοιξης. «Είναι η τελευταία ελπίδα», είπε. «Αν δεν έχουμε καθόλου ανοιξιάτικη βροχή για δύο συνεχόμενα χρόνια, θα είναι η πρώτη φορά που θα συμβεί κάτι τέτοιο».

Λιγότερο χιόνι, λιγότερο νερό

Στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, η έλλειψη βροχοπτώσεων έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής κυρίως στις περιοχές των Άλπεων, όπου οι τουρίστες ήρθαν αντιμέτωποι με πίστες χωρίς χιόνι.

Στο κρατίδιο του Τιρόλου, στην Αυστρία, για παράδειγμα, οι πόλεις Landeck και Reutte μέτρησαν τον ξηρότερο χειμώνα που έχει καταγραφεί ποτέ, ενώ σε τμήματα της Ελβετίας οι δήμοι αναγκάστηκαν και πάλι να παροτρύνουν τους πολίτες να εξοικονομήσουν νερό κάτι που έκαναν και το καλοκαίρι.

Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι ο αντίκτυπος της χειμερινής ξηρασίας θα γίνει πιθανότατα αισθητός στις χαμηλότερες περιοχές της Γερμανίας και της Αυστρίας τους επόμενους μήνες: λιγότερο χιόνι κατά τη διάρκεια του χειμώνα σημαίνει λιγότερο λιωμένο νερό για να τροφοδοτήσει τα ποτάμια της κεντρικής Ευρώπης κατά τους θερμότερους μήνες.

«Το σημερινό έλλειμμα χιονιού θα μπορούσε ενδεχομένως να γίνει η αυριανή καλοκαιρινή ξηρασία», δήλωσε η Manuela Brunner, καθηγήτρια υδρολογίας και κλιματικών επιπτώσεων στο πανεπιστήμιο ETH της Ζυρίχης.

Ο μετεωρολόγος Josef Eitzinger, του Ινστιτούτου Μετεωρολογίας και Κλιματολογίας της Βιέννης, δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων dpa: «Εάν ο καιρός της φετινής άνοιξης είναι παρόμοιος με εκείνον του 2022, η ξηρασία θα αυξηθεί σημαντικά». Επισήμανε τα ιστορικά χαμηλά επίπεδα νερού στη λίμνη Neusiedl, μια βασική πηγή νερού που εκτείνεται στα σύνορα μεταξύ Αυστρίας και Ουγγαρίας.