Σουδάν: Τα τρία πιθανά σενάρια για την εξέλιξη των εμφύλιων συγκρούσεων - Ανάλυση BBC

Παρά την προσωρινή κατάπαυση του πυρός και την ύφεση των συγκρούσεων στο Σουδάν, λίγοι πιστεύουν ότι πλησιάζουμε στο τέλος της αιματηρής εμφύλιας σύγκρουσης, ενώ εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα πράγματα τις επόμενες εβδομάδες ή και μήνες. Το BBC μίλησε με ορισμένους αναλυτές της περιοχής για να εξετάσει τα πιθανά σενάρια.

Μία άμεση στρατιωτική νίκη

Το εν λόγω σενάριο φαντάζει μάλλον απίθανο, αφού η καθεμία από τις δύο πλευρές έχει στη φαρέτρα της πλεονεκτήματα, τα οποία τις ευνοούν σε διαφορετικές φάσεις της σύγκρουσης. Στην ουσία, πρόκειται για μία στρατιωτική χούντα που έχει χωριστεί στα δύο, με τους αντίπαλους των δύο πλευρών να διεκδικούν άμεσα τη νίκη. Των δυνάμεων του στρατού ηγείται ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν, πρόεδρος της χούντας. Οι παραστρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF) διοικούνται από τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο, γνωστό ως Χεμεντί, που είναι και ο αντιπρόεδρος της χούντας. Από μαρτυρίες των πολιτών που εκκενώνουν την πρωτεύουσα, Χαρτούμ, φαίνεται ότι, οι RSF υπερτερούν οριακά στην πόλη.

Οι αντάρτες της RSF φαίνεται να προσαρμόζονται ταχύτερα από τους αντιπάλους τους. Και αυτό είναι ένα προσόν που τούς έχει ευνοήσει στις μάχες που διεξάγονται, από τις 15 Απριλίου, στο κέντρο της πόλης. Από την άλλη, αναλυτές θεωρούν ότι ο στρατός έχει πρόσβαση σε πολύ μεγαλύτερη δύναμη πυρός, είτε πρόκειται για άρματα μάχης, είτε για πυροβολικό, είτε για τις δυνάμεις αέρος. Με τους διπλωμάτες και τους ξένους πολίτες να εκκενώνουν την πόλη, υπάρχουν φόβοι ότι, σύντομα, αυτό μπορεί να στραφεί εναντίον του Χαρτούμ. Όπως εξηγεί ο Alan Boswell του think tank International Crisis Group (ICG), «σε μεγάλα τμήματα της πόλης η RSF επελαύνει σε κατοικημένες περιοχές με τους μαχητές της να καταλαμβάνουν σπίτια. Ουσιαστικά, προκαλούν τον στρατό να καταστρέψει την ίδια του την πόλη. Θα υπέθετε κανείς ότι ο στρατός δε θέλει να καταστρέψει ο στρατός, ωστόσο, πρόκειται πλέον για έναν αγώνα υπαρξιακής φύσης». Σύμφωνα με τον ανεξάρτητο Σουδανό αναλυτή, Jonas Horner, και οι δύο πλευρές θα μπορούσαν να ζητήσουν βοήθεια από εξωτερικούς υποστηρικτές τους, γεγονός που θα συνέβαλλε στην παράταση των αιματηρών μαχών. Πιστεύεται ότι οι δυνάμεις του στρατού έχουν την πλήρη υποστήριξη της περιφερειακής δύναμης της Αιγύπτου, παρότι επισήμως, ο γείτονας στον βορρά της χώρας έχει παραμείνει ουδέτερος. Εντωμεταξύ, στο πλευρό της RSF, φαίνεται να είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), τη ρωσική μισθοφορική ομάδα Wagner και άλλες περιφερειακές πολιτοφυλακές.

Μια παρατεταμένη σύγκρουση

Όλα τα πιθανά σενάρια εξέλιξης των συγκρούσεων είναι σε βάρος του λαού του Σουδάν. «Σίγουρα εμπεριέχουν όλα τα στοιχεία προκειμένου να εξελιχθούν σε έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο», πιστεύει ο Mohanad Hashim του BBC, που είναι και ο ίδιος Σουδανός. «Υπάρχει μεγάλη αναταραχή μεταξύ των πιστών στο προηγούμενο καθεστώς του Ομάρ αλ Μπασίρ και το ισλαμιστικό Κόμμα του Εθνικού Κογκρέσου», εξηγεί.

Το 2019, ο στρατός έριξε από την εξουσία τον Μπασίρ, μετά από μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Κατά την 30ετή διακυβέρνηση Μπασίρ, προέκυψαν καλά εξοπλισμένες εθνοτικές πολιτοφυλακές. Όπως εξηγεί ο Horner, «ο Μπασίρ εργάστηκε επιμελέστατα για να διαιρέσει αυτές τις εθνοτικές ομάδες οι οποίες, στη συνέχεια, δημιούργησαν πολιτοφυλακές. Το κενό ασφαλείας που δημιουργήθηκε από την εκδίωξη Μπασίρ έφερε ένα εκ νέου άνοιγμα των πολιτοφυλακών, οι οποίες κλήθηκαν να διαχειριστούν οι ίδιες την ασφάλειά τους». Η σύγκρουση, θα μπορούσε να εξελιχθεί ακόμα πιο επικίνδυνα στην περίπτωση που οι πολιτοφυλακές αποφασίσουν να συνταχθούν υπέρ ή κατά της μίας ή της άλλης πλευράς. Αυτό «θα διεύρυνε τη σύγκρουση και θα καθιστούσε πολύ πιο δύσκολη την εκτόνωση της κατάστασης», πιστεύει ο ίδιος.

Αυτό είναι ένα ενδεχόμενο που ανησυχεί πραγματικά πολλούς παρατηρητές. Επίσης, είναι κάτι που και οι δύο στρατηγοί έχουν προσπαθήσει να «γυρίσουν» προς όφελός τους. «Πριν το ξέσπασμα των συρράξεων, τόσο ο Χεμεντί όσο και ο στρατηγός Μπουρχάν υποδαύλιζαν τις εθνοτικές διαιρέσεις, επιθυμώντας να απευθύνονται στις δικές τους εκλογικές περιφέρειες ο καθένας», εξηγεί ο Hashim. «Θα μπορούσαμε να δούμε ένα σενάριο όπου η RSF, έχοντας στρατολογήσει κόσμο σε περιθωριοποιημένες περιοχές της χώρας, επιχειρήσει να παρουσιαστεί ως παράγοντας σταθερότητας των αγροτικών περιοχών», εξηγεί ο Ahmed Soliman του think tank Chatham House. Όπως υπογραμμίζει, αυτό θα μπορούσε να διασπάσει περαιτέρω τη χώρα με τις δυνάμεις του RSF να μετακινούνται «στις εστίες τους στο Νταρφούρ προκειμένου να προσπαθήσουν να ανεφοδιαστούν και να στρατολογήσουν περισσότερους μαχητές».

Μία συμφωνία εκεχειρίας

Οι διπλωμάτες προσπαθούν να πείσουν τους δύο στρατηγούς να συμφωνήσουν στην παράταση της κατάπαυσης του πυρός, αλλά όσον αφορά την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών, κανείς δεν πιστεύει ότι είναι πιθανό αυτή να πραγματοποιηθεί σύντομα, Υπάρχει επίσης και το ζήτημα των προτάσεων που θα γίνονταν αποδεκτές από τον λαό του Σουδάν. Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 2019 ο Hashim βρισκόταν στο Χαρτούμ και έχει παρακολουθήσει επανειλημμένα τους στρατηγούς να αποτυγχάνουν να παραδώσουν την εξουσία στους πολίτες, με αποκορύφωμα το πραξικόπημα του 2021. «Μετά το πραξικόπημα είχαν ενάμισι χρόνο κατά τον οποίο απέτυχαν να διοικήσουν τη χώρα. Σε τι είδους συμφωνία θα μπορούσαν να καταλήξουν οι δύο πλευρές, η οποία θα γινόταν αποδεκτή και από τους Σουδανούς;», διερωτάται.

Όλοι, πάντως, φαίνεται να συμφωνούν ότι, μόνο μέσω εξωτερικών πιέσεων, θα μπορούσε να έρθει μία συμφωνία. Όπως σημειώνει ο Boswell, «είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι θα μπορούσαμε να πετύχουμε την πλήρη παύση των εχθροπραξιών χωρίς σημαντική εξωτερική επιρροή, πολιτικές και οικονομικές πιέσεις, από περιφερειακούς συμμάχους όπως η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία», τονίζει. Ωστόσο, είναι πρόβλημα το ότι υπάρχουν ανταγωνιστικά συμφέροντα, πολλά από τα οποία αλληλοαποκλείονται. Ο Horner θεωρεί ότι, «οι περιφερειακές δυνάμεις έχουν προτιμήσεις κατά κανόνα προς ένα στρατιωτικό ή γενικότερα ισχυρό πρόσωπο, το οποίο θα βγει στην κορυφή. Αυτό αποτελεί κακά νέα για την κοινωνία των πολιτών».

Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο φόβος ότι, αν οι ειρηνευτικές συνομιλίες δεν ξεκινήσουν σύντομα όπως προτείνεται στο γειτονικό Νότιο Σουδάν, οι μάχες θα μπορούσαν να ενταθούν, και η εξεύρεση λύσης να καταστεί ακόμα δυσκολότερη.  «Υπάρχει ακόμα ένα ανοιχτό παράθυρο για τις ειρηνευτικές συνομιλίες. Η πρόκληση είναι, όμως, ότι δεν υπάρχει η προθυμία για αποκλιμάκωση από καμία από τις δύο πλευρές. Και, δυστυχώς, η βραχυπρόθεσμη διπλωματική εστίαση παραμένει στην εμπλοκή με αυτό που θέλουν οι δύο στρατηγοί, σε βάρος των φιλοδοξιών των πολιτών για δημοκρατία», εξηγεί ο Soliman του Chatham House.

Το πρόβλημα είναι ότι, οι επιθυμίες και των δύο στρατηγών, έρχονται σε άμεση αντίθεση, όχι μόνο μεταξύ τους, αλλά κυρίως με τις προσδοκίες του σουδανικού λαού. Ο πόλεμος μαίνεται για την εξουσία, τον έλεγχο και τον πλούτο. Εντωμεταξύ, και οι δύο πλευρές, τον αντιμετωπίζουν, ολοένα και περισσότερο, ως υπαρξιακό. Και ο λαός του Σουδάν θα πληρώσει βαρύ τίμημα, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι φιλοδοξίες των δύο ανδρών.