«Σαν φυλακισμένη σε κλουβί»: Ένα vintage φωτογραφικό gadget αποτυπώνει την καθημερινότητα στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν

Σε όποια πόλη ή χωριό του Αφγανιστάν κι αν κάνει την εμφάνισή της, οι περίεργοι περαστικοί πλησιάζουν την -άγνωστης όψης- συσκευή για να καταλάβουν περί τίνος πρόκειται. Εξωτερικά, μοιάζει με ένα μεγάλο, μαύρο κουτί πάνω σε τρίποδο. Στο εσωτερικό της, όμως, κρύβεται όλη η μαγεία της: μία ξύλινη, χειροποίητη φωτογραφική μηχανή που είναι και σκοτεινός θάλαμος.

Γύρω από το κουτί – κάμερα μαζεύεται ένα μικρό πλήθος. Στο εσωτερικό της, ζωντανεύουν εικόνες ομορφιάς αλλά και κακουχιών: μία οικογένεια απολαμβάνει την εκδρομή της στη λίμνη, παιδιά – εργάτες μοχθούν σε εργοστάσια τούβλων, γυναικεία μάτια κρυμμένα πίσω από χιτζάμπ που καλύπτουν τα πάντα, οπλισμένοι νεαροί άνδρες με οργισμένο βλέμμα.

«Η ζωή είναι πολύ πιο χαρούμενη τώρα»

Ένας μαχητής των Ταλιμπάν, κάθεται για το πορτραίτο του στα συντρίμμια του αφγανικού χωριού του. «Η ζωή είναι πολύ πιο χαρούμενη τώρα», παρατηρεί ενώ, μία νεαρή γυναίκα στην πρωτεύουσα Καμπούλ, η οποία αναγκάστηκε να αποκλειστεί από την εκπαίδευση λόγω του φύλου της συμπεραίνει το ακριβώς αντίθετο: «Η ζωή μου είναι σαν φυλακή, σαν πουλί σε κλουβί».

Το μέσο που χρησιμοποιείται για την καταγραφή αυτών των στιγμών είναι μία kamra-e-faoree, ή φωτογραφική μηχανή στιγμιαίας λήψης. Τον περασμένο αιώνα αποτελούσε συνηθισμένο θέαμα στους δρόμους των αφγανικών πόλεων – ήταν ένας γρήγορος και εύκολος τρόπος για τη λήψη πορτραίτων, ειδικά για έγγραφα ταυτότητας. Απλές, φτηνές και φορητές, άντεξαν σε μισό αιώνα δραματικών αλλαγών στη χώρα - από τη μοναρχία στον κομμουνισμό, από την εισβολή ξένων δυνάμεως στις εξεγέρσεις - μέχρι που η ψηφιακή τεχνολογία του 21ου αιώνα, τις κατέστησε παρωχημένες.

Η χρήση της σχεδόν εξαφανισμένης, εγχώριας μορφής τέχνης καταγράφει τη ζωή στο μεταπολεμικό Αφγανιστάν, από τη Χεράτ στα δυτικά και την Κανταχάρ στα νότια μέχρι την Καμπούλ στα ανατολικά και την Μπαμιγιάν στο κέντρο της χώρας. Στις εκατοντάσες, ασπρόμαυρες εκτυπώσεις αποκαλύπτεται μία σύνθετη, ενίοτε αντιφατική αφήγηση.

Οι εικόνες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια ενός μήνα. Υπογραμμίζουν τον τρόπο με τον οποίο, δύο χρόνια μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων και την επάνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία, η ζωή για πολλούς πολίτες έχει αλλάξει δραματικά. Για πολλούς άλλους Αφγανούς, όμως, ελάχιστα έχουν αλλάξει, ανεξαρτήτως από το ποιος ήταν στην εξουσία τις τελευταίες δεκαετίες.

Το περασμένης εποχής εργαλείο προσδίδει μια vintage, διαχρονική ποιότητα στις εικόνες. Σαν το παρελθόν της χώρας να έχει επικαλυφθεί από το παρόν της – από ορισμένες απόψεις, βέβαια, συμβαίνει ακριβώς αυτό. Οι ασπρόμαυρες, ξεθωριασμένες και μερικές φορές ελαφρώς θολές φωτογραφίες αποδίνουν μία χώρα που πάγωσε στο χρόνο. Η αισθητική αυτή, όμως, παραμένει απατηλή. Πρόκειται για αντανακλάσεις της χώρας όπως είναι σήμερα.